Οι περισσότεροι άνθρωποι φαντάζονται ένα οργιαστικό, πολύχρωμο τσίρκο όταν σκέφτονται τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του 1960: γυμνό, μακρυμάλληδες παιδιά των λουλουδιών, μίνι φούστες, ωρυόμενες θαυμάστριες των Beatles, καρτέλες με acid, το καλοκαίρι της αγάπης. Λιγότερο ταραχώδης ήταν ο καταλύτης αυτής της θαλασσοταραχής: οι πειθήνιες ουρές γυναικών έξω από τα φαρμακεία, που πήγαιναν να παραλάβουν τις συνταγές τους για το αντισυλληπτικό χάπι.
Το αντισυλληπτικό χάπι έγινε διαθέσιμο στο σύστημα υγείας του Ηνωμένου Βασίλειου το 1961. Παρόλο που τυπικά έπρεπε να είσαι παντρεμένη για να λάβεις συνταγή για το χάπι, πολλές ανύπαντρες γυναίκες κατάφερναν να πάρουν στα χέρια τους το θαυματουργό φάρμακο – μερικές φορές προσποιούμενες ότι είναι παντρεμένες και περνώντας μια ψεύτικη βέρα στην αίθουσα αναμονής του γενικού ιατρού. Στη συνέχεια, το 1967, οι κανόνες χαλάρωσαν και το χάπι έγινε διαθέσιμο σε όλες τις γυναίκες, παντρεμένες ή ανύπαντρες. Μέχρι το τέλος του έτους 12,5 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως το έπαιρναν. Σήμερα, το ένα τρίτο των ατόμων ηλικίας 16 έως 49 ετών παίρνουν το χάπι στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι επιπτώσεις του χαπιού ήταν τεράστιες. Για πρώτη φορά, οι γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να δώσουν προτεραιότητα στην εκπαίδευση και τη σταδιοδρομία τους. Τους παρείχε ουσιαστική αναπαραγωγική αυτονομία. Το περιοδικό Time έφτασε στο σημείο να βάλει το χάπι στο εξώφυλλο.
Αν και είναι αναμφισβήτητο ότι το χάπι προώθησε τον αγώνα για την ισότητα των φύλων, τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι η πρόοδος έχει σταματήσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δημιουργηθεί άλλες μορφές αντισύλληψης – το σπιράλ εφευρέθηκε τη δεκαετία του 1960, το σπιράλ Mirena το 1976 και το εμφύτευμα το 1998 – αλλά υπάρχει μια κραυγαλέα παράλειψη σε αυτές τις προόδους για την αναπαραγωγική υγεία. Ο δικτυακός τόπος του συστήματος υγείας της Βρετανίας απαριθμεί 12 επιλογές αντισύλληψης για τις γυναίκες (ή τα άτομα που έχουν δηλωθεί ως γυναίκες κατά τη γέννηση) – 13 αν συμπεριλάβετε το χάπι της επόμενης μέρας – αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν μόνο δύο για τους άνδρες (ή τα άτομα που έχουν δηλωθεί ως άνδρες κατά τη γέννηση): τα παλιά καλά προφυλακτικά ή η αγγειεκτομή.
«Επειδή το αντισυλληπτικό χάπι είναι τόσο αποτελεσματικό και ευρέως χρησιμοποιούμενο, νομίζω ότι έχει οδηγήσει στην αντίληψη ότι ο έλεγχος των γεννήσεων -ως ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες- έχει λυθεί», λέει στο Dazed η Dr Sarah Hill, συγγραφέας του βιβλίου «How the Pill Changes Everything». «Όσοι επενδύουν στην έρευνα για νέες μεθόδους αντισύλληψης έχουν μπερδέψει την προθυμία των γυναικών να παίρνουν ορμονικό αντισυλληπτικό, παρά τις παρενέργειες, ως ένδειξη ότι είναι μια σπουδαία εμπειρία για εμάς. Δεν συνειδητοποιούν ότι ο λόγος που τόσες πολλές από εμάς το παίρνουμε δεν είναι ότι είναι υπέροχο – είναι επειδή η αντισύλληψη είναι τόσο σημαντική για εμάς».
Όπως λέει η Dr Hill, «ο έλεγχος των γεννήσεων ως ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες δεν έχει λυθεί». Ο κοινωνιολόγος καθηγητής Andrea M Bertotti διαπίστωσε μάλιστα ότι η «εργασία γονιμότητας» είναι μια ακόμη περίπτωση όπου οι γυναίκες αναγκάζονται να αναλάβουν δυσανάλογα μεγάλο μέρος μαζί με την οικιακή εργασία. Είναι αλήθεια: τις περισσότερες φορές, οι γυναίκες είναι αυτές που διαβάζουν για τις παρενέργειες και ζυγίζουν τις διάφορες επιλογές- είναι αυτές που τηλεφωνούν στις υποχρηματοδοτούμενες κλινικές σεξουαλικής υγείας εκλιπαρώντας για ένα ραντεβού – είναι αυτές που θυμούνται να πάρουν το χάπι τους ή να αντικαταστήσουν το σπιράλ τους.
Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη: τελικά, αν η αντισύλληψη αποτύχει, το άτομο με τη μήτρα μένει να κρατάει το παιδί. «Το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι αυτές που μένουν έγκυες εξηγεί εν μέρει το γεγονός ότι είναι πιο πιθανό να αναλάβουν την ευθύνη για την αντισύλληψη, αλλά όχι εξ ολοκλήρου. Εξάλλου, αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες αναλαμβάνουν δυσανάλογα την ευθύνη και για άλλες εργασίες, όπως η φροντίδα και η καθαριότητα», λέει στο Dazed η Louise McCudden, σύμβουλος υπεράσπισης και δημοσίων σχέσεων στο MSI Reproductive Choices. Και για τις γυναίκες που ζουν σε συντηρητικές πολιτείες των ΗΠΑ μετά την αλλαγή του νόμου το βάρος αυτό μόλις έγινε σημαντικά βαρύτερο.
Ορισμένες από αυτές τις παρενέργειες του χαπιού είναι απειλητικές για τη ζωή: το χάπι θέτει τις γυναίκες σε υψηλότερο κίνδυνο θρόμβων στο αίμα και μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση ορμονικής αντισύλληψης τριπλασιάζει τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Ακόμα και η μη ορμονική αντισύλληψη έχει τα μειονεκτήματά της, με ορισμένες να αναφέρουν βασανιστικό, τραυματικό πόνο από την επεμβατική τοποθέτηση σπιράλ.
«Χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα για περισσότερες επιλογές. Δεν είναι όλες οι γυναίκες σε θέση να ανεχθούν τις παρενέργειες του ορμονικού αντισυλληπτικού και δεν υπάρχουν πολλές άλλες υπέροχες επιλογές για αυτές», λέει η Dr Hill. «Η ευχή μου είναι το μέλλον της αντισύλληψης να είναι μη ορμονικό, ασφαλές, αποτελεσματικό και κάτι που θα επωμίζονται εξίσου τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες».
Δεν είναι ότι δεν υπάρχουν ιδέες για την ανδρική αντισύλληψη. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει λόγος για ένα ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι, ένα αντισυλληπτικό τζελ, ένα «λουτρό όρχεων» και μια ανδρική αντισυλληπτική ένεση, αλλά πολλές από αυτές έχουν συναντήσει δυσκολίες κατά τη διαδικασία ανάπτυξης. Μια μελέτη για μια αντισυλληπτική ένεση ακυρώθηκε το 2016, αφού 20 άνδρες εγκατέλειψαν τη μελέτη λόγω παρενεργειών όπως ο μυϊκός πόνος και η ακμή – παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν παρόμοιες παρενέργειες εδώ και δεκαετίες με το χάπι. Εν τω μεταξύ, το COSO – το προαναφερθέν λουτρό όρχεων – εξακολουθεί να αναζητά χρηματοδότηση για να ξεκινήσει κλινικές δοκιμές.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Gunda Georg, ο οποίος ηγείται επί του παρόντος της έρευνας για ένα μη ορμονικό ανδρικό αντισυλληπτικό χάπι, μπορεί να χρειαστούν πέντε έως δέκα χρόνια μέχρι να διατεθούν περισσότερες επιλογές ανδρικής αντισύλληψης. O Georg εξηγεί ότι η πώληση ενός ανδρικού αντισυλληπτικού φαρμάκου στις φαρμακευτικές εταιρείες είναι ιδιαίτερα δύσκολη. «Ο πήχης της ασφάλειας για την κυκλοφορία οποιουδήποτε αντισυλληπτικού στην αγορά είναι πολύ υψηλός», λέει. «Είναι πολύ δύσκολο να αναπτυχθεί ένα φάρμακο που δεν έχει καθόλου ή ελάχιστες παρενέργειες. Πρόκειται για υψηλό ρίσκο και οι εταιρείες ανακάλυψης φαρμάκων αποστρέφονται το ρίσκο».
Η υπερπήδηση αυτών των εμποδίων δεν είναι το μόνο ζήτημα – ο σεξισμός και ο μισογυνισμός πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν. Το 50% των ανδρών στο Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε ότι μάλλον ή σίγουρα δεν θα σκεφτόταν να λάβει ορμονική αντισύλληψη, ενώ το 22% πιστεύει ότι η ευθύνη για την αντισύλληψη δεν πρέπει να μοιράζεται (μειοψηφία, αν και σημαντική). Υπάρχει επίσης το ζήτημα της εμπιστοσύνης – πώς μπορούν οι γυναίκες να εμπιστεύονται τους άνδρες που λένε ότι παίρνουν το χάπι, όταν το stealthing – η μη συναινετική χρήση προφυλακτικού – είναι τόσο διαδεδομένη; Ο Mitchell Creinin, ένας άλλος ερευνητής της ανδρικής αντισύλληψης, έχει προηγουμένως προτείνει ότι «τα ανδρικά αντισυλληπτικά θα έπρεπε ιδανικά να κάνουν το πέος μοβ και να λάμπει στο σκοτάδι, ώστε οι γυναίκες να το εμπιστεύονται».
Αλλά υπάρχει ελπίδα. Τον Μάρτιο, το νέο μη ορμονικό αντισυλληπτικό χάπι του Georg για άνδρες βρέθηκε να είναι κατά 99% αποτελεσματικό στην πρόληψη της εγκυμοσύνης σε ποντίκια, χωρίς να παρατηρούνται παρενέργειες. Μια μελέτη που παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Ενδοκρινικής Εταιρείας τον Ιούνιο του 2022 ανέφερε ότι δύο υποψήφια αντισυλληπτικά χάπια για άνδρες ήταν αποτελεσματικά στην καταστολή της παραγωγής σπέρματος. Πιο πρόσφατα, τον Αύγουστο του 2022, Αυστραλοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα εκχύλισμα φύλλων τσουκνίδας μείωσε την ανδρική γονιμότητα σε ποντίκια. Οι συμπεριφορές αρχίζουν επίσης να αλλάζουν. «Καθώς τα στερεότυπα σχετικά με το φύλο, τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα φύλου καταρρίπτονται ολοένα και περισσότερο, θα υπάρχει όλο και μεγαλύτερο περιθώριο για να αμφισβητήσουμε τις ανισότητες στην αναπαραγωγική υγεία σε όλους τους τομείς», λέει η McCudden.
*Με στοιχεία από dazeddigital.com