Οι πρόγονοί μας από την εποχή του Μεσαίωνα μάς άφησαν μια βιολογική κληρονομία: τα γονίδια που τους προστάτευσαν από τον «Μαύρο Θάνατο», την επιδημία πανώλης που σάρωσε την Ευρώπη τον 14ο αιώνα. Μόνο που τα ίδια γονίδια μας καθιστούν πιο ευάλωτους σε αυτοάνοσα νοσήματα, διαπιστώνει νέα μελέτη.
Η επιδημία, το πιο θανατηφόρο συμβάν στην καταγεγραμμένη ιστορία, άσκησε ισχυρές εξελικτικές πιέσεις στους πληθυσμούς και ευνόησε την εξάπλωση γονιδίων που βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να αντιμετωπίσει το βακτήριο της πανώλης Yersinia pestis.
Ο Μαύρος Θάνατος είναι ένα παράδειγμα του πώς οι παθογόνοι οργανισμοί διαμορφώνουν την ανθρώπινη εξέλιξη, αναφέρει διεθνής ερευνητική ομάδα στο περιοδικό Nature.
«Το σημερινό γονιδίωμά μας είναι μια αντανάκλαση ολόκληρης της εξελικτικής ιστορίας μας» σχολιάζει στο Associated Press ο Λούις Μπαρέιρο του Πανεπιστημίου του Σικάγο, τελευταίος συγγραφέας της μελέτης.
Η πανώλη σκότωσε το 30 με 50 τοις εκατό του πληθυσμού στην επιδημία που έπληξε την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική πριν από σχεδόν 700 χρόνια.
Ο Μπερέιρο και οι συνεργάτες του απομόνωσαν DNA από τα δόντια 200 και πλέον ατόμων που πέθαναν σε διάστημα ενός αιώνα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μεγάλη επιδημία. Οι σκελετοί τους βρέθηκαν σε μεσαιωνικά νεκροταφεία στην Αγγλία και τη Δανία.
Μέλος της ερευνητικής ομάδας δείχνει ένα από τα ανθρώπινα δόντια από τα οποία απομονώθηκε DNA (Matt Clarke/McMaster University)
Οι γενετικές αναλύσεις αποκάλυψαν τέσσερα γονίδια που προστατεύουν από την πανώλη, γονίδια των οποίων η συχνότητα στον πληθυσμό δείχνει να αυξήθηκε μετά την επιδημία.
Ένα από τα γονίδια αυτά, το ERAP2, αύξανε κατά 40 με 50 τοις εκατό την πιθανότητα επιβίωσης από τη βακτηριακή ασθένεια, καθώς βοηθούσε το ανοσοποιητικό σύστημα να εξουδετερώσει το μικρόβιο.
Τα άτομα που έφεραν αυτά τα προστατευτικά γονίδια ήταν πιθανότερο να επιζήσουν και να τα κληροδοτήσουν στους απογόνους τους.
Σήμερα, όμως, τα τέσσερα γονίδια συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο αυτοάνοσων νοσημάτων όπως η νόσος του Κρον και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, όπως είχαν δείξει προηγούμενες μελέτες.
«Ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να ήταν πλεονέκτημα στο παρελθόν, όμως στο σημερινό περιβάλλον μπορεί να μην βοηθά πολύ» σχολίασε ο Χέντρικ Πόιναρ του Πανεπιστημίου McMaster στον Καναδά, μέλος της διεθνούς ομάδας.
Τα ευρήματα αναπόφευκτα οδηγούν στο ερώτημα του εάν η πανδημία Cοvid-19 θα αφήσει κι αυτή το αποτύπωμά της στο DNA μας.
Ο Μπαρέιρο πιστεύει πως όχι, δεδομένου ότι η θνητότητα του κοροναϊού είναι πολύ χαμηλότερη από τις πανώλης. Επιπλέον, η πλειονότητα των θυμάτων είναι μεγάλης ηλικίας και είχαν ήδη προλάβει να αποκτήσουν παιδιά, κάτι που σημαίνει ότι δεν υπάρχει μεγάλη εξελικτική πίεση.
Στο μέλλον, όμως, πιο επικίνδυνες πανδημίες θα συνεχίσουν να μας διαμορφώνουν σε γενετικό επίπεδο.
«Δεν πρόκειται να σταματήσει» είπε ο ερευνητής. «Σίγουρα θα συνεχιστεί».