Τα πλευρώτους έχουν γενικά καλό όνομα στην κοινωνία: ακόμα και οι δύσκολοι στο φαγητό τα αγαπούν στη σχάρα με λίγη λαδορίγανη.
Κι όμως, τα φαινομενικά αθώα μανιτάρια έχουν και μια σκοτεινή πλευρά.
Ο μύκητας σκοτώνει μικροσκοπικά σκουλήκια του εδάφους και μετά περιμένει να λιώσουν για να τα καταβροχθίσει, αποκαλύπτει μελέτη που δημοσιεύεται στο έγκριτο Science Advances.
Φόνος για λίγο άζωτο
Το μανιτάρι «πλευρώτους ο οστρεώης» (Pleurotus ostreatus) καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία ως τρόφιμο ανάγκης στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Το είδος απαντά σχεδόν σε όλο τον κόσμο και αναπτύσσεται συνήθως σε νεκρά πεσμένα ξύλα ή κορμούς. Το πρόβλημα με αυτή την πηγή τροφής είναι ότι περιέχει ελάχιστο άζωτο, απαραίτητο στοιχείο για τη σύνθεση πρωτεϊνών.
Μιτοχόνδρια στο δέρμα σκουληκιών πριν και μετά την επαφή με πλευρώτους. Το δηλητήριο διαλύει τους ιστούς (Ching-Han Lee)
Για να εξασφαλίσουν αρκετό άζωτο, ορισμένα είδη μυκήτων ακολούθησαν το παράδειγμα των σαρκοφάγων φυτών και άρχισαν να τρέφονται με νηματώδεις σκώληκες, μικροσκοπικά σκουλήκια που αφθονούν στα εδάφη όλου του κόσμου. Άλλα είδη στήνουν κολλώδεις παγίδες, άλλα αναπτύσσουν θηλιές για να παγιδεύσουν τα διερχόμενα θύματά τους.
Τα πλευρώτους περιλαμβάνονται στη λίστα των σαρκοφάγων μυκήτων από τη δεκαετία του 1980, μέχρι σήμερα, όμως, το όπλο του εγκλήματος παρέμενε άφαντο.
Σε μια προσπάθεια να λύσουν το μυστήριο, ερευνητές από την Ταϊβάν και την Κίνα καλλιέργησαν πλευρώτους στο εργαστήριο και τους προκάλεσαν εσκεμμένα μεταλλάξεις εκθέτοντάς τα σε ισχυρή υπεριώδη ακτινοβολία.
Ορισμένα από τα μεταλλαγμένα μανιτάρια είχαν χάσει την ικανότητα να σκοτώνουν νηματώδεις σκώληκες, αναφέρουν οι ερευνητές.
Παγίδα με δηλητήριο
Από τα μανιτάρια αυτά απουσίαζαν μικροσκοπικές σφαιρικές δομές που κανονικά εκφύονται από τις υφές, ή ίνες, που απλώνει ο μύκητας στο υπέδαφος. Στη δημοσίευσή τους οι ερευνητές παρομοιάζουν τα σφαιρίδια με γλειφιτζούρια.
Τα δηλητηριώδη «γλειφιτζούρια» του πλευρώτους σε εικόνα ηλεκτρονικού μικροσκοπίου (Yi-Yun Lee, Academia Sinica)
Τα πειράματα που ακολούθησαν έδειξαν τα σφαιρίδια σπάνε εύκολα όταν κάποιο σκουλήκι τύχει να τα αγγίξει. Πειράματα με τέσσερα διαφορετικά είδη νηματωδών έδειξαν ότι κανένα δεν γλιτώνει.
Οι υποψίες για τον ρόλο των «γλειφιτζουριών» επιβεβαιώθηκε όταν διαπιστώθηκε ότι είναι γεμάτα με ουσία που ονομάζεται 3-οκτανόνη. Η έκθεση στην ουσία αυτή προκαλεί την απότομη είσοδο ιόντων ασβεστίου στα κύτταρα με αποτέλεσμα τη ρήξη τους, έδειξε η μελέτη.
Ουσιαστικά, το σκουλήκι δεν πεθαίνει απλά αλλά υγροποιείται από τη ρήξη των κυττάρων. Και τότε ο μύκητας έχει την δυνατότητα να απλώσει τις υφές του μέσα στο πτώμα και να ρουφήξει τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά.
Για τον άνθρωπο πάντως τα πλευρώτους είναι εντελώς ακίνδυνα, αφού η 3-οκτανόνη υπάρχει μόνο στις υφές και όχι στο μανιτάρι, το καρποφόρο τμήμα του μύκητα. Η ουσία ανιχνεύεται εξάλλου και σε πολλά άλλα φυτά, μεταξύ άλλων στα νεκταρίνια.
Όπως φαίνεται λοιπόν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να χαλάσει το καλό όνομα των πλευρώτους.
Το γεγονός πάντως ότι είναι σαρκοφάγα έχει ήδη προκαλέσει συζητήσεις για το κατά πόσο είναι πραγματικά βίγκαν τρόφιμο.