Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να βρίσκεται στον όγδοο πια μήνα και στην πιο επικίνδυνη φάση υπό την απειλή ενός πυρηνικού Αρμαγεδδώνα, ένας παράλληλος ιδιότυπος «πόλεμος» βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη: αυτός της πληροφορίας και της προπαγάνδας.
Διεξάγεται πρωτίστως στο διαδίκτυο. Στην δε πρώτη γραμμή του κατά του ισχυρού «στρατού» των ρωσικών τρολ και υπέρ του Κιέβου σήμερα βρίσκεται μια άτυπη διεθνής «συμμαχία» υπό το hashtag #NAFO: μια ονομασία-λογοπαίγνιο με την ονομασία του ΝΑΤΟ, ακόμη και με το λογότυπο της βορειοατλαντικής στρατιωτικής Συμμαχίας.
Όμως ο αυτοαποκαλούμενος «Οργανισμός Φίλων Βορείου Ατλαντικού» («North Atlantic Fellas Organization») δεν έχει σαφή ταυτότητα, οργάνωση ή ηγεσία, ούτε χρησιμοποιεί αληθινά όπλα.
Πρόκειται για έναν ad hoc «στρατό» διαδικτυακών ακτιβιστών, υποστηρικτών και δωρητών, εφοδιασμένων με εκούσια κακοσχεδιασμένα μιμίδια, σαρκασμό, μένος κατά της ρωσικής εισβολής και αλληλεγγύη για τους αμυνόμενους Ουκρανούς.
Κατακλύζοντας με κιτς εικόνες και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πανηγυρίζουν κάθε επιτυχία του Κιέβου στα μέτωπα των μαχών και κάθε πλήγμα κατά της Μόσχας, με τελευταίο «δείγμα γραφής» ειρωνικές αναρτήσεις για την έκρηξη στη γέφυρα της Κριμαίας.
Παλιά στρατηγική, νέες συνθήκες
Σχεδόν από την αρχή της ρωσικής εισβολής, παράλληλα με τις αιματηρές συγκρούσεις στα μέτωπα των μαχών, «η Ουκρανία επιστρατεύει το γέλιο για να ορίσει τη θέση της στη σωστή πλευρά ενός δίκαιου πολέμου, όπως είχαν κάνει οι Σοβιετικοί με τεράστιο αντίκτυπο κατά της ναζιστικής Γερμανίας», εξηγούσε σε πρόσφατο άρθρο του στο Slate ο Τσαρλς Σο, επίκουρος καθηγητής Σοβιετικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ευρώπης στη Βιέννη.
Πράγματι, δεν είναι η πρώτη φορά που σε αυτόν τον εφιαλτικό σύχρονο πόλεμο στη Γηραιά Ευρώπη επιστρατεύονται το καυστικό χιούμορ και η χλεύη ως «όπλο».
Τακτική που χρησιμοποιεί ακόμη και το ίδιο το ουκρανικό υπουργείο Άμυνας, αναρτώντας για παράδειγμα σχετικό βίντεο τον περασμένο Αύγουστο στον επίσημο λογαριασμό του, μετά τις -επισήμως «ορφανές» εκρήξεις στην Κριμαία. Ως μουσική υπόκρουση, είχε επιλέξει το τραγούδι Cruel Summer των Bananarama.
Με το #NAFO ωστόσο οι όροι του επικοινωνιακού «πολέμου» δείχνουν έχουν τώρα αλλάξει, με διεύρυνση του «μετώπου» που έχει σαφή αντιρωσική, παρά αντιπολεμική κατεύθυνση.
Έτσι μετά την εμφάνιση νέας ορολογίας στο διαδικτυακό «λεξιλόγιο», όπως το «Rashist» (μια υποτιμητική λέξη που συγκεράζει τη Ρωσία, τον ρατσισμό και τον φασισμό), οι #NAFO χρησιμοποιούν συχνά το «vatnik», μια εξίσου υποτιμητική αναφορά όσους στηρίζουν το Κρεμλίνο.
Ως κεντρική φιγούρα για την επικοινωνιακή υπονόμευση της «ρωσικής αρκούδας» επελέγη ένα Shiba Inu, μια ιαπωνική ράτσα σκύλου και εδώ και καιρό αγαπημένο μοτίβο στην διαδικτυακή κουλτούρα.
Εμφανίζεται με στρατιωτικές ή παραδοσιακές ουκρανικές στολές, σε εικονικές μάχιμες αποστολές, ως avatar για δωρητές και επώνυμους υποστηρικτές, πολιτικούς και αξιωματούχους εντός και εντός Ουκρανίας.
Με τη χρήση του, βασισμένη θεωρητικά στη λογική ότι είναι δύσκολο να πάρει κανείς στα σοβαρά ένα επί τούτου κακοσχεδιασμένο μιμίδιο, τα μέλη του #NAFO κυρίως κοροϊδεύουν το Κρεμλίνο, Ρώσους αξιωματούχους και την προπαγάνδα της Μόσχας, επαινούν τις πράξεις του Κιέβου, αλλά και συγκεντρώνουν κεφάλαια για την Ουκρανία μέσω δωρεών.
«Θολό» τοπίο
Η εμφάνιση του #NAFO χρονολογείται στα τέλη του περασμένου Μαΐου, ακριβώς δύο μήνες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Σημείο αναφοράς αποτελεί η ανάρτηση στον λογαριασμό ενός ανώνυμου -φερόμενου ως Πολωνού- διαδικτυακού ακτιβιστή στο Twitter, ονόματι Kama.
Χρειάστηκε πάντως να περάσει κάποιος καιρός μέχρι να γίνει viral αυτός ο «στρατός» των φιλο-ουκρανικών τρολ, που χλευάζει ανελέητα τους «εχθρούς» του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: από φιλορωσικούς λογαριασμούς, έως Ρώσους αξιωματούχους.
Κατά την επικρατούσα εκδοχή, δίκην… τρολαρίσματος όσων υποστηρίζουν ότι πίσω από τους #NAFO βρίσκονται οι αμερικανικές και άλλες δυτικές μυστικές υπηρεσίες, πολλά μέλη του μέλη του αναφέρουν ως τοποθεσία τους το Λάνγκλεϊ της Βιρτζίνια.
Ήτοι την έδρα της CIA, η οποία έδειξε μάλιστα προ ημερών να συμμετέχει στο… τρολάρισμα, με αφορμή ένα τεστ γνώσεων για το ποιο ζώο χρησιμοποιεί στις επιχειρήσεις της και την μετέπειτα απάντησή της ότι είναι τα κατασκοπευτικά σκυλιά.
Πέραν της συνωμοσιολογίας, το #NAFO συνδιάστηκε αρχικά με όσους πρόσφεραν χρήματα για τη Γεωργιανή Λεγεώνα -μια μονάδα αλλοδαπών μάχιμων, με δράση από το 2014 στα μέτωπα της Ουκρανίας και στο πλευρό των Ουκρανών- καθώς και του Saint Javelin.
Ενός αναφερόμενου ως «διεθνούς» ιστότοπου, που -όπως αναφέρει- ιδρύθηκε λίγο πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία από τον Καναδό δημοσιογράφο και πρώην ανταποκριτή στο Κίεβο, Κρίστιαν Μπόρις.
Το Saint Javelin έχει σήμα κατατεθέν την εικόνα μιας ανύπαρκτης «Αγίας» (η οποία θυμίζει αυτή της Παναγίας), ζωσμένης με ένα αμερικανικό αντιαρματικό σύστημα Javelin, απ’ όπου και το όνομά του.
Και με αυτό τον λογότυπο, όπως πια και του #NAFO, πουλά διαδικτυακά εμπορεύματα -από κούπες και μπλουζάκια, μέχρι ψεύτικα «στρατιωτικά» διακριτικά- συγκεντρώνοντας χρήματα για την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς οπλισμού…
Το «ωφέλιμο» μετά του… «τερπνού»
Σύμφωνα με τον Ματ Μουρς, πρώην πεζοναύτη των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και έναν από τους δεδηλωμένους συνιδρυτές του #NAFO, τα μέλη της διαδικτυακής συλλογικότητας έχουν ήδη συγκεντρώσει περί τα 300.000 δολάρια.
Αυτός ήταν εξάλλου και ο βασικός στόχος της δημιουργίας του #NAFO, αναφέρει. Οι δωρεές γίνονται με επιβράβευση ένα avatar και πηγαίνουν απευθείας σε μονάδες που μάχονται στην Ουκρανία, για την αγορά ρουχισμού και πυρομαχικών.
Κατά τα λοιπά, όσον αφορά στη ρωσική προπαγάνδα, η εξήγηση που έδωσε ο Μουρς μιλώντας σε εκδήλωση του Κέντρου Διεθνών και Στρατηγικών Μελετών της Ουάσιγκτον ήταν εξαιρετικά, μάλλον υπέρ του δέοντος απλοϊκή.
«Η δύναμη αυτού που κάνουμε», δήλωσε, «έγκειται στο ότι, αντί να προσπαθεί κάποιος να μπει στη διαδικασία διάψευσης σημείο προς σημείο και να διαφωνεί για το τι είναι αλήθεια και τι όχι, έρχεται και λέει: “ε, αυτό είναι χαζό”».
Η διαδικτυακή επίθεση χλεύης κατά υποστηρικτών του Κρεμλίνου και Ρώσων αξιωματούχων καταλήγει συνήθως συντονισμένη. Για τον λόγο αυτό μάλιστα μέλη του #NAFO χρησιμοποιούν μαζί με το όνομά τους το hashtag #Article5, παραπέμποντας στο Άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ περί συλλογικής άμυνας.
Σύγχρονοι «Ντ’Αρτανιάν»
Το #NAFO έχουν «αγκαλιάσει» η ουκρανική κυβέρνηση και η Δύση.
Tο υπουργείο Άμυνας χαιρέτισε «τον σκληρό αγώνα σας ενάντια στην προπαγάνδα και τα τρολ του Κρεμλίνου» με ανάρτηση στο Twitter και ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας, Όλεξιι Ρέσνικοφ απέκτησε το δικό του avatar από τη διαδικτυακή οντότητα. Δώρο που δέχθηκε με περισσή χαρά, διακηρύττοντας με νόημα ότι «η επέκταση του NAFO είναι αδιαπραγμάτευτη!».
Το δικό της άβαταρ έχει επίσης αποκτήσει η πρωθυπουργός της Εσθονίας, Κάγια Κάλας και η Λετονή βοηθός Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Διπλωματίας του ΝΑΤΟ, Μπάιμπα Μπράσε.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, Γκαμπρίλιους Λαντσμπέργκις, περιόδευσε πρόσφατα στο λιμάνι της Οδησσού της Ουκρανίας φορώντας ένα μπλουζάκι με τη στάμπα «NAFO FAN» κάτω από το αθλητικό μπουφάν του.
Τώρα, τα μέλη του #NAFO «βομβαρδίζουν» το συμμαχικό Βερολίνο με αναρτήσεις υπό το hashtag #FreeTheLeopards, ζητώντας την άμεση αποστολή γερμανικών αρμάτων μάχης Leopard στην Ουκρανία.
Αν και μόνο το 3% των Ρώσων χρησιμοποιούν το Twitter, την κύρια πλατφόρμα του #NAFO, στόχος τώρα μελών και υποστηρικτών της διαδικτυακής συλλογικότητας είναι η ενίσχυση της απήχησής της, ακόμη και εντός της ίδιας της Ρωσίας.