Συνήθως όταν μιλάμε για λιοντάρια στο νου μας έρχονται τόποι μακρινοί, λέξεις όπως ζούγκλα, σαφάρι, Αφρική…Και σίγουρα όχι κάτι που έχει σχέση με την Ελλάδα.
Αν γίνουμε λίγο πιο παρατηρητικοί όμως, θα διαπιστώσουμε ότι οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι αλλά και έργα τέχνης βρίθουν αναφορών σε λιοντάρια! Σε πολλά δε από αυτά όχι απλά υπάρχουν αλλά πρωταγωνιστούν! Φαίνεται λοιπόν ότι το ζώο αυτό είχε πιο κεντρικό ρόλο από ότι θα ανέμενε κανείς για ένα εξωτικό θηρίο που ζούσε σε μακρινές χώρες…
Λιοντάρια στην τέχνη
Από την Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες, μέχρι τα μεγαλοπρεπή λιοντάρια της Χαιρώνειας και της Αμφίπολης βλέπουμε ότι τα ζώα αυτά πρωταγωνιστούν σε μερικά από τα πιο εικονικά, αρχαία ελληνικά μνημεία. Ο συμβολισμός με τον οποίο χρησιμοποιούνται επίσης δεν είναι τυχαίος. Στις Μυκήνες ως άγρυπνοι φρουροί της εισόδου της πόλεως, ενώ στην Χαιρώνεια και στην Αμφίπολη πέρα από φρουροί είναι ταυτόχρονα και σύμβολα ανδρείας, αφού πρόκειται για ταφικά μνημεία πεσόντων πολέμου. Της Χαιρώνειας των Θηβαίων πολεμιστών που έπεσαν στην ομώνυμη μάχη, ενώ της Αμφίπολης πιθανότατα κάποιου στρατηγού του Μ.Αλεξάνδρου.
Αυτοί οι συμβολισμοί δείχνουν ότι και οι αρχαίοι κατασκευαστές αλλά και το κοινό στο οποίο το μήνυμα του μνημείου απευθύνονταν, ήταν εξοικειωμένοι με την κυριαρχική συμπεριφορά και θαρραλέο χαρακτήρα του ζώου. Κάτι τέτοιο θα ήταν πιθανότερο να συμβεί αν είχαν άμεση επαφή μαζί του παρά αν το είχαν απλά δανειστεί ως εικαστικό δάνειο από κάποιο μακρινό λαό.
Πέρα όμως από σε εντυπωσιακά μνημεία, λιοντάρια βρίσκουμε να απεικονίζονται σε πιο ταπεινές και καθημερινές μορφές τέχνης, όπως αγαλματίδια, ψηφιδωτά οικιακά δάπεδα, αμφορείς, κλπ. με μεγάλη μάλιστα ανατομική ακρίβεια. Το τελευταίο γεγονός αποτελεί ακόμα μια ισχυρή ένδειξη της οικειότητας που είχαν οι κάτοικοι της Ελλάδος με το συγκεκριμένο ζώο.
Λιοντάρια στους μύθους και στις παραδόσεις
Πέρα από την τέχνη όμως λιοντάρια πρωταγωνιστούν και σε πολλούς περίφημους μύθους της εποχής. Το θρυλικό λιοντάρι της Νεμέας, την εξόντωση του οποίου ανέλαβε ο Ηρακλής ως πρώτο του μάλιστα άθλο, είναι αναμφίβολα τo γνωστότερο! Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο, ένα μεγάλο, θηριώδες λιοντάρι, με δέρμα άτρωτο από γήινα όπλα, τρομοκρατούσε τους κατοίκους της ορεινής Κορινθίας κατασπαράσσοντας τόσο τα κοπάδια τους όσο και τους ίδιους. Ο Ηρακλής αφού κατάφερε να το εγκλωβίσει στην σπηλιά του, προσπάθησε να το εξοντώσει με τα βέλη του και το ρόπαλο του γρήγορα όμως συνειδητοποίησε ότι ήταν άχρηστα μπροστά στο αδιαπέραστο δέρμα του, όπως οι ντόπιοι τον είχαν προειδοποιήσει. Έτσι, μην έχοντας άλλον τρόπο να το σκοτώσει, το στραγγάλισε με την υπεράνθρωπη του δύναμη, λυτρώνοντας έτσι τους κατοίκους της περιοχής!
Ένα άλλο, λιγότερο γνωστό μυθικό λιοντάρι, ήταν το λιοντάρι του Κιθαίρωνα, ένα βουνό κοντά στις Θεσπιές στην σημερινή Βοιωτία. Το λιοντάρι αυτό που κατασπάρασσε τα βόδια του Βασιλιά Θέσπιου, το εξόντωσε μετά από πρόσκληση του τελευταίου, πάλι ο (18 χρόνος τότε) Ηρακλής. Σύμφωνα επίσης και με άλλη εκδοχή του μύθου, το λιοντάρι αυτό σκότωσε ο Αλκάθοος μετά από πρόσκληση του βασιλιά Μεγαρέα του οποίου το βασίλειο γειτνίαζε με την περιοχή.
Όποια εκδοχή και αν είναι η αυθεντική, είναι γενικώς αποδεκτό ότι οι παραπάνω μύθοι, αποτελούν μερικούς από τους αρχαιότερους στην Ελλάδα. Φέρουν στοιχεία που δείχνουν ότι είχαν δημιουργηθεί κατά την Μυκηναική εποχή (δηλ. γύρω στο 1400π.X.), όπως ότι ο Ευρυσθέας που αναθέτει στον Ηρακλή την εκτέλεση των άθλων του, περιγράφεται ως Βασιλιάς της Τίρυνθας και των Μυκηνών, πόλεων που δεν ανοικοδοθομήθηκαν μετά το τέλος της εποχής του χαλκού (1100μ.Χ). Έχοντας υπόψιν τα παραπάνω, είναι πολύ πιθανό οι μύθοι αυτοί να διατηρούν πολύ αρχαίες λαικές αναμνήσεις από μια εποχή όπου άγρια λιοντάρια λυμαίνονταν την ύπαιθρο και προκαλούσαν μεγάλες καταστροφές και δεινά στους κατοίκους των περιοχών αυτών.
Λιοντάρια επίσης συναντάμε και σε νησιωτικά περιβάλλοντα και συγκεκριμένα στους μύθους της Κέας. Του νησιού των Κυκλάδων όπου υπάρχει και αντίστοιχο μνημείο. Σύμφωνα με τον μύθο, στο νησί κάποτε ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ των ντόπιων γυναικών και των νυμφών, θεοτήτων που ζούσαν στην ύπαιθρο. Οι κάτοικοι του νησιού για να γλιτώσουν τις γυναίκες τους από την μανία των θεοτήτων παρακάλεσαν των Δία, να παρέμβει για την προστασία τους. Ο Βασιλιάς των Θεών τότε έστειλε ένα πελώριο λιοντάρι στο νησί που έδιωξε τις νύμφες και έσωσε τους κατοίκους. Έτσι αυτοί, σε ανάμνηση του λιονταριού, αλλά και για να τρομάξουν τις νύμφες σε περίπτωση που επέστρεφαν, σκάλισαν ένα πελώριο, πέτρινο λιοντάρι σε έναν βράχο του νησιού.
Το μνημείο αυτό δεν έχει χρονολογηθεί με ακρίβεια. Όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι μάλλον προγενέστερο της παραπάνω ιστορίας η οποία επινοήθηκε μάλλον κατά την αρχαιότητα για να ερμηνεύσει την παρουσία του καθώς ήταν τόσο αρχαίο που κάθε πληροφορία για αυτό είχε ξεχαστεί.
Tέλος, λιοντάρια συναντάμε και στις παραδόσεις της αρχαίας Αμβρακίας της οποίας ο τύραννος Φαλακαίος καθώς είχε βγει για κυνήγι κατασπαράχθηκε από ένα λιοντάρι που είχε στείλει η θεά Άρτεμις για να απαλλάξει την πόλη από την τυραννία.
Λιοντάρια σε ιστορικές αναφορές
Πέρα από ενδείξεις στις τέχνες και τους θρύλους η ύπαρξη των λιονταριών στον ελληνικό χώρο επιβεβαιώνεται από τους ίδιους τους αρχαίους συγγραφείς. Ο Ηρόδοτος, μας πληροφορεί ότι στην εποχή του ζούσαν λιοντάρια στην περιοχή της Μακεδονίας γύρω από τον Νέστο, την περιοχή της Χαλκιδικής βόρεια του Άθου και τους ποταμούς Αξιό και Γαλλικό. Μάλιστα αυτά επιτέθηκαν στον περσικό στρατό του Ξέρξη κατά την εκστρατεία του στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στις καμήλες του!
“Ο στόλος του Ξέρξη στρατοπέδευε στην περιοχή του Αξιού ποταμού και της πόλης Θέρμης….κι ενώ πορευόταν σ᾽ αυτή την περιοχή, ρίχτηκαν λιοντάρια στις καμήλες του που κουβαλούσαν τρόφιμα· γιατί, κάνοντας συχνές επιδρομές τις νύχτες κι εγκαταλείποντας τα λημέρια τους, τα λιοντάρια δεν άγγιζαν κανένα άλλο, ούτε άνθρωπο ούτε υποζύγιο, αλλά κατασπάραζαν μονάχα τις καμήλες.
Κι απορώ ποιά ήταν η αιτία, τί ήταν άραγε που έσπρωχνε τα λιοντάρια ν᾽ αφήνουν ήσυχα τ᾽ άλλα ζώα και να ρίχνονται στις καμήλες — ζώο που προηγουμένως ούτε το είχαν αντικρίσει ούτε είχαν γευτεί τη σάρκα του.
Σ᾽ αυτά τα μέρη ζουν και λιοντάρια πολλά και άγριοι ταύροι. Σύνορο της περιοχής που ζουν τα λιοντάρια είναι από τη μια μεριά ο ποταμός Νέστος που διασχίζει με τα νερά του τα Άβδηρα, κι από την άλλη ο Αχελώος που διασχίζει με τα νερά του την Ακαρνανία· γιατί ούτε από τη μεριά της ανατολής, σε κανένα μέρος της Ευρώπης ανατολικά από τον Νέστο θα μπορούσε κανείς να δει λιοντάρι, ούτε στην υπόλοιπη ήπειρο, στα μέρη τα δυτικά από τον Αχελώο, αλλά τα συναντάς στην περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα σ᾽ αυτά τα ποτάμια.”
Ηρόδοτος, Ιστορίαι, 7.124-7.126
O Ξενοφών που έζησε λίγο πιο μετά, στο έργο του “Κυνηγετικά” αναφέρει ότι στην εποχή του μπορούσε κανείς να βρει λιοντάρια, στην Μακεδονία και συγκεκριμένα γύρω από το Παγγαίο στην Καβάλα, και το όρος Κίσσος (σημερινός Χορτιάτης) αλλά και στην Πίνδο.Ο Παυσανίας από την άλλη που έζησε στον 2ο αιώνα μ.Χ. και γράφει σχεδόν 600 χρόνια πιο μετά ξαναναφέρει την παρουσία λιονταριών στην περιοχή του Νέστου αλλά μάλλον απλά επαναλαμβάνει το κείμενο του Ηροδότου και όχι δικές του εμπειρίες. Παρόλα αυτά προσθέτει και την περιοχή του Ολύμπου στους τόπους που ευδοκιμούσαν τα λιοντάρια και αναφέρει την ιστορία ενός ολυμπιονίκη από την Θεσσαλία, του Πολυδάμα που σκότωσε ένα λιοντάρι στις πλαγιές του βουνού για να μιμηθεί τον Ηρακλή.
Tώρα το πότε ακριβώς τα λιοντάρια εξαφανίστηκαν από την Ελλάδα δεν είναι σίγουρο. Από την Πελοπόννησο φαίνεται ότι είχαν εξαφανιστεί ήδη από το 1000π.Χ, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα φαίνεται ότι ευδοκιμούσαν πληθυσμοί σίγουρα κατά το 400-300π.Χ .Κυρίως στα ορεινά της Πίνδου, Θράκης και Μακεδονίας. Ο σταδιακός αφανισμός τους πρέπει να ξεκίνησε από το 300π.Χ. και μετά κυρίως λόγω κυνηγιού είτε για λόγους αναψυχής είτε για την μεταφορά τους στις Ρωμαϊκές Αρένες, μετά την κατάκτηση της Ελλάδος. Τελευταία πρέπει να εξαφανίστηκαν από την Μακεδονία, γύρω στο 100μ.Χ. οπότε και ο Δίων ο Χρυσόστομος (40-120μ.Χ.) μας αναφέρει ότι στην εποχή του είχαν εξαφανιστεί πλήρως από την Ευρώπη.
Πηγή: infititis.gr