Αντώνης Χρυσουλάκης
Είναι γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα τέθηκαν οι βάσεις για την σύγχρονη επιστήμη. Η εικόνα που έχουμε για τους προγόνους μας δεν είναι άλλη παρά ανθρώπων που βασίζονταν αρκετά στη λογική τους, καταφέρνοντας έτσι να επιτύχουν μεγάλα επιτεύγματα τα οποία έμειναν στον χρόνο. Όμως τα πράγματα δεν είναι εξολοκλήρου έτσι. Η αρχαία Ελλάδα είχε και μια άλλη όψη, πιο σκοτεινή από αυτή που έχουμε στο μυαλό μας.
Είναι γεγονός πλέον ότι αρκετοί πρόγονοί μας όταν ήθελαν να νικήσουν έναν αντίπαλο (πολιτική, δικαστήριο, αγώνες και μάχη) επιστράτευαν ένα είδος «μαύρης μαγείας» προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους τους. Μάλιστα υπήρχαν και ειδικοί, που μπορούσαν οι ενδιαφερόμενοι να απευθυνθούν και να μισθώσουν, προκειμένου η κατάρα τους να εισακουστεί στους θεούς του Κάτω Κόσμου.
Το 2016 πραγματοποιήθηκε μια εκσκαφή σε ένα πηγάδι στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού κοντά στο Δίπυλον και οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να ανακαλύψουν ένα εύρημα το οποίο προκάλεσε μεγάλη έκπληξη. Στον πάτο του πηγαδιού βρέθηκαν 30 μολύβδινες πλάκες στις οποίες ήταν χαραγμένες κατάρες που στρέφονταν κατά διάφορων πολιτών της πόλης.
«Πίστευαν ότι το νερό προσέφερε πρόσβαση στον κάτω κόσμο»
Μέσα στο πηγάδι οι αρχαιολόγοι βρήκαν πλούσιο υλικό, όπως αγγεία, πήλινα λυχνάρια, μαγειρικά σκεύη, ειδικά πήλινα αγγεία με ευρύ στόμιο που χρησιμοποιούνταν για την άντληση νερού, ξύλινα αντικείμενα, όπως ένα κουτί, μια ξύστρα που χρησιμοποιούσαν οι αγγειοπλάστες, μια ξύλινη τροχαλία, μέρος του μηχανισμού άντλησης, έναν αριθμό χάλκινων νομισμάτων, καθώς και οργανικά κατάλοιπα, όπως κουκούτσια ροδάκινων. Και φυσικά τις κατάρες.
Η Δρ Γιούτα Στρόσεκ, του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, μιλώντας στο timeline.gr, εξήγησε ότι το πρόσωπο που είχε μισθώσει τον «μάγο» για να προετοιμάσει την κατάρα δεν αναφέρεται ποτέ με το όνομά του, παρά μόνο ο «δέκτης» της. Η κυρία Στρόσεκ ανέφερε επίσης ότι οι αρχαίοι Έλληνες «πίστευαν ότι το νερό προσέφερε πρόσβαση στον Κάτω Κόσμο. Έτσι πίστευαν ότι η κατάρα θα φτάσει πιο γρήγορα στον Άδη και θα ενεργοποιούταν άμεσα ρίχνοντάς την μέσα στο πηγάδι».
Σύμφωνα με την κυρία Στρόσεκ υπήρχαν τέσσερις λόγοι για να παραγγείλει κάποιος μια κατάρα:
- να κερδίσει ένα δικαστήριο,
- να έχει επαγγελματική επιτυχία,
- να νικήσει σε αγώνες
- να εκδικηθεί κάποιον ερωτικό αντίζηλο ή κάποιον που δεν ανταποκρίθηκε συναισθηματικά.
Πριν τα πηγάδια τοποθετούσαν τις κατάρες σε τάφους
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να φτάσει το μήνυμά τους στους θεούς του Κάτω Κόσμου ήταν μέσω ενός «αγγελιοφόρου»- νεκρού. Όπως εξηγεί η κυρία Στρότσεκ πριν χρησιμοποιήσουν το νερό ως μέσο, όσοι ασκούσαν τη μαγεία, τοποθετούσαν τις κατάρες τους σε τάφους ανθρώπων οι οποίοι άνηκαν σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι εξής:
- παιδιά «πέθαναν πριν από την ώρα τους» (ἄωροι),
- φτωχοί άνθρωποι που ήταν «χωρίς κατάλληλη ταφή» (ἄποροι ταφῆς),
- άνθρωποι που «σκοτώθηκαν βίαια» (βιαιοθάνατοι), όπως θύματα δολοφονίας
- εγκληματίες που είχαν «τσεκουρωθεί» μέχρι θανάτου (πεπελεκισμένοι),
- άνθρωποι που βρίσκονταν «σε μαζικό τάφο» (πολυάνδριοι), όπως θύματα πολέμου
Ο αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι ψυχές των συγκεκριμένων νεκρών παρέμεναν ενεργές γύρω από τους τάφους για λίγο μετά το θάνατο, καθιστώντας τους κατάλληλους φορείς των κατάρων προς τον Κάτω Κόσμο, όπου ήλπιζαν ότι οι θεοί εκεί θα έκαναν το θέλημά τους. Οι Θεοί που επιλέγονταν από αυτούς που έκαναν την κατάρα ήταν κυρίως η Περσεφόνη, η Εκάτη και ο Άδης.
Οι «μάγοι» της εποχής έβρισκαν τους τάφους τέτοιων ανθρώπων και τοποθετούσαν τις κατάρες τους προκειμένου να τις ενεργοποιήσουν. Η πρακτική ήταν διαδεδομένη απ’όλους και οι συγκεκριμένοι τάφοι γέμιζαν με τις κατάρες των πολιτών (35 είχαν βρεθεί στους τάφους του Κεραμεικού, σε προηγούμενες ανασκαφές), μέχρι που κάποια στιγμή όλα άλλαξαν.
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα, ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, ο οποίος κυβέρνησε την Αθήνα το 317-307 π.Χ., θέσπισε μια σκληρή νομοθεσία για τη διαχείριση των τάφων. Δημιούργησε επίσης ένα νέο αστυνομικό σώμα για να επιβλέπει τους τάφους στον Κεραμεικό.
Σημειώνεται ότι η μαύρη μαγεία αποδοκιμαζόταν στην αρχαία Αθήνα, και με τον νέο νόμο, τα ξόρκια δεν μπορούσαν πλέον να τοποθετούνται απλώς σε τάφους, όπως συνηθιζόταν. Έτσι, οι «μάγοι» από τα τελευταία χρόνια του τέταρτου αιώνα π.Χ. έπρεπε να βρουν άλλους τρόπους επαφής με τους θεούς του Κάτω Κόσμου και φαίνεται ότι στράφηκαν στα πηγάδια.
Το εύρημα που προκάλεσε εντύπωση
Οι 30 πλάκες έχουν μελετηθεί με σύγχρονες μεθόδους που επιτρέπουν την ανάγνωση ακόμη και των πιο μικρών επιγραφών στον μόλυβδο. Οι αρχαιολόγοι ελπίζουν να μάθουν τελικά τη φύση των κατάρων και αν οι στόχοι τους ήταν κάποιοι από τους διάσημους Αθηναίους που ζούσαν στην πόλη στα τέλη του τέταρτου αιώνα π.Χ.
Απ’ όλα τα ευρήματα που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι κατά την περίοδο των ανασκαφών, ένα ήταν που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στην κυρία Στρόσεκ. «Ήταν μια κατάρα που όταν την ανοίξαμε βρήκαμε μέσα ένα αντικείμενο από μόλυβδο που έμοιαζε με συκώτι» αναφέρει χαρακτηριστικά. Όπως εξήγησε η έμπειρη αρχαιολόγος η κατάρα πρέπει να στρεφόταν κατά του συκωτιού ενός συγκεκριμένου ατόμου προκειμένου να του αποφέρει τον θάνατο.
