Χιλιάδες νεαρά άστρα που παρέμεναν αθέατα μέχρι σήμερα γίνονται για πρώτη φορά ορατά χάρη στο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, το οποίο έστρεψε τα υπέρυθρα μάτια του σε ένα κοσμικό μαιευτήριο που οι αστρονόμοι ονομάζουν Νεφέλωμα της Ταραντούλας.
Γνωστό και ως 30 Doradus, το νεφέλωμα είναι ένα γιγάντιο σύννεφο σκόνης και υδρογόνου που βρίσκεται στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, έναν μικρό γαλαξία περίπου 160.000 έτη φωτός από τη Γη.
Κανένας άλλος γαλαξίας στη γειτονιά του Μίλκι Ουέι δεν παραγάγει νέα άστρα με τέτοιο ρυθμό. Η Ταραντούλα περιέχει μάλιστα «τα θερμότερα και μεγαλύτερα άστρα που γνωρίζουν οι αστρονόμοι» επισημαίνει σε ανακοίνωσή του το Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA στην Καλιφόρνια.
Δείτε εδώ τη θεαματική εικόνα σε πλήρη ανάλυση.
Νέα άστρα σχηματίζονται όταν μεγάλες μάζες υδρογόνου καταρρέουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος και σχηματίζουν μια πυκνή σφαίρα. Η αύξηση της πυκνότητας, της πίεσης και της θερμοκρασίες στο κέντρο της σφαίρας πυροδοτεί θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που κάνουν το νέο άστρο να λάμπει.
Στην εικόνα του του Webb που τραβήχτηκε στην περιοχή του εγγύς υπέρυθρου, το νεφέλωμα μοιάζει με τα λαγούμια που σκάβουν μερικές αράχνες για να πιάσουν τη λεία τους. Το αέριο και η σκόνη μοιάζουν με τον ιστό που καλύπτει την είσοδο.
Στο κέντρο της εικόνας διακρίνεται μια ομάδα νεαρών, γαλάζιων, καυτών άστρων, των οποίων η ακτινοβολία σπρώχνει μακριά τα πέπλα υδρογόνου και σκόνης και σχηματίζει μια κοιλότητα στο νεφέλωμα.
Μόνο τα πυκνότερα σύννεφα αντιστέκονται και σχηματίζουν στήλες αερίου, μέσα στις οποίες κρύβονται «πρωτο-άστρα» που δεν έχουν ακόμα αρχίσει να λάμπουν.
Η εικόνα του νεφελώματος αλλάζει δραματικά σε παρατηρήσεις με την κάμερα που εξετάζει μεγαλύτερα μήκη κύματος φωτός στο μέσο υπέρυθρο. Τα άστρα και η σκόνη του νεφελώματος ξεθωριάζουν και αφήνουν να γίνουν ορατά τα πρωτο-άστρα που κρύβονται μέσα τους.
Η εικόνα που τραβήχτηκε στο μέσο υπέρυθρο εστιάζει στο κέντρο του νεφελώματος (NASA, ESA, CSA, STScI, Webb ERO Production Team)
Ένας από τους λόγους που το Νεφέλωμα της Ταραντούλας προσελκύει το ενδιαφέρον των αστρονόμων είναι ότι τους επιτρέπει να παρατηρήσουν με λεπτομέρεια τις διαδικασίες αστρογένεσης.
Σήμερα, ο δικός μας Γαλαξίας δεν περιέχει πια πυκνές μάζες υδρογόνου και παραγάγει ελάχιστα νέα άστρα κάθε χρόνο. Η Ταραντούλα, αντίθετα, παραπέμπει σε προηγούμενα στάδια της εξέλιξης του Σύμπαντος, όταν η αφθονία ελεύθερου υδρογόνου ήταν υψηλότερη από ό,τι σήμερα και ο ρυθμός αστρογένεσης βρισκόταν στα μέγιστα επίπεδα.
Η διαδικασία σχηματισμού νέων άστρων κρύβει ακόμα πολλά μυστήρια, καθώς μέχρι σήμερα ήταν δύσκολο να διακρίνει κανείς τι συμβαίνει στο εσωτερικό τέτοιων νεφελωμάτων.
Χάρη στην υπέρυθρη όρασή του που διαπερνά τα κοσμικά πέπλα, το Webb αναμένεται να προσφέρει νέα στοιχεία για τα κοσμικά μαιευτήρια και τα στάδια ανάπτυξης των αστρικών εμβρύων.