Με έξι άρθρα στο Κείμενο Συμπερασμάτων της χθεσινής Συνόδου Κορυφής των ηγετών των κρατών – μελών της ΕΕ, τα οποία περιλαμβάνουν είτε άμεσες, είτε έμμεσες αναφορές στα ελληνικά αιτήματα (σε σύνολο 29 άρθρων) αποχώρησε από τις Βρυξέλλες η ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, έχοντας αποσπάσει ένα ισχυρό, ευρωπαϊκό μήνυμα προς την Τουρκία.
Συγκεκριμένα, στο Άρθρο 18 των Συμπερασμάτων αναφέρεται ρητά πως «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να διασφαλίσει την πλήρη και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας του 2016 και έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας», με τις Βρυξέλλες να φέρνουν την Άγκυρα προ των ευθυνών της ως προς τα συμφωνηθέντα για τη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, τραβώντας μια γραμμή με την πρακτική της σιωπηρής ανοχής των όποιων τουρκικών παρατυπιών, όπως στην περίπτωση των επαναπροωθήσεων, αλλά και της ανεξέλεγκτης δράσης των διακινητών.
Εξίσου κατηγορηματικά στο επόμενο άρθρο (19ο) επισημαίνεται πως «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν θα δεχθεί καμία απόπειρα τρίτων χωρών να εργαλειοποιήσουν τους μετανάστες για πολιτικούς σκοπούς. Καταδικάζει όλες τις υβριδικές επιθέσεις στα σύνορα της ΕΕ και θα αντιδράσει καταλλήλως» με φόντο τα γεγονότα στη Λευκορωσία, ανακαλώντας μνήμες από την ασύμμετρη απειλή στον Έβρο τον Μάρτιο του 2020, η οποία -όπως φαίνεται- αποτέλεσε μόνο την αρχή για την εκδήλωση αντίστοιχων «ασύμμετρων απειλών» απέναντι στην ευρωπαϊκή κυριαρχία. Ταυτόχρονα, η απόλυτη -από ευρωπαϊκής σκοπιάς- καταδίκη της «εργαλειοποίησης» του μεταναστευτικού/προσφυγικού δεν είναι η μόνη ευνοϊκή για την Αθήνα διατύπωση, καθώς στο Άρθρο 23 υπογραμμίζεται ότι «η ΕΕ παραμένει αποφασισμένη να εγγυηθεί τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών της συνόρων», με πρώτο φυσικό σύνορο τον ποταμό Έβρο.
Ενέργεια ως εγγύηση ασφάλειας
Η σύμπνοια απόψεων στους κόλπους των ηγετών της ΕΕ απέναντι στις «υβριδικές επιθέσεις» και την ανάγκη θωράκισης στα γεωγραφικά της όρια ικανοποίησε υπέρ το δέον την ελληνική ατζέντα, σε μια περίοδο έξαρσης της τουρκικής προκλητικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τελευταία αποτέλεσε βασικό διαπραγματευτικό εργαλείο για τον Έλληνα Πρωθυπουργό, καθώς η ενεργειακή κρίση που μαστίζει την Ευρώπη βρίσκει μια πιθανή διέξοδο στην πρόταση που κατέθεσε προς τους ομολόγους του ο κ. Μητσοτάκης ως προς τη διασύνδεση της ηλεκτρικής ενέργειας της Βόρειας Αφρικής (μέσω της Αιγύπτου, της Κύπρου και της Ελλάδας), όπως και του φυσικού αερίου με τα υφιστάμενα ευρωπαϊκά δίκτυα.
«Είχα την ευκαιρία να ενημερώσω και για τις πρόσφατες πρωτοβουλίες μας και για την τριμερή σύνοδο και για τον τρόπο με τον οποίο το φυσικό αέριο μπορεί να φτάνει είτε μέσω αγωγού, είτε μέσω υγροποίησης από την Αίγυπτο στην Ελλάδα, να επαναεριοποιείται και από εκεί να μπορεί να καλύψει εθνικές και ευρωπαϊκές ανάγκες», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Πρωθυπουργός, συνδέοντας την ενεργειακή διάσταση με τα ζητήματα ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή.
«Ήταν μια χρήσιμη συζήτηση για να αναδείξουμε ότι αυτά που συμβαίνουν στην ανατολική Μεσόγειο δεν αφορούν μόνο την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος και της Κύπρου αλλά έχουν ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία για την ΕΕ συνολικά» επισήμανε στην ίδια κατεύθυνση ο κ. Μητσοτάκης και πρόσθεσε ότι η πρότασή του «δεν αφορά μόνο την ενεργειακή αυτονομία της πατρίδας μας αλλά προσθέτει μία ποσότητα, όση έχει τη δυνατότητα να παράγει η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να διοχετευθεί στο ευρωπαϊκό σύστημα φυσικού αερίου και το ίδιο ισχύει και για το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης».
Η Τουρκία στη γωνία
Την όποια ευφορία στην ελληνική αποστολή πυροδότησε η σαφής απεύθυνση των Βρυξελλών προς την Άγκυρα ως προς τη συμπεριφορά της στην ευρωτουρκική συμφωνία του 2016, αναφορά που προέκυψε κατόπιν διαβουλεύσεων και μετά το αρχικό προσχέδιο, όπως αποκάλυψε ο Πρωθυπουργός. Ο ίδιος εξήγησε πως στα Συμπεράσματα «υπάρχει ρητή αναφορά, επίκληση στην Τουρκία να τηρήσει τη συμφωνία του 2016 με την ΕΕ, κάτι που δεν ήταν στο αρχικό κείμενο». «Επίσης υπάρχει ρητή αναφορά για μη αποδοχή της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού για άλλους σκοπούς, κάτι που αφορά και την Τουρκία και τη Λευκορωσία, «η οποία μέσα από απαράδεκτες πρακτικές εργαλειοποίησης απελπισμένων ανθρώπων ασκεί πίεση στις βαλτικές χώρες και στην Πολωνία» παρατήρησε ο κ. Μητσοτάκης, εκφράζοντας παράλληλα την ικανοποίησή του για την αποφασιστική διάθεση που καταγράφηκε μεταξύ των 27 κρατών – μελών ως προς τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Πόροι για τον Έβρο
Εκτός από τη διατύπωση επί της αρχής, ιδιαίτερο νόημα αποκτά, στο πλαίσιο αυτό, το Άρθρο 20 των Συμπερασμάτων, καθώς αναφέρει ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να προτείνει τυχόν αναγκαίες αλλαγές στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ και συγκεκριμένα μέτρα που θα υποστηρίζονται από επαρκή χρηματοδοτική στήριξη για τη διασφάλιση άμεσης και κατάλληλης αντίδρασης σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ και τις διεθνείς υποχρεώσεις, περιλαμβανομένων των θεμελιωδών δικαιωμάτων», ανοίγοντας το δρόμο για εκταμίευση ευρωπαϊκών κονδυλίων για τις ανάγκες της φύλαξης.
«Η Ελλάδα προς το παρόν χρηματοδοτεί το φράκτη στον Έβρο με εθνικούς πόρους. Αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί και αποτελεσματικοί δεν υπάρχει κανένας λόγος για τέτοιου είδους παρεμβάσεις να μην μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό» τόνισε ο Πρωθυπουργός, με τη συζήτηση για την περαιτέρω υλικοτεχνική υποδομή φύλαξης των εξωτερικών, ευρωπαϊκών συνόρων να αποκτά νέο και ουσιαστικό περιεχόμενο.
Τουρκικό σταυροδρόμι
Με δεδομένες τις σαφείς προειδοποιήσεις των 27 ηγετών προς την Άγκυρα για τη συμφωνία της 2016 για το προσφυγικό, αλλά και τη διάθεση έμπρακτης στήριξης στο έργο της εποπτείας των εξωτερικών συνόρων, ο κ. Μητσοτάκης απευθύνθηκε και προς την Άγκυρα υποστηρίζοντας ότι «η Τουρκία έχει να διαλέξει ανάμεσα στο δρόμο της ειλικρινούς συνεργασίας με βάση το διεθνές δίκαιο και της προκλητικότητας. Γνωρίζει ποιες είναι οι συνέπειες των επιλογών της και θέλω να ελπίζω ότι αντιλαμβάνεται πια το πλαίσιο των αποφάσεων του ευρωπαϊκού συμβουλίου και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις», αφήνοντας έναν σαφή υπαινιγμό σε πιθανές κυρώσεις.
Στον αντίποδα, «η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι είναι δύναμη νομιμότητας και σταθερότητας στην ανατολική Μεσόγειο. Έχουμε κινηθεί με βάση το διεθνές δίκαιο και αυτό θα εξακολουθούμε να επικαλούμαστε και να επιλέγουμε» ξεκαθάρισε προς πάσα κατεύθυνση ο Έλληνας Πρωθυπουργός, διαπιστώνοντας παράλληλα «μια πάρα πολύ σημαντική μετατόπιση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε σχέση με την ανάγκη να φυλάξουμε αποτελεσματικά τα εξωτερικά μας σύνορα».
«Θερμά» εργαλεία
Παρούσα υπήρξε η ελληνική αντιπροσωπεία ως προς το ζήτημα της αντιμετώπισης της ευρωπαϊκής ενεργειακής κρίσης, καθώς η πράσινη μετάβαση έχει αναζωπυρώσει την εσωτερική διαίρεση σε Βορρά και Νότο, ως προς το μοντέλο που πρέπει να ακολουθηθεί για την επίλυση του προβλήματος. Ως προς το επόμενο, ευρωπαϊκό βήμα στην πορεία προς την εκτόνωση της κρίσης, ο κ. Μητσοτάκης γνωστοποίησε πως οι 27 ηγέτες ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύντομα να κάνει αξιολόγηση του τρόπου λειτουργίας της αγοράς ενέργειας, να εντοπίσει ενδεχόμενες στρεβλώσεις και να καταλήξει σε προτάσεις για το πως θα διορθώσουμε τέτοιες απότομες αυξήσεις» ενώ «η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε μία σειρά από προτάσεις», σημείωσε, τη στιγμή που εξελίσσεται η συζήτηση για τη δυνατότητας της ΕΕ να ενισχύσει την αποθήκευση του φυσικού αερίου, όπως υπογράμμισε και η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Μια πρώτη εικόνα του οδικού χάρτη για την ενεργειακή κρίση θα συντάξουν την επόμενη εβδομάδα οι Υπουργοί Ενέργειας των κρατών -μελών, δημιουργώντας ένα κοινό πλαίσιο αντίδρασης απέναντι στο ράλι των τιμών.
Τέλος «εποχής Μέρκελ»
Παρά την κρισιμότητα της ατζέντας, τη Σύνοδο επισκίασε η τελευταία και 107η συμμετοχή της Γερμανίδας καγκελάριου, Άνγκελας Μέρκελ ως εκπρόσωπος της χώρας της, για την οποία οι επικεφαλής του ευρωπαϊκού οργάνου, αλλά και οι συμμετέχοντες ηγέτες επεφύλαξαν μια συγκινητική έξοδο από την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, συνοδεύοντας το αναμνηστικό δώρο της με εγκάρδια μηνύματα αποχαιρετισμού.
Τελευταίος, άλλωστε, σταθμός της περιοδείας για την απερχόμενη πλέον καγκελάριο θα αποτελέσει η Αθήνα, καθώς η κ. Μέρκελ έχει αποδεχθεί σχετική πρόταση του Πρωθυπουργού να μεταβεί στην Ελλάδα στις 28-29 Οκτωβρίου.
Εμφανώς ικανοποιημένος από αυτήν την εξέλιξη, ο κ. Μητσοτάκης χαρακτήρισε την επίσκεψη Μέρκελ ως μια ευκαιρία απολογισμού των ελληνογερμανικών σχέσεων. «Θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε και για την ιδιαίτερη σχέση της με την Ελλάδα. Νομίζω είναι η πρώτη η οποία θα ομολογήσει, το έχει πει εξάλλου, ότι σε πολλές συγκυρίες ζήτησε πάρα πολλά από τους Έλληνες και ότι η λιτότητα πήγε πέρα και πάνω από αυτό το οποίο άντεχε η ελληνική κοινωνία. Ταυτόχρονα ήταν και αυτή η οποία την κρίσιμη στιγμή πήγε κόντρα στις εισηγήσεις των υπουργών της και αποφάσισε να κρατήσει την Ελλάδα στην ΕΕ» υποστήριξε ο Πρωθυπουργός, προσφέροντας δείπνο στο σπίτι του στην Γερμανίδα καγκελάριο το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου.