Η ελληνογαλλική συμφωνία κυρώθηκε από τη Βουλή με τις ψήφους των βουλευτών τριών κομμάτων (ΝΔ, ΚΙΝΑΛ, Ελληνική Λύση) ενώ καταψηφίστηκε από τους βουλευτές των άλλων τριών κομμάτων της Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και ΜέΡΑ25).
Τέσσερα ζητήματα
Η συζήτηση έγινε σε ένα φορτισμένο κλίμα καθώς η κυβέρνηση έκανε λόγο για ιστορικού χαρακτήρα συμφωνία που έχει εθνικό, ευρωπαϊκό και ευρωατλαντικό χαρακτήρα και θέτει τις βάσεις για τη δημιουργία ενός αυτόνομου στρατιωτικού μηχανισμού της ΕΕ.
Μάλιστα τόσο ο πρωθυπουργός, όσο και οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας δεν παρέλειψαν να υπογραμμίσουν ότι για την Ελλάδα έχει ιδιαίτερη σημασία μια στρατιωτική συμφωνία με τη Γαλλία, που όπως τόνισαν είναι η ισχυρότερη στρατιωτικά χώρα της ΕΕ και μόνη πηρυνική δύναμη της Ευρώπης.
Το επιχείρημα όσων την καταψήφισαν, πέραν της «αλόγιστης κούρσας των εξοπλισμών» με ότι αυτό σημαίνει για μια νέα επιβάρυνση του δημόσιου χρέους που θα οδηγήσει την Ελλάδα ξανά στη χρεοκοπία, ήταν μεταξύ άλλων και το αν θα υπάρξουν «φέρετρα» Ελλήνων στρατιωτών από αποστολές σε εμπόλεμες ζώνες στο εξωτερικό.
Σε κάθε περίπτωση είτε από σκοπιά της κυβέρνησης, είτε από τη σκοπιά των κομμάτων που την καταψήφισαν προκύπτει σαφώς ότι η συμφωνία με τη Γαλλία είναι εξαιρετικά σημαντική και δεν είναι μια οποιαδήποτε τυπική διμερή σύμβαση χωρών.
Σε αυτό το πλαίσιο από τη σημερινή συζήτηση στη Βουλή τα κυριότερα τέσσερα ζητήματα που ανέκυψαν είναι:
Πρώτον, ποιο θα είναι το μέλλον αυτής της στρατιωτικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας αν αλλάξει η κυβέρνηση, ερώτημα που προέκυψε εξαιτίας της καταψήφισης της συμφωνίας από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Δεύτερον, αν δεσμεύεται από τη συγκεκριμένη συμφωνία η Γαλλία να συνδράμει στρατιωτικά την Ελλάδα για την υπεράσπιση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας με δεδομένο ότι εκεί εκφράζεται η τουρκική επιθετικότητα, ενώ η συμφωνία μιλάει για «επικράτεια».
Τρίτον αν η ιστορική αυτή συμφωνία αλλάζει το αμυντικό δόγμα της Ελλάδας και το δόγμα της εξωτερικής της πολιτικής, ζήτημα το οποίο έθιξε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Τέταρτο αν η Ελλάδα δεσμεύεται από τη συμφωνία να συμμετάσχει με στρατό σε στρατιωτικές αποστολές στην Αφρική, με αιχμή το Σαχέλ και άλλες εμπόλεμες ζώνες στις οποίες βρίσκεται η Γαλλία.
Ποια η τύχη της συμφωνίας αν αλλάξει η κυβέρνηση;
Ως προς το πρώτο ζήτημα,ο Κυριάκος Μητσοτάκης με αφορμή τη συνολική κριτική που έκανε ο Αλέξης Τσίπρας για την ουσία της συμφωνίας και όχι κάποια επιμέρους σημεία της, επικαλέστηκε το άρθρο 31 παράγραφος 4 όπου που αναφέρει ότι μπορεί να καταγγελθεί εγγράφως η συμφωνία από καθένα από τα μέρη της και κάλεσε τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ να απαντήσει στο ερώτημα αν θα την καταργήσει.
«Θα την καταγγείλετε; Απαντήστε ναι ή όχι. Πείτε. Να γνωρίζουν οι Έλληνες, να γνωρίζουν οι Γάλλοι, να γνωρίζουν και οι Τούρκοι που δεν χαίρονται με αυτή τη συμφωνία. Πείτε αν θα καταργήσετε αυτή τη συμφωνία με ένα νόμο και ένα άρθρο; Πείτε για να ξέρει και η φίλη Γαλλία και οι Έλληνες που θα προσέλθουν στις κάλπες το 2023 για να κρίνουν» ήταν το χαρακτηριστικό ερώτημα του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη.
«Αξιοποιώντας το άρθρο 31 θα την αλλάξουμε εις ότι αφορά την παρουσία Ελλήνων στο εξωτερικό. Με δική μας ευθύνη οι Έλληνες στρατιώτες δεν θα πολεμούν έξω από τα σύνορα της χώρας υπό τις διαταγές άλλων δυνάμεων» απάντησε ο Αλέξης Τσίπρας ο οποίος δεν έκανε λόγο για συνολική καταγγελία της συμφωνίας παρά το γεγονός ό
τι δικαιολόγησε την καταψήφισή της από τον ΣΥΡΙΖΑ με το επιχείρημα ότι αυτή η συμφωνία που υπέγραψε η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν εξασφαλίζει εγγυήσεις για τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, δεν συνεισφέρει ούτε ένα ευρώ στην ελληνική αμυντική βιομηχανία, μας απομακρύνει από μια έντιμη συμφωνία με την Τουρκία και μας εμπλέκει σε επικίνδυνες αποστολές στο εξωτερικό.
Θα έχουμε γαλλική στρατιωτική βοήθεια στην ΑΟΖ;
Ως προς το δεύτερο ερώτημα έγινε και η μεγαλύτερη συζήτηση σήμερα στη Βουλή καθώς η συζήτηση διεξήχθη στη σκιά της αναβάθμισης των τουρκικών προκλήσεων και της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο όπου πλέον η Άγκυρα προέκτεινε τα περί αποστρατιωτικοποίησης και πλέον αμφισβητεί ανοιχτά την ελληνική κυριαρχία στα νησιά.
Από την πλευρά της κυβέρνησης, ο πρωθυπουργός υποστήριξε ότι «για πρώτη φορά προβλέπεται ρητά και κατηγορηματικά ρήτρα αμυντικής συνδρομής σε περίπτωση που τρίτος επιτεθεί σε ένα από τα δύο κράτη» και μίλησε για την απειλή πολέμου (casus belli) από πλευράς Τουρκίας.
Όπως ανέφερε ο κ. Μητσοτάκης «ο όρος επικράτεια περιλαμβάνει όχι μόνο το έδαφος, αλλά και τη θάλασσα και τον αέρα και η συνθήκη κινείται στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας που καλύπτουν πλήρως τις ελληνικές θέσεις. Η συμφωνία περιλαμβάνει δέσμευση για συνδρομή σε περίπτωση επίθεσης ανεξαρτήτως του τόπου. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει αποφανθεί πως επίθεση δεν σημαίνει μόνον εισβολή αλλά και οποιοδήποτε επεισόδιο. Εξ ου και σε καμία συμφωνία δεν αναφέρεται η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα. Ποτέ άλλοτε μία τόσο ισχυρή δύναμη δεν βρέθηκε εγγυήτρια της εδαφικής μας ακεραιότητας επί του πεδίου και εάν χρειαστεί και εν όπλοις».
Μάλιστα στη δευτερολογία του ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι δεν υπάρχει σε καμία συμφωνία διεθνώς ρητή αναφορά σε στρατιωτική για την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα ενώ υπονοώντας ότι η Ελλάδα σε ότι αφορά αυτό το ζήτημα καλύπτεται από το γεγονός ότι «η Συμφωνία αναφέρεται στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και στο άρθρο 51, που είναι το Δικαίωμα της Νόμιμης Αυτοάμυνας έναντι οποιασδήποτε επίθεσης η οποία θα θέσει σε αμφισβήτηση την Ελληνική επικράτεια».
Από την πλευρά του πάντως ο Αλέξης Τσίπρας επέμεινε στις ενστάσεις του τις οποίες συνόψισε λέγοντας ότι ουσιαστικά η Γαλλία δεν δεσμεύεται να συνδράμει στρατιωτικά την Ελλάδα πέραν των 6 ναυτικών μιλίων που είναι τα χωρικά της ύδατα και μίλησε για συμφωνία η οποία επικυρώνει ως δόγμα τη θέση Γεραπετρίτη για τα 6 ναυτικά μίλια ως κόκκινη γραμμή.
Μάλιστα ο κ. Τσίπρας υπό τη μορφή ερωτήματος έθεσε το ζήτημα αν η συμφωνία δεσμεύει τη Γαλλία να συνδράμει στρατιωτικά την Ελλάδα σε περιπτώσεις παραβιάσεων της ΑΟΖ της όπως πέρσι με το Oruc Reis συνοδεία τουρκικών πολεμικών πλοίων έξω από το Καστελόριζο και τη Ρόδο ή φέτος με την παρενόχληση του Neutical Geo στα ανατολικά της Κρήτης εντός της ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Η απάντηση είναι όχι, υποστήριξε ο κ. Τσίπρας.
Στην κατεύθυνση αυτή ο κ. Τσίπρας τα όσα απάντησε το Γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών σε διευκρινιστική γραπτή απάντηση στο πρακτορείο Euractiv για το άρθρο 2 της Συμφωνίας, ότι το Παρίσι εστιάζει μόνο στην επικράτεια, δηλαδή το έδαφος και τα χωρικά ύδατα και δεν λαμβάνει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.
«Αλλάζει το δόγμα»
Ως προς το τρίτο ζήτημα για το αν αλλάζει το αμυντικό δόγμα της Ελλάδας και το δόγμα της εξωτερικής της πολιτικής, ο κ. Τσίπρας πέραν των όσων άφησαν να εννοηθεί για την παραίτηση της χώρας από την επέκταση των 12 μιλίων στο Αιγαίο, έθεσε και ένα συνολικότερο ζήτημα γύρω από τον συνολικότερο προσανατολισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και τις όρους με τους οποίους η Ελλάδα διαμορφώνει τις συμμαχίες της.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μίλησε για μια συμφωνία η οποία εμπλέκει την Ελλάδα σε πολεμικές συγκρούσεις πολύ πέραν της περιοχής μας, μίλησε για την έκθεση ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στους κινδύνους του Σαχέλ και αφού χαρακτήρισε την συμφωνία «ανισοβαρή» μεταξύ της Ελλάδας και της Γαλλίας τόνισε ότι το πρόβλημα είναι πιο βαθύ, κάνοντας μάλιστα αναφορά και στην αποστολή Patriot στη Σαουδική Αραβία κάνοντας λόγο για εμπλοκή της Ελλάδας στις διενέξεις σιιτών-σουνιτών.
«Σε μια περίοδο ριζικών γεωπολιτικών αλλαγών, όπου επιδεινώνονται οι ψυχροπολεμικές εντάσεις, επιλέγετε (σ.σ. απευθύνεται στον κ. Μητσοτάκη) να απομακρυνθείτε από την πάγια θέση και στάση «Ελλάδα – πυλώνας ειρήνης και σταθερότητας». Εντάσσετε συνειδητά την Ελλάδα σε σχεδιασμούς των συμμάχων μας, που την ξεπερνούν και εκθέτουν τη χώρα σε κινδύνους και σε διενέξεις πολύ πέρα από τη γειτονιά μας. Δεν προωθείτε, κατά την άποψή μας, μια ενεργητική πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, αλλά μια υπερκινητική επικοινωνιακά, αλλά παθητική ως προς τη διεκδίκηση των εθνικών μας συμφερόντων, εξωτερική πολιτική, που είναι την ίδια στιγμή μονοδιάστατη σε σχέση με προτεραιότητες ιδίως των Ηνωμένων Πολιτειών» είπε ο κ. Τσίπρας και πρόσθεσε:
«Ελλάδα – πυλώνας ειρήνης και σταθερότητας» σημαίνει ότι δεν στέλνουμε -για να πω ένα άλλο παράδειγμα- πυραύλους και στρατιώτες στη Σαουδική Αραβία, εκεί όπου αποσύρονται οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και η Γαλλία, για να τους αντικαταστήσουμε. Αυτός είναι ένας ανόητος μικρομεγαλισμός και εκθέτει τη χώρα μας σε κινδύνους. Πόσο αλλάζει η διεθνής εικόνα και η ταυτότητα της χώρας μας από τέτοιες επιλογές;».
Από την πλευρά του ο κ. Μητσοτάκης αν και φαίνεται να απαντάει κατά κάποιο τρόπο με όρους λογοπαίγνιου για να υποβαθμίσει τα ζητήματα που ετέθηκαν ως προς το αμυντικό και διπλωματικό δόγμα της χώρας εντούτοις αξίζει να καταγραφεί το γεγονός ότι «αλλάζουμε το δόγμα».
Συγκεκριμένα ο πρωθυπουργός ανέφερε:
«Είπατε ότι αλλάζουμε ως χώρα το αμυντικό μας δόγμα και το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής. Κοιτάξτε, κ. Τσίπρα, να τα ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα. Εάν το δόγμα της χώρας ήταν ότι η θάλασσα δεν έχει σύνορα και ότι ο καθένας μπορεί να μπαίνει στην Ελλάδα όποτε και όπως θέλει, τότε ναι αυτό το δόγμα το αλλάζουμε, κ. Τσίπρα. Το αλλάζουμε, γιατί φυλάσσουμε επιτέλους τα σύνορά μας. Γιατί οι μεταναστευτικές ροές μειώθηκαν κατά 90% από αυτή την κυβέρνηση. Γιατί τον Μάρτιο του 2020 στον Έβρο δεν επιτρέψαμε μια εισβολή οργανωμένη από την Τουρκία που θα έθετε σε κίνδυνο την εθνική μας ακεραιότητα. Ναι, λοιπόν, το αλλάζουμε το δόγμα. Το αλλάζουμε.
»Εάν, κ. Τσίπρα, το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής επί δικών σας ημερών ήταν να παραγγέλνουμε φρεγάτες με leasing -αυτά μας έλεγε ο κ. Καμμένος- ωσάν να ήταν μεταχειρισμένο αυτοκίνητο, εταιρικό αυτοκίνητο, τότε ναι το αλλάζουμε αυτό το δόγμα. Διότι δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά τα οποία λέγατε: τη μια θα πάρουμε φρεγάτες με leasing, την άλλη θα πάρουμε Fremm, όχι δεν θα πάρουμε Fremm θα πάρουμε Belharra.
»Προφανώς αλλάζουμε και αυτό το δόγμα, διότι οι Ένοπλες Δυνάμεις χρειάζονται μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Και, ναι, το Γενικό Λογιστήριο χρειάζεται προβλεψιμότητα σε βάθος 10, 15 ετών για να μπορεί να διασφαλίσει στην πολιτική ηγεσία ότι οι πληρωμές οι οποίες θα γίνουν για τα εξοπλιστικά αυτά συστήματα δεν θα επιβαρύνουν δυσανάλογα πολύ τα δημόσια οικονομικά.
»Εάν, κ. Τσίπρα, το δόγμα της χώρας ήταν να μιλάμε συνέχεια για την επίκληση του Διεθνούς Δικαίου αλλά να μην κάνουμε απολύτως τίποτα στο πεδίο, ναι και αυτό το δόγμα το αλλάζουμε. Γι’ αυτό και υπογράψαμε τη Συμφωνία με την Αίγυπτο. Γι’ αυτό υπογράψαμε τη Συμφωνία με την Ιταλία και γι’ αυτό επεκτείναμε τα χωρικά μας ύδατα από τα 6 στα 12 μίλια.
»Αν το δόγμα μας, κ. Τσίπρα, ήταν να αφήνουμε τα υποβρύχιά μας χωρίς τορπίλες, να αφήσουμε τα πλοία επιφανείας μας σε μία κατάσταση που δυσχεραίνει ουσιαστικά τη δυνατότητα του Πολεμικού Ναυτικού να υπερασπιστεί το θαλάσσιο χώρο μας, ναι τότε και αυτό το δόγμα το αλλάζουμε κ. Τσίπρα».
Συμμετοχή σε στρατιωτικές αποστολές στο Σαχέλ;
Τέλος ως προς το τέταρτο ζήτημα, αν δηλαδή η Ελλάδα δεσμεύεται από τη συμφωνία να συμμετάσχει με στρατό σε στρατιωτικές αποστολές στην Αφρική και άλλες εμπόλεμες ζώνες στις οποίες βρίσκεται η Γαλλία, θέμα που έθεσαν οι αρχηγοί των κομμάτων της αριστεράς, ο πρωθυπουργός υποστήριξε ότι στο άρθρο 18 προβλέπεται η συνεργασίας να λάβει μορφές όπως μεταξύ άλλων σε στρατιωτικές ασκήσεις, συμμετοχή σε κοινές αναπτύξεις δυνάμεων ή αναπτύξεις σε θέατρα επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα της υπό Γαλλική διοίκηση επιχειρήσεις στο Σαχέλ.
Σύμφωνα με τα όσα είπε ο πρωθυπουργός, στην περιοχή του Σαχέλ υπάρχουν δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η αμιγώς γαλλική επιχείρηση Barkhane με στρατιωτική ισχύ σημαντική, η οποία εμπλέκεται σε εχθροπραξίες, πρωτίστως με ισλαμιστικές οργανώσεις και υπάρχει και άλλη μία, η Task Force Takuba, η οποία έρχεται και παρέχει υποστήριξη στη συνολική Γαλλική παρουσία στο Σαχέλ.
Στη δεύτερη αυτή επιχείρηση συμμετέχουν το Βέλγιο, η Δανία, η Εσθονία, η Ιταλία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Τσεχία και συμμετέχουν υποστηρικτικά στις Γαλλικές επιχειρήσεις.
«Εξ όσων γνωρίζω όλες αυτές οι χώρες δεν έχουν υπογράψει καμία συμφωνία με την Γαλλία. Εξ όσων γνωρίζω οι πιο πολλές από αυτές τις χώρες δεν βρίσκονται καν στη Μεσόγειο. Κρίνουν όμως σκόπιμο να υπάρχει μία δικιά τους παρουσία στο Σαχέλ υποστηρικτική -το τονίζω- της Γαλλίας, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί εν τη γενέσει του ένα φαινόμενο το οποίο απειλεί την ίδια την σταθερότητα της Ευρώπης, διογκώνει τις μεταναστευτικές ροές από το δίαυλο της Λιβύης και τελικά θέτει σε κίνδυνο ζωτικά συμφέροντα της Ευρώπης» είπε ο πρωθυπουργός και τόνισε:
«Θέλω να είμαι απολύτως σαφής, η Ελλάδα δεν έχει συμφωνήσει να συμμετάσχει σε αυτή τη δύναμη. Αλλά και να το έκανε, θα το έκανε μέσα σε αυτό το πλαίσιο, όπως το κάνουν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Οι λαϊκισμοί σας περί επιστροφών φερέτρων με την Ελληνική σημαία είναι ό,τι αθλιέστερο έχω ακούσει σε αυτή την αίθουσα από τότε που ανέλαβα την ευθύνη της διακυβέρνησης του τόπου».
Μάλιστα ο κ. Μητσοτάκης στην πρωτολογία του ανέφερε ότι «ένοπλη εμπλοκή προβλέπεται μόνο στο άρθρο 2, εάν απειληθεί η επικράτεια μιας εκ των δύο χωρών».
Κανόνια ή βούτυρο
Από εκεί και πέρα ένα ακόμα πέμπτο ζήτημα που ανέκυψε στη βάση όλων των παραπάνω είναι το αν ήταν αναγκαία η αγορά των φρεγατών Belhara ή τα Rafale, με τον ΣΥΡΙΖΑ να τονίζει ότι δεν νοείται να αυξάνονται οι δαπάνες για την άμυνα κατά 41% και να μειώνονται οι δαπάνες στην υγεία κατά 12% σε συνθήκες πανδημίας. Ουσιαστικά αυτού τους είδους την επιχειρηματολογία ανέπτυξαν και τα άλλα κόμματα της αριστεράς.
Από την πλευρά του ο πρωθυπουργός απάντησε ότι «το προπολεμικό δίλημμα «ψωμί ή κανόνια» (σ.σ. προφανώς εννοεί το «κανόνια ή βούτυρο»), δεν ισχύει πια στις μέρες μας. Η χώρα μας σε αυτή την συγκυρία και σε αυτή τη χρειάζεται, και μπορεί, και θα έχει και τα δυο. Άλλωστε, δεν υπάρχει άμυνα χωρίς ισχυρή οικονομία που να την χρηματοδοτεί. Αλλά ούτε και η οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς την ασφάλεια που οι Ένοπλες Δυνάμεις και η ενεργητική διπλωματία μπορούν να εξασφαλίσουν».