Αλεξανδρούπολη
Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Η Αλεξανδρούπολη πρόκειται για ένα απίθανο γεωπολιτικό σημείο αναφοράς: μια τσιμεντένια προβλήτα σε μια μικρή παραθαλάσσια πόλη, η οποία πριν από λίγα χρόνια χρησιμοποιούνταν ελάχιστα. Όπως αναφέρει το άρθρο της nytimes αυτό το «κοιμισμένο» λιμάνι έχει αναλάβει κεντρικό ρόλο στην αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Ανατολική Ευρώπη, με το Πεντάγωνο να μεταφέρει από εδώ τεράστιες οπλικές προμήθειες σε αυτό που περιγράφει ως προσπάθεια ανάσχεσης της ρωσικής επιθετικότητας. Αυτή η ροή έχει εξοργίσει όχι μόνο τη Ρωσία αλλά και τη γειτονική Τουρκία, υπογραμμίζοντας τον τρόπο με τον οποίο ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδιαμορφώνει τις οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις της Ευρώπης.
Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά υπάρχει μακροχρόνια εχθρότητα μεταξύ τους, συμπεριλαμβανομένης της σύγκρουσης για την Κύπρο και άλλων εδαφικών διαφορών στη Μεσόγειο, και η Άγκυρα βλέπει μια βαθύτερη σχέση μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον ως πιθανή απειλή.
Η έξαρση της στρατιωτικής δραστηριότητας χαιρετίστηκε από την κυβέρνηση της Ελλάδας, τους περισσότερους Βαλκάνιους γείτονές της και τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι ελπίζουν ότι οι Αμερικανοί θα τονώσουν την τοπική οικονομία και θα παρέχουν ασφάλεια εν μέσω αυξανόμενων περιφερειακών εντάσεων.
«Είμαστε μια μικρή χώρα», δήλωσε στη nytimes ο Γιάννης Καπέλας, 53 ετών, ιδιοκτήτης καφετέριας στην Αλεξανδρούπολη. «Είναι καλό να έχουμε μια μεγάλη χώρα να μας προστατεύει» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η επικείμενη πώληση του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης είναι πλέον μια υπόθεση για μεγάλους «παίκτες». Τέσσερις όμιλοι εταιρειών ανταγωνίζονται για την αγορά πλειοψηφικού πακέτου μετοχών – δύο περιλαμβάνουν αμερικανικές εταιρείες, που υποστηρίζονται από την Ουάσιγκτον, και δύο έχουν δεσμούς με τη Ρωσία.
Οι Τουρκικές αντιδράσεις
Οι αμερικανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν επεκταθεί σημαντικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο και κορυφαίοι αξιωματούχοι από τη Μόσχα και την Άγκυρα έχουν χαρακτηρίσει αυτό ως απειλή για την εθνική ασφάλεια.
«Ενάντια σε ποιον γίνονται αυτά;» δήλωσε τον Ιούνιο ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναφερόμενος στις στρατιωτικές επενδύσεις των ΗΠΑ στην Ελλάδα. «Η απάντηση που δίνουν είναι ‘εναντίον της Ρωσίας’. Δεν το χάφτουμε» είπε στη συνέχεια ο Τούρκος Πρόεδρος.
Ενώ το μεγαλύτερο μέρος του ΝΑΤΟ έχει ταχθεί εμφατικά στο πλευρό της Ουκρανίας, ο κ. Ερντογάν – πάντα πρόθυμος να χαράξει μια διαφορετική πορεία – έχει τοποθετήσει την Τουρκία ως μεσολαβητή.
Τον Μάιο, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ισχυρίστηκε ότι τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη παραβίασαν τον εναέριο χώρο της χώρας πάνω από την Αλεξανδρούπολη, μόλις 11 μίλια από τα τουρκικά σύνορα. Το περιστατικό εκνεύρισε τους κατοίκους της περιοχής που ανησυχούν για τις διεκδικήσεις της Τουρκίας σε τμήματα της Ελλάδας.
Η περίπλοκη αλληλεπίδραση συμφερόντων στην Αλεξανδρούπολη αναδεικνύει πώς ο πόλεμος μετατοπίζει το στρατηγικό επίκεντρο της Ευρώπης στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
«Η Μαύρη Θάλασσα επανήλθε στην παγκόσμια ατζέντα με πρωτοφανή τρόπο», δήλωσε ο Ilian Vassilev, πρώην πρέσβης της Βουλγαρίας στη Μόσχα, ο οποίος εργάζεται τώρα ως σύμβουλος στρατηγικής. «Η ασφάλεια στη Μαύρη Θάλασσα είναι κεντρικό ζήτημα για το πώς θα περιορίσεις και θα αντιμετωπίσεις τη Ρωσία».
Οι ελληνορωσικές σχέσεις σε κρίση
Η Ελλάδα και η Ρωσία μοιράζονται βαθιές ιστορικές, οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις με επίκεντρο την κοινή ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία. Οι Έλληνες είναι από τους λίγους Ευρωπαίους που θέλουν σε μεγάλο βαθμό να διατηρήσουν τους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις. Αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιβαρύνει σημαντικά αυτούς τους δεσμούς.
Η κατοχή των ουκρανικών εδαφών έχει προκαλέσει αντιδράσεις στους Έλληνες, πολλοί από τους οποίους βλέπουν παραλληλισμούς μεταξύ της αυτοκρατορικής ρητορικής του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και των εδαφικών διεκδικήσεων της Τουρκίας, η προκάτοχος της οποίας, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυβέρνησε την Ελλάδα για αιώνες. Το δράμα των Ουκρανών έχει επίσης απήχηση σε ελληνικές οικογένειες των οποίων οι πρόγονοι διέφυγαν από τα τουρκικά πογκρόμ στις αρχές του 20ού αιώνα.
«Γνωρίζουμε τον πόνο των προσφύγων», δήλωσε ο Δημοσθένης Καραβόλτσος στο ίδιο Μέσο, σερβιτόρος σε ταβέρνα της Αλεξανδρούπολης. «Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία στο μυαλό μου για το με ποια πλευρά θα έπρεπε να είμαστε» συνεχισε.
Η συντηρητική κυβέρνηση της Ελλάδας ήταν από τις πρώτες που έστειλε στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, γεγονός που ώθησε το Κρεμλίνο να την εντάξει στον κατάλογο των «μη φιλικών» κρατών. Ο φόβος για την Τουρκία και η αλληλεγγύη με την Ουκρανία έχουν ωθήσει την Αθήνα πιο κοντά στην Ουάσινγκτον, και έχει παραχωρήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες διευρυμένη στρατιωτική πρόσβαση σε διάφορες τοποθεσίες.
Η ποσότητα πολεμικού υλικού που διακινήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω της Αλεξανδρούπολης αυξήθηκε σχεδόν κατά 14 φορές πέρυσι – πριν από τον πόλεμο, αλλά καθώς οι εντάσεις με τη Ρωσία αυξήθηκαν σε 3.100 «κομμάτια» (ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται από το Πεντάγωνο για κάθε είδους εξοπλισμό, από άρματα μάχης μέχρι πυρομαχικά). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη ισοφαρίσει αυτόν τον αριθμό φέτος. Βέβαια, Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι ο εξοπλισμός προορίζεται αποκλειστικά για αμερικανικές στρατιωτικές μονάδες που σταθμεύουν στην Ανατολική και Βόρεια Ευρώπη, όχι για την Ουκρανία.
Η Αλεξανδρούπολη αλλάζει
Το άλμα της δραστηριότητας αποτελεί δραστική μεταστροφή για ένα μικρό λιμάνι που παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αδρανές για σχεδόν μια δεκαετία, μπλοκαρισμένο από μια βυθισμένη φορτηγίδα που το αμερικανικό ναυτικό απομάκρυνε το 2019.
Η νωχελική διάθεση της πόλης μεταμορφώνεται κάθε λίγους μήνες όταν αμερικανικά πολεμικά πλοία ελλιμενίζονται για να ξεφορτώσουν τανκς, φορτηγά και πυροβολικό. Η άφιξη εκατοντάδων Αμερικανών προκαλεί περιοδικές ελλείψεις σε αυγά και τσιγάρα και ουρές έξω από τα τατουάζ.
Ανάμεσα σε αυτές τις εκρήξεις δραστηριότητας, λίγα σημάδια έδειχναν τη νέα σημασία της πόλης. Στον παραλιακό πεζόδρομο κοντά στο λιμάνι, ζευγάρια σπρώχνουν καροτσάκια και οι εκδρομείς, κυρίως από την Τουρκία, βγάζουν selfies κάτω από τον φάρο της πόλης. Η πολιτική ναυτιλία παραμένει ελάχιστη λόγω της έλλειψης μεγάλων γερανών, αλλά το Πεντάγωνο εγκαθιστά βαρύ εξοπλισμό για να διαχειρίζεται περισσότερα φορτία.
«Αυτό που κάναμε είναι να μετατρέψουμε το λιμάνι σε ένα δυναμικό κέντρο στρατιωτικών επιχειρήσεων», δήλωσε ο Αντρέ Κάμερον, ο οποίος επιβλέπει την αμερικανικό στρατιωτικό εφοδιασμό στο λιμάνι. «Τίποτα παρόμοιο δεν έχει γίνει εδώ στο παρελθόν».
Ο «πόλεμος» συμφερόντων
Οι τοπικοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ελπίζουν πως οι στρατιωτικές αναβαθμίσεις στο λιμάνι θα προσελκύσουν επενδύσεις σε άλλες βιομηχανίες, μετατρέποντας την Αλεξανδρούπολη σε εμπορικό κόμβο για τη γειτονική Βουλγαρία, τη Ρουμανία, ακόμη και την αποκλεισμένη Ουκρανία.
Η αυξανόμενη στρατηγική σημασία του λιμανιού έχει αναδείξει τους ρωσικούς δεσμούς δύο ελληνικών επιχειρηματικών ομίλων που ανταγωνίζονται για την εξαγορά του.
Ο ένας όμιλος διευθύνεται από τον Ιβάν Σαββίδη. «Έλληνας από τη γέννηση, Ρώσος από τον τρόπο ζωής, Ορθόδοξος από την πίστη», αναφέρει μια δήλωση στην ιστοσελίδα του κ. Σαββίδη, η οποία περιλαμβάνει μια φωτογραφία του με τον κ. Πούτιν.
Η προσφορά του κ. Σαββίδη μπορεί να περιπλέκεται από την ιδιοκτησία του στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ελλάδα, η οποία θα μπορούσε να προσκρούσει στους νόμους περί ανταγωνισμού. Ο εκπρόσωπός του αρνήθηκε να σχολιάσει στη nytimes.
Ένας άλλος πλειοδότης, μια θυγατρική ενός ελληνικού ομίλου, ο όμιλος Κοπελούζου, είναι πιο περίπλοκος, αναδεικνύοντας τους μεταβαλλόμενους οικονομικούς δεσμούς της Ελλάδας.
Η Κοπελούζος είναι ο τοπικός εταίρος της κρατικής ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου, Gazprom, και, σε μια κοινοπραξία με την ονομασία Prometheus Gas, είναι ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ελλάδας. Ο όμιλος Κοπελούζου κατασκεύασε – και, μέχρι το 2016, λειτουργούσε – το αεροδρόμιο της Αγίας Πετρούπολης.
Ένα διπλωματικό υπόμνημα για τον ιδρυτή του ομίλου, Δημήτριο Κοπελούζο, που συντάχθηκε από τον Αμερικανό πρέσβη στην Ελλάδα το 2007 και δημοσιεύθηκε από το WikiLeaks έχει τίτλο «Gazprom by any other name?».
Οι ανταγωνιστές και οι επικριτές του κ. Κοπελούζου υποστηρίζουν ότι οι δεσμοί αυτοί τον καθιστούν ευάλωτο στις πιέσεις της Gazprom, θέτοντας σε κίνδυνο το μέλλον των στρατηγικών επιχειρήσεων της Αλεξανδρούπολης.
«Υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες επειδή η κατάσταση με τη Ρωσία μπορεί να επιδεινωθεί», δήλωσε ο Γιάννης Χαραλαμπάκης, ιδιοκτήτης της BlackSummit Financial Group, μιας αμερικανικής εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων που ανταγωνίζεται για τον έλεγχο της Αλεξανδρούπολης. «Το γεγονός ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο είναι ένας σημαντικός παράγοντας».
Τις ανησυχίες για τις ρωσικές σχέσεις του κ. Κοπελούζου συμμερίζονται ορισμένα μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου, σύμφωνα με δύο μέλη του προσωπικού του Κογκρέσου που γνωρίζουν το θέμα που μίλησαν στο Αμερικανικό μέσο υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Ο όμιλος Κοπελούζου είναι ιδιωτικός και δεν δημοσιοποιεί τις οικονομικές του επιδόσεις, αλλά δηλώνει ότι η κοινοπραξία του με την Gazprom αντιπροσωπεύει ένα μικρό μερίδιο του επιχειρηματικού του χαρτοφυλακίου, το οποίο εκτείνεται στις κατασκευές, τα ακίνητα και την ενέργεια.
«Ο όμιλος έχει πολλές συνεργασίες σε όλο τον κόσμο με πολλές εταιρείες», δήλωσε ο Ιωάννης Αράπογλου, γενικός διευθυντής του ομίλου Κοπελούζου. Η Prometheus Gas «είναι απλώς μία από αυτές, και σχετικά μικρή για το μέγεθος της εταιρείας».
Σημείωσε ότι η οικογένεια Κοπελούζου επενδύει σε ένα έργο για την κατασκευή ενός τερματικού σταθμού υγρού φυσικού αερίου κοντά στην Αλεξανδρούπολη, με σκοπό να μειωθεί η εξάρτηση των Βαλκανίων από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενισχύοντας τις προμήθειες από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από την πλευρά του, ο κ. Χαραλαμπάκης, ο Αμερικανός επιχειρηματίας, λέει ότι το ενδιαφέρον του για το λιμάνι ξεκίνησε το 2018, όταν ο τότε πρεσβευτής της Ουάσινγκτον στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, του είπε ότι οι αμερικανικές εταιρείες πρέπει να αρχίσουν να ανταγωνίζονται τη Ρωσία και την Κίνα για την επιρροή τους εκεί.
«Κάθε κρίση δημιουργεί ευκαιρίες»
Η αυξανόμενη προσοχή της Ουάσιγκτον αναδείχθηκε την Τετάρτη, όταν ο γερουσιαστής Robert Menendez από το Νιου Τζέρσεϊ, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων, πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίσκεψη στην Αλεξανδρούπολη.
Η Ελλάδα ιδιωτικοποιεί σταθερά στρατηγικά περιουσιακά στοιχεία από την κρίση χρέους που ξεκίνησε το 2009. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης πήγε στον κ. Σαββίδη- το λιμάνι του Πειραιά, το μεγαλύτερο της Ελλάδας, σε κινεζική κρατική εταιρεία.
Ο κ. Πάιατ, ο οποίος αποχώρησε από τη θέση του τον Μάιο, έχει μιλήσει συχνά υπέρ των δύο αμερικανικών προσφορών για την Αλεξανδρούπολη.
Ο άλλος αμερικανός υποψήφιος, η Quintana Infrastructure & Development, αρνήθηκε να σχολιάσει.
Η στροφή του ομίλου Κοπελούζου προς τους Αμερικανούς εταίρους αντανακλά την μεταβαλλόμενη οικονομική πραγματικότητα της Ελλάδας, καθώς η υπό κυρώσεις και συρρικνούμενη ρωσική οικονομία παρέχει λιγότερες ευκαιρίες.
Αυτή η ρεαλιστική προσέγγιση αντανακλάται στην Αλεξανδρούπολη. Τοπικοί αξιωματούχοι και επιχειρηματίες ελπίζουν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι περιφερειακές εντάσεις θα μετατρέψουν το λιμάνι σε μια εναλλακτική οδό εφοδιασμού που παρακάμπτει τα ελεγχόμενα από την Τουρκία στενά προς τη Μαύρη Θάλασσα.
«Κάθε κρίση δημιουργεί ευκαιρίες», δήλωσε ο Κωνσταντίνος Χατζηκωνσταντίνου, διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Αλεξανδρούπολης.