Σε θετική κατεύθυνση κινούνται οι διατάξεις του σχεδίου νόμου για την «Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή», σύμφωνα με τη συντριπτική πλειονότητα των φορέων που είχαν κληθεί να διατυπώσουν τις θέσεις τους, στην επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής. Υπέρ της αρχής του νομοσχεδίου δήλωσε η ΝΔ. Επιφύλαξη για την τελική τους στάση στην Ολομέλεια δήλωσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Επιβεβλημένη μεταρρύθμιση
Επιβεβλημένη μεταρρύθμιση, χαρακτήρισε το μεγαλύτερο μέρος του νομοσχεδίου η Μαρία Νικολακοπούλου, νομικός σύμβουλος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
«Θεωρούμε αυτονόητο ότι εφόσον το ηλικιακό όριο φτάσει στα 54 έτη για τις υποβοηθούμενες γυναίκες θα πρέπει να υπάρχει ένας πολύ αυστηρός έλεγχος κυρίως από τον θεράποντα ιατρό. Δεν ξέρουμε αν θα ήταν σημαντικό να παίρνουμε άδεια εφόσον αυτό προβλέπεται στον νόμο από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής δεδομένου ότι την ευθύνη τελικά την φέρει πάντα ο θεράπων ιατρός και να μην περιστοιχιζόμαστε από περισσότερα έγγραφα και πιο γραφειοκρατική δουλειά», είπε η κ. Νικολακοπούλου.
Σε σχέση με την τράπεζα κρυοσυντήρησης, ζήτησε εκτός από τη λήψη να περιληφθεί και η «διάθεση» κρυοσυντήρησης γενετικού υλικού δότη ή δότριας από τράπεζα κρυοσυντήρησης. Αναφορικά με τον προεμφυτευτικό έλεγχο, είπε ότι «η θέση της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής είναι ότι θα πρέπει να παρακαμφθεί αυτή η γραφειοκρατία αναφορικά με τις αιτήσεις προς την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής δεδομένου ότι για νοσήματα όπως είναι η μεσογειακή αναιμία ή εφόσον ήδη υπάρχουν στο νόμο και οι προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες τα υποβοηθούμενα άτομα υποβάλλονται σε προεμφυτευτική γενετική διάγνωση και ακολουθούνται ούτως ή αλλιώς, θα έπρεπε να υπάρξει από την Εθνική Αρχή μία λίστα μόνο για τα σπάνια γονιδιακά νοσήματα και σε αυτά να απευθυνόμαστε ζητώντας μία άδεια δεδομένου ότι αυτό θέλει υπέρμετρο χρόνο».
Σε θετική κατεύθυνση
Ο Μιχάλης Πελεκάνος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Κλινικών Εμβρυολόγων, είπε ότι το νομοσχέδιο κινείται σε θετική κατεύθυνση, σημείωσε όμως ότι η Ένωση αναμένει μια αναγνώριση του ρόλου της ασφάλειας που παρέχουν τα εμβρυολογικά εργαστήρια. Ο κ. Πελεκάνος στάθηκε σε δύο κομβικά σημεία του νομοσχεδίου, δηλαδή στην αύξηση του ορίου ηλικίας της γυναίκας για ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και την πρόσβαση του παιδιού που ενηλικιώνεται στα στοιχεία του δότη γενετικού υλικού.
»Και για τα δύο ανέφερε ότι θα έπρεπε να υπάρξει ευρύτερη διαβούλευση, «γιατί εκτός από τους ειδικούς στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή – γυναικολόγους, εμβρυολόγους – υπεισέρχονται και άλλοι, και ψυχολογικοί, και κοινωνικοί παράγοντες, για το αν θα επιτραπεί ελεύθερα σε κάποιον απλά άγνωστο ή συγγενή να δίνει το σπέρμα και τα ωάρια».
«Συντασσόμαστε και επικροτούμε το να δίνεται επιτέλους τη δυνατότητα σε γυναίκες άνω των 50 ετών να ολοκληρώσουν το όνειρό τους με το αναφαίρετο δικαίωμα απόκτησης τέκνων», είπε ο Κωνσταντίνος Πάντος, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής. «Ήδη από το 2016 η Αμερικανική Εταιρεία Υπογονιμότητας δεν επιβάλλει απαγόρευση ακόμη και για γυναίκες άνω των 55 ετών.
»Ταυτόχρονα, εντείνεται ένα χρόνιο πρόβλημα με τις εκατοντάδες ζευγάρια που φεύγουν ετησίως εκτός συνόρων προκειμένου να βρουν τη λύση στο πρόβλημά τους. Τέλος, βοηθάει και στον ιατρικό τουρισμό ώστε να μην αποκλείονται γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας να αναζητούν λύσεις στην Ελλάδα αντί να καταφεύγουν σε άλλες χώρες», είπε ο κ. Πάντος.
Απαίτηση της κοινωνίας
Αναφερόμενος στη δυνατότητα κρυοσυντήρησης για κοινωνικούς λόγους, ο γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής είπε ότι ήταν μια απαίτηση της κοινωνίας που εισακούστηκε, αφού πολλές είναι οι γυναίκες που επιλέγουν τις σπουδές είτε δεν έχουν σχεδιάσει τη δημιουργία οικογένειας, να μπορούν να καταψύχουν τα ωράρια χωρίς να υφίσταται λόγος ιατρικής αναγκαιότητας.
«Υπάρχει, βέβαια, το πρόβλημα των χιλιάδων εγκαταλειμμένων και κρυοσυντηρημμένων εμβρύων από ζευγάρια που δεν ενδιαφέρονται πλέον για την τύχη τους. Έχει προταθεί, ήδη, στο παρελθόν η δημιουργία δημόσιας τράπεζας εγκαταλειμμένων εμβρύων προκειμένου να μεταφέρονται εκεί όλα τα έμβρυα αυτής της κατηγορίας από όλες τις ΜΥΑ και να δίνονται για υιοθεσία σε άλλα ζευγάρια με τη συγκατάθεση βέβαια των βιολογικών γονέων», είπε ο κ. Πάντος.
«Το θεσμικό πλαίσιο του ν. 2005, ήταν φιλελεύθερο καινοτόμο για την εποχή του και είχε κρίσιμες για την αναπαραγωγή διατάξεις ωστόσο, κρίνεται παρωχημένο υπό το φως των δεδομένων της ιατρικής επιστήμης και γι’ αυτό χρειάζεται η μεταρρύθμισή του», είπε ο Νίκος Βραχνής, πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. «Τα διεθνή επιστημονικά δεδομένα επιτρέπουν την εφαρμογή μεθόδου αναπαραγωγής σε γυναίκες μέχρι 55 ετών και βέβαια, συνήθως μετά από 45 έως 55 χρειάζεται ενδελεχής ιατρικός έλεγχος και αυτή η πρακτική έχει υιοθετηθεί από πολλές ευρωπαϊκές χώρες», είπε ο κ. Βραχνής.
Λειτουργικότητα
Επισήμανε εξάλλου ότι για τις γυναίκες μεταξύ 50 και 54, η άδεια της Αρχής δίνεται αφού έχει προσκομιστεί γνωμάτευση του ειδικού γιατρού, γνωμάτευση του γυναικολόγου ότι μπορεί να υποβληθεί σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με χρήση ορμονών, ορμονικών σκευασμάτων, γνωμάτευση καρδιολόγου – παθολόγου, γνωμάτευση από γιατρό για την εκτίμηση των μαστών της γυναίκας, ότι μπορεί να λάβει ορμονικά σκευάσματα και τέλος η Εθνική Αρχή ζητάει, σε περίπτωση ύπαρξης άλλου ιστορικού, γνωμάτευση ιατρού αντίστοιχης ειδικότητας, ότι η εν λόγω γυναίκα δύναται να υποβληθεί σε αυτή τη θεραπεία. «Η Αρχή έχει εκδώσει αρκετές άδειες, πλησιάζουν τις τετρακόσιες άδειες αυτή τη στιγμή, σε γυναίκες 50 με 52 ετών, γεγονός που αναδεικνύει τη λειτουργικότητα της αύξησης του ηλικιακού ορίου της γυναίκας για εφαρμογή μεθόδων ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής», είπε ο κ. Βραχνής.
Λάθος τα περί αιμομιξίας
Σε σχέση με τη δωρεά μεταξύ συγγενών, ο κ. Βραχνής επισήμανε πως «είναι επιτρεπτή μεταξύ συγγενών σε πλάγια γραμμή». «Είναι λάθος τα περί αιμομιξίας, γιατί ο δότης δεν θα δώσει στην αδερφή του για να κάνει αιμομιξία. Μία γυναίκα θα πάρει το σπέρμα του αδερφού του άντρα της», εξήγησε.
Ο Παναγιώτης Νικολόπουλος, αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Κ.Π.Α., εκπρόσωπος της Εταιρίας Οικογενειακού Δικαίου, επισήμανε ότι με το νομοσχέδιο επέρχονται αλλαγές στον αστικό κώδικα, χωρίς προηγουμένως να έχει συγκροτηθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή. Διατύπωσε εξάλλου τις αντιρρήσεις της Εταιρίας Οικογενειακού Δικαίου, για την αύξηση του ορίου ηλικίας της γυναίκας για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
«Προτάσσεται το οικονομικό συμφέρον των κέντρων και ο αναπαραγωγικός τουρισμός έναντι του συμφέροντος του παιδιού. Θα έχουμε παιδιά στο δημοτικό με μητέρα 60χρονη και στο γυμνάσιο με 70χρονη. Δεν ξέρω κατά πόσον έχει ζητηθεί η γνώμη της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας και παιδαγωγών ψυχολόγων για το τι συνεπάγεται αυτό για το παιδί», είπε και πρόσθεσε:
«Στην ουσία, έχουμε μια ριζική αλλαγή του σκοπού και του λόγου της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όταν θεσπίστηκε το 2002, ο κεντρικός λόγος είναι η υποβοήθηση της φυσικής αδυναμίας. Τώρα πλέον παραμερίζεται αυτό με τη δυνατότητα και μπαίνει και ως σκοπός η διατήρηση της γονιμότητας».
Ενστάσεις από την Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου
Ο εκπρόσωπος της Εταιρείας Οικογενειακού Δικαίου αναφέρθηκε και στο ζήτημα της δωρεάς γενετικού υλικού. «Πολύ σημαντικό είναι το ζήτημα της δωρεάς γενετικού υλικού, της δωρεάς σπέρματος ιδίως, δηλαδή εισάγεται η αιμομιξία; Μπορεί ο συγγενής να δώσει στον εξ αίματος συγγενή σε πλάγια γραμμή. Δεν είναι αιμομιξία αυτό, εγώ στην ανιψιά μου ή στην πρώτη ξαδέρφη μου, αλλά και στους μη εξ αίματος συγγενείς, στους συγγενείς εξ αγχιστείας;», είπε και πρόσθεσε:
«Ενώ παραμένει κώλυμα γάμου, έρχεται τώρα να επιτραπεί η δωρεά γενετικού υλικού μεταξύ εξ αίματος μεταξύ εξ αγχιστείας συγγενών. Δηλαδή εγώ στην αδερφή της συζύγου μου ας πούμε. Έτσι προκαλείται σύγχυση στους συγγενικούς δεσμούς και στις οικογενειακές σχέσεις. Δηλαδή, αν δωρίσω το σπέρμα μου στην ανιψιά μου, της αδερφής της γυναίκας μου, το μικρανίψι θα είναι και παιδί μου».
Ένας στους 100 γεννιούνται ίντερσεξ
Τις διατάξεις του νομοσχεδίου «προϋποθέσεις για αλλαγή χαρακτηριστικών φύλου ανήλικων ίντερσεξ ατόμων», χαιρέτισε η Ειρήνη Συμεωνίδου, γραμματέας του μη Κυβερνητικού Σωματείου INTERSEX GREECΕ. Η κ. Συμεωνίδου αναφέρθηκε σε όσα ισχύουν σήμερα στην Ελλάδα.
«Όταν γεννιέται ένα ίντερσεξ βρέφος, με μη τυπικά χαρακτηριστικά, συχνά οι γονείς δέχονται συμβουλές να προβούν σε χειρουργικές και άλλες ιατρικές παρεμβάσεις, ώστε να συμμορφώσουν χειρουργικά τα ανατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού, με την τυπική, αρσενική ή θηλυκή, ανατομία των χαρακτηριστικών φύλου. Στις περισσότερες περιπτώσεις τέτοιες παρεμβάσεις δεν είναι ιατρικά απαραίτητες. Μπορούν άνετα να αναβληθούν, ενώ μπορεί να έχουν εξαιρετικά αρνητικές ψυχοσωματικές συνέπειες στα INTERSEX παιδιά, καθώς αυτά μεγαλώνουν», είπε η κ. Συμεωνίδου.
«Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 1 στους 100 ανθρώπους γεννιούνται διαφυλικοί και έγκυρες πηγές υπολογίζουν ότι έως και το 1,7 των ανθρώπων εμφανίζουν κάποιες ίντερσεξ παραλλαγές στα χαρακτηριστικά φύλου τους. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με ψήφισμά του, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν χαρακτηρίσει τις επεμβάσεις στα INTERSEX παιδιά ως βασανιστήρια και έχουν προχωρήσει σε ισχυρές συστάσεις προς τα κράτη – μέλη να τις απαγορεύσουν νομοθετικά», είπε η κ. Συμεωνίδου και εξήγησε ότι το νομοσχέδιο «απαγορεύει τις ιατρικές πράξεις και θεραπείες που διενεργούνται σε INTERSEX παιδιά που στην ιατρική βιβλιογραφία και νομολογία τα συναντάμε ως παιδιά με διαταραχές της ανάπτυξης φύλου ή με διαφοροποιήσεις ανάπτυξης φύλου.
Ιστορική στιγμή
»Τέτοιες επεμβάσεις θα μπορούν να πραγματοποιούνται μόνο σε ανήλικα INTERSEX άτομα που έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος και μόνο με την ελεύθερη και ενημερωμένη τους συναίνεση. Επιπλέον, προκειμένου να διενεργηθεί οποιαδήποτε, μη αναγκαία για την υγεία, ιατρική παρέμβαση, θα πρέπει προηγουμένως να έχει δοθεί άδεια με απόφαση του οικείου ειρηνοδικείου, κατόπιν χορήγησης γνωμοδότησης μιας διεπιστημονικής επιτροπής, που θα αποτελείται από ειδικούς εμπειρογνώμονες σε τέτοια ζητήματα. Τέλος, το νομοσχέδιο προβλέπει ποινές, και χρηματική και φυλάκισης, για όσους ιατρούς πραγματοποιούν επεμβάσεις σε ανήλικα intersex άτομα, χωρίς την παραπάνω σχετική άδεια».
Εάν το νομοσχέδιο αυτό ψηφιστεί, είπε η κ. Συμεωνίδου, «θα είναι πραγματικά μια ιστορική στιγμή για όλα τα intersex παιδιά στην Ελλάδα, καθώς θα προστατευτούν και θα αναγνωριστούν κάποια από τα πιο σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματά τους, όπως το δικαίωμα στη σωματική ακεραιότητα, στην αυτοδιάθεση και στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους».
Οροθετικά άτομα
Τη θετική αποδοχή του νομοσχεδίου δήλωσε ο Νίκος Δέδες, πρόεδρος του ΔΣ της «Θετικής Φωνής». «Χαιρετίζουμε το νομοσχέδιο και ειδικότερα για την Ίδρυση Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για οροθετικά άτομα, μία ακόμα πρωτοβουλία, που εντάσσεται στη δέσμη μέτρων που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Υγείας κ. Πλεύρης και υλοποίησαν τα αρμόδια υπουργεία», είπε ο κ. Δέδες που χαιρέτισε επίσης τις ρυθμίσεις για τα Intersex άτομα.
«Είναι εξαιρετικά θετικό το γεγονός ότι προβλέφθηκε, σε αυτό το νομοσχέδιο, μια Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, για τα οροθετικά άτομα για HIV. Ήταν μεγάλο πρόβλημα, διότι δεν μπορούσαν – σύμφωνα με το νόμο – να αντιμετωπιστούν αυτά τα άτομα σε άλλες μονάδες. Ξέρουμε ότι αυτά άτομα μπορούν να κάνουν παιδιά», είπε ο Πέτρος Δρακάκης, εκπρόσωπος της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας.
Το άρθρο 31
Σε θετική κατεύθυνση κινείται το νομοσχέδιο και σύμφωνα με όσα ανέφερε ο Δημήτρης Αθανασίου, μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας και πρόεδρος της Ένωσης Σπανίων Ασθενών Ελλάδας.
Ο κ. Αθανασίου αναφέρθηκε στο άρθρο 31 του νομοσχεδίου που ορίζει ότι στο Υπουργείο Υγείας συγκροτείται «Εθνική Επιτροπή για τα Σπάνια Νοσήματα – Παθήσεις (Ε.Ε.Σ.Ν.- Π.)», η οποία έχει πάγιο και διαρκή χαρακτήρα και σε αυτήν θα συμμετέχει εκπρόσωπος των ασθενών, κατόπιν προτάσεων που υποβάλλονται από την Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ.) και την Ελληνική Ομοσπονδία Συλλόγων – Σπανίων Νοσημάτων Παθήσεων (Ε.Ο.Σ. – ΣΠΑ.ΝΟ.ΠΑ.).
«Μία πολύ δυνατή επιτροπή, που θα αποτελείται από τους καλύτερους, η οποία θα μας εκπροσωπήσει και θα μας συνδέσει με τα κέντρα αναφοράς του εξωτερικού και θα λάβει και τις χρηματοδοτήσεις, θα συμμετέχει και στα προγράμματα τα οποία τρέχουν αυτή τη στιγμή, είναι πολύ σημαντική», είπε ο κ. Αθανασίου.