Άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία, για τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες που επικράτησαν το καλοκαίρι του 2022 και τις εκτάσεις που τελικά κάηκαν σε πυρκαγιές, παρουσίασε η πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME του Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr.
Oπως αναφέρει στην ανάλυσή του, το meteo.gr, βάσει και δεδομένων από την Ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF), το καλοκαίρι του 2022 κατατάσσεται θερμοκρασιακά στα 15 λιγότερο ακραία θερμά καλοκαίρια συνολικά για τη χώρα μας τα τελευταία 42 χρόνια.
Όπως διακρίνεται και στο Γράφημα 1, που δείχνει το πλήθος ακραία θερμών ωρών ανά καλοκαίρι από το 1980 έως το 2022 για το σύνολο της χώρας, το καλοκαίρι του 2022 παρατηρήθηκαν συνολικά 39 θερμές ώρες, πολύ λιγότερες δηλαδή από το μέσο όρο της περιόδου που είναι 77 ώρες. Ως ακραία θερμές ώρες ορίζουμε εκείνες όπου η θερμοκρασία στο ισοβαρικό επίπεδο των 850 hPa (~1500 μέτρα πάνω από την επιφάνεια) υπερβαίνει το 99% των τιμών κατανομής της θερμοκρασίας που έχουν παρατηρηθεί μεταξύ 1981-2010.
Το καλοκαίρι του 2022 ήταν κατά πολύ ηπιότερο του 2021 οπότε και καταγράφηκαν 314 ακραία θερμές ώρες. Πράγματι, το καλοκαίρι του 2021 αποτελεί το θερμότερο από το 1980, ακολουθούμενο από αυτά του 2012, 2007 και 1987, οπότε και σημειώθηκαν στην χώρα μας παρατεταμένες περίοδοι με υψηλές θερμοκρασίες.
Σύνολο ακραία θερμών ωρών ανά καλοκαίρι στη χώρα μας κατά την περίοδο 1980–2022
Κάηκαν 200.000 στρέμματα το 2022
Σύμφωνα με δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές (European Forest Fire Information System – EFFIS – https://effis.jrc.ec.europa.eu), οι καμένες εκτάσεις στη χώρα μας από την αρχή του 2022 έως και το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου ήταν ~ 200.000 στρέμματα, εκτάσεις που αντιστοιχούν στο ~ 46% της μέσης καμένης έκτασης στην χώρα μας κατά την περίοδο 2006–2021.
Αξιοσημείωτο αποτελεί επίσης το γεγονός ότι αυτή η καμένη έκταση σημειώθηκε σε πλήθος δασικών πυρκαγιών που κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών ήταν 2-3 φορές μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2006–2021. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι παρά το γεγονός ότι σημειώθηκαν σημαντικά περισσότερες δασικές πυρκαγιές από το μέσο όρο κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, οι περισσότερες συνοδεύτηκαν από μικρές καμένες εκτάσεις.
Αυτό συνδέεται τόσο με τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες που επικράτησαν κατά την διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου όσο και με την ανθρώπινη επέμβαση (πυρόσβεση), με τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες ωστόσο να έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο μιας και αυτές καθορίζουν την πιθανότητα εύστοχης αναχαίτισης τους από τον άνθρωπο.
Πρώτη ανάλυση των πυρομετεωρολογικών δεδομένων
Γράφημα 2: Οι μέσες πυρομετεωρολογικές συνθήκες στη χώρα μας κατά την περίοδο του καλοκαιριού 2022 (πράσινη διακεκομμένη γραμμή) και 2021 (κόκκινη διακεκομμένη γραμμή). Η μαύρη γραμμή και η γκρι γραμμοσκιασμένη ζώνη δείχνει την μέση τιμή και το εύρος τιμών μεταξύ 10ου και 90ου εκατοστημορίου αντίστοιχα με περίοδο αναφοράς 1981–2010.
Μια πρώτη ανάλυση των πυρομετεωρολογικών δεδομένων του Καναδικού Συστήματος Πυρομετεωρολογικών Δεικτών από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Copernicus και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιο–Αύγουστο) του 2022 (Γράφημα 2) δείχνει ότι κατά μέσο όρο στη χώρα μας, με εξαίρεση την περίοδο 15/07–15/08, απουσίαζαν οι παρατεταμένες περίοδοι με δυσμενείς πυρομετεωρολογικές συνθήκες.
Κατά την περίοδο 15/07–15/08 σημειώθηκαν αρκετές ημέρες όπου ο συνδυασμός των σχετικά υψηλών θερμοκρασιών, της χαμηλής υγρασίας και των σημαντικά ενισχυμένων βόρειων ανέμων είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση δυσμενών πυρομετεωρολογικών συνθηκών σε μεγάλο μέρος της χώρας, περίοδο κατά την όποια σημειώθηκαν και οι πιο καταστρεπτικές πυρκαγιές σε περιοχές της Λέσβου, Αττικής, Έβρου, Κρήτης, Κω και Δ. Πελοποννήσου.
Ακραία θερμές ώρες και πυρκαγιές
Αξιοσημείωτο ωστόσο αποτελεί το γεγονός ότι ως αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής αστάθειας και των σημαντικών βροχοπτώσεων που είχαμε στη χώρα μας μετά το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, συνοδεία χαμηλότερων για την εποχή θερμοκρασιών σημειώθηκε σημαντική βελτίωση των πυρομετεωρολογικών συνθηκών, οι οποίες βρέθηκαν σε πολύ χαμηλά επίπεδα τις τελευταίες ημέρες του Αυγούστου. Εν αντιθέσει με το 2022, το καλοκαίρι του 2021 παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα δυσμενείς πυρομετεωρολογικές συνθήκες σχεδόν στο σύνολο του καλοκαιριού με αποκορύφωμα το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου και το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, όποτε και σημειώθηκαν τιμές ρεκόρ για την εποχή λόγω του ακραίου κύματος καύσωνα που επηρέασε την χώρα μας.
Γράφημα 3: Σύνολο καμένων εκτάσεων και σύνολο ακραία θερμών ωρών ανά καλοκαίρι στη χώρα μας κατά την περίοδο 2000–2022.
Μια περαιτέρω ανάλυση ακραίων θερμοκρασιών και καμένων εκτάσεων με δεδομένα του Πυροσβεστικού Σώματος κατά την περίοδο 2000–2022 (Γράφημα 3) δείχνει ότι μερικά από τα θερμότερα καλοκαιρία των τελευταίων 22 ετών συνοδεύτηκαν από μεγάλο αριθμό καμένων εκτάσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρότι οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες συμβάλουν στην δημιουργία ενός πιο εύφλεκτου περιβάλλοντος μέσω της μείωσης της περιεχόμενης υγρασίας της νεκρής δασικής καύσιμης ύλης, δεν αποτελούν τον μοναδικό παράγοντα για την διαμόρφωση δυσμενών πυρομετεωρολογικά συνθηκών.
Οι δυσμενείς πυρομετεωρολογικά συνθήκες αναπτύσσονται μέσα από την αλληλεπίδραση ατμοσφαιρικών διεργασιών σε διαφορετικές χρονικές κλίμακες όπως είναι οι βροχοπτώσεις που έχουν σημειωθεί σε μια περιοχή από ώρες έως και μήνες πριν, καθώς και τις εναλλαγές της θερμοκρασίας, της υγρασίας και του ανέμου