Σε ένα νέο γεωγραφικό πεδίο μετατοπίζεται ο εκκλησιαστικός ανταγωνισμός στον οποίο επιδίδεται το Πατριαρχείο της Μόσχας εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου αλλά και των υπολοίπων εκκλησιών που έχουν αναγνωρίσει την αυτοκεφαλία της εκκλησίας στην Ουκρανία.
Μετά, λοιπόν, την Αφρική, η νέα πηγή εκκλησιαστικής έντασης εμφανίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες με φόντο την απόφαση της Αρχιεπισκοπής Αμερικής να τοποθετήσει τον Αρχιμανδρίτη Αλεξάντερ Μπέλια στη θέση του επίτροπου του Σλαβικού Ορθόδοξου Βικαριάτου. Μάλιστα, η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στο οποίο υπάγεται η Αρχιεπισκοπή Αμερικής, προήγαγε πρόσφατα τον Αλεξάντερ Μπέλια στη θέση του Επισκόπου Νικοπόλεως.
Ωστόσο, λίγες μέρες μετά την προαγωγή του, οι υπόλοιποι ηγέτες της Συνέλευσης των Κανονικών Ορθοδόξων Επισκόπων Αμερικής έστειλαν επιστολή διαμαρτυρίας στον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο. Η επιστολή, όμως, δεν υπογράφεται από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία Εκτός Ρωσίας (ROCOR) στην οποία υπαγόταν μέχρι πρόσφατα ο κ. Μπέλια. Ο λόγος είναι ότι η ROCOR αποχώρησε από την Συνέλευση, καθώς συντάχθηκε πλήρως με το Πατριαρχείο της Μόσχας τόσο στο θέμα της ουκρανικής εκκλησίας όσο και με τη ρωσική εισβολή που ακολούθησε εναντίον της χώρας.
Από την πλευρά της, η Αρχιεπισκοπή Αμερικής υποστηρίζει ότι είχε κινήσει εδώ και αρκετά μεγάλο διάστημα όλες τις διαδικασίες, οι οποίες προβλέπονται από την εκκλησιαστική τάξη, προκειμένου ο Αρχιμανδρίτης Αλεξάντερ Μπέλια να ενταχθεί στους κόλπους της. Υπενθυμίζεται ότι η μεταφορά ενός κληρικού από μια εκκλησία σε άλλη δεν είναι ένα καθόλου σπάνιο φαινόμενο.
Επιπλέον, η Αρχιεπισκοπή είχε ενημερώσει την Συνέλευση των Κανονικών Ορθοδόξων Επισκόπων Αμερικής για την επικείμενη προαγωγή του που έγινε με απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται ότι συνέβη μετά την αποδέσμευση του Αλεξάντερ Μπέλια από την ROCOR (ο επίσκοπος της ρωσικής εκκλησίας στον οποίο ευθυνόταν o Μπέλια είχε εκδώσει ένα έγγραφο που παρείχε την ελευθερία μεταβίβασης της δικαιοδοσίας στον Αρχιμανδρίτη) είναι ότι η εν λόγω εκκλησία αποφάσισε σε συνεργασία με το Πατριαρχείο της Μόσχας να προχωρήσει στην καθαίρεση του.
Μάλιστα στην επιστολή διαμαρτυρίας προς τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής, οι επίσκοποι της Συνέλευσης αναφέρονται σε αυτό το θέμα, σημειώνοντας ότι «η κανονική τιμωρία (του Αλεξάντερ Μπέλια) και κατ’ επέκταση η καθαίρεση έχει γίνει αποδεκτή και αναγνωρίζεται από όλους μας ως μία κανονική πράξη». Με αυτή τους την αναφορά, οι επίσκοποι φαίνεται να υιοθετούν την εκδοχή της ROCOR, η οποία θέλει την καθαίρεση να έχει προηγηθεί της μεταφοράς του κληρικού στην ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή.
Οι ιεράρχες της Συνέλευσης εστιάζουν την κριτική τους στο ότι αναγνωρίζουν την καθαίρεση του αρχιμανδρίτη ως μια «κανονική πράξη» και στο γεγονός ότι διατηρούν επιφυλάξεις για τον χαρακτήρα του.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους εκκλησιαστικούς κανόνες, όταν ένας ιερέας αποδεσμευτεί από μια εκκλησία για να ενταχθεί σε μια νέα, τότε η παλαιά εκκλησία παύει να διαθέτει την οποιαδήποτε δικαιοδοσία και συνεπώς δεν είναι σε θέση να τον καθαιρέσει. Σε αυτό το πλαίσιο, η Αρχιεπισκοπή υποστηρίζει ότι η καθαίρεση του Αλεξάντερ Μπέλια έγινε μετά την απομάκρυνση του από την ROCOR, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται:
· Τον Οκτώβριο του 2019, ο Αλεξάντερ Μπέλια είχε ολοκλήρωσε την μεταφορά του στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής.
· Τον Φεβρουάριο του 2020, η ρωσική εκκλησία προχώρησε στην καθαίρεση του αρχιμανδρίτη.
Όσον αφορά τα ηθικά ζητήματα που εγείρουν οι επίσκοποι για το πρόσωπο του αρχιμανδρίτη, σημειώνεται ότι ο Αλεξάντερ Μπέλια δεν υπηρετούσε στις εκκλησίες τους αλλά ούτε και βρισκόταν υπό την δικαιοδοσία τους. Επιπλέον, η Αρχιεπισκοπή Αμερικής, ως ενδιαφερόμενο μέρος που σκόπευε να εντάξει τον κ. Μπέλια στους κόλπους της, υποστηρίζει ότι προχώρησε σε ένα διεξοδικό έλεγχο από τον οποίο δεν προέκυψε καμία απτή απόδειξη παραπτώματος.
Απαντητική Επιστολή Αρχιεπίσκοπου Ελπιδοφόρου: Ζωτική προτεραιότητα της διακονίας μου στις ΗΠΑ η Ορθόδοξη Ενότητα
Στην απαντητική του επιστολή, ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος εκφράζει την απορία αλλά και την έκπληξη του για τα λεγόμενα των ιεραρχών, με δεδομένο ότι ήταν πλήρως ενημερωμένοι για τις εξελίξεις και σε κανένα στάδιο της διαδικασίας δεν είχε κάποιος εκφράσει ένσταση ή διατυπώσει τον οποιοδήποτε προβληματισμό.
«Με μεγάλη λύπη και κάποια έκπληξη έλαβα την επιστολή σας με ημερομηνία 27 Ιουνίου 2022. Όπως θυμάστε, είχα ανακοινώσει την πρόσφατη εκλογή του εκλεγμένου Επισκόπου Νικοπόλεως, Αλεξάνδρου Μπέλια, από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, καθώς και την επικείμενη ενθρόνιση του κατά την τελευταία μας συνεδρίαση στην εκτελεστική επιτροπή της Συνέλευσης στις 16 Ιουνίου 2022, και κανείς δεν είπε τίποτα ούτε εξέφρασε ανησυχίες ή κάποια αντίθεση εκείνη τη στιγμή», σημειώνει ο Αρχιεπίσκοπος.
Στην απαντητική του επιστολή προς τον Μητροπολίτη Ιωσήφ, ο κ. Ελπιδοφόρος εκφράζεται με σεβασμό για την Συνέλευση των Επισκόπων στην Αμερική, την οποία χαρακτηρίζει έναν μοναδικό θεσμό που καλλιεργεί την ορθόδοξη ενότητα. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «η ορθόδοξη ενότητα είναι ζωτική προτεραιότητα της διακονίας μου σε αυτή τη χώρα και η Συνέλευση των Επισκόπων είναι το βασικό όχημα για μια τέτοια ενότητα. Τα πολλά επιτεύγματα των τελευταίων ετών, το πνεύμα της αδελφικής συνέργειας και της συνεργασίας που μας έφεραν κοντά την εποχή της πανδημίας και οι διάφορες αποστολές μέσω των φορέων και των οργανισμών που βασίζονται στη Συνέλευση των Επισκόπων θα πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρό του ενδιαφέροντος μας».
Παρόλα αυτά, ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος αντικρούει τις κατηγορίες που στρέφονται εναντίον του προσώπου του Αλεξάντερ Μπέλια, διαβεβαιώνοντας τους ιεράρχες ότι η απόφαση της Αρχιεπισκοπής στηρίζεται στον ενδελεχή έλεγχο που πραγματοποίησε και όχι σε αβάσιμες κατηγορίες. «Αγαπητέ αδερφέ, ήμουν πάντα απόλυτα διαφανής μαζί σου και με όλους τους αδελφούς μας ιεράρχες σχετικά με την ενσάρκωση και την πρόσφατη εκλογή του Επισκόπου Νικοπόλεως Αλεξάντερ Μπέλια. Ωστόσο, άκουσα τις ανησυχίες σας (που εκφράσατε στην επιστολή) και έχοντας λάβει όλα τα απαραίτητα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένης μιας έγκυρης επιστολής για την αποδέσμευση (του Αλεξάντερ Μπέλια από την ROCOR) από τον αείμνηστο Μητροπολίτη Ιλαρίωνα, και ελλείψει απτών αποδείξεων παραπτώματος, η οποία στηρίζεται σε μια πολύ ενδελεχή διαδικασία ελέγχου που κάναμε και όχι σε φήμες-προχώρησε η κανονική του χειροτονία», επισημαίνεται στην επιστολή.
Παράλληλα, ο Αρχιεπίσκοπος υπενθυμίζει ότι ουδέποτε έλαβε καμία αλληλογραφία από τον αείμνηστο Μητροπολίτη Ιλαρίωνα της ROCOR σχετικά με ζητήματα για τον Αρχιμανδρίτη Αλεξάντερ Μπέλια. Όπως εξηγεί η επιθυμία του ήταν να διατηρεί πάντα άμεση επαφή και μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας. Ωστόσο, αυτή η ζωτικής σημασίας επικοινωνία για την ορθόδοξη ενότητα στις ΗΠΑ υπονομεύθηκε από την απόφαση της ROCOR να αποχωρήσει από την Συνέλευση των Κανονικών Ορθοδόξων Επισκόπων Αμερικής. Μάλιστα, στο σημείο αυτό ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία όχι μόνο δεν σφυρηλάτησε περαιτέρω την ορθόδοξη ενότητα αλλά οδήγησε στον διχασμό της Συνέλευσης των Επισκόπων.
Όπως τονίζει χαρακτηριστικά, «ήλπιζα ότι ο τρέχων πόλεμος και η άδικη επίθεση από τη Ρωσική Ομοσπονδία στην Ουκρανία θα είχαν δημιουργήσει ένα αίσθημα αλληλεγγύης και δικαιοσύνης μεταξύ μας που θα μας δέσμευε όλους στην Ορθόδοξη ενότητα στην Αμερική. Δυστυχώς, είδαμε το αντίθετο αποτέλεσμα, καθώς πολλοί από τους αδελφούς μας δεν μπόρεσαν να καταδικάσουν τη σκληρότητα αυτού του άδικου και παράνομου πολέμου, και μάλιστα ακόμα χειρότερα, προσπάθησαν να αποσιωπήσουν τη Συνέλευση των Επισκόπων Αμερικής από το να μιλήσει ενάντια σε αυτές τις φρικτές και αντιχριστιανικές ενέργειες».
Τέλος, ο Αρχιεπίσκοπος υπογραμμίζει τη συλλογική ευθύνη που υπάρχει για τη διασφάλιση της ενότητας και για τη συνέχιση του έργου της Συνέλευσης. «Είναι συλλογική μας ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι η Συνέλευση θα συνεχίσει το έργο της, και είναι η θερμή μου προσευχή να διατηρήσετε τη δέσμευσή σας σε αυτήν την αποστολή, εφόσον η μαρτυρία μας στην Αμερική είναι τόσο απαραίτητη».