Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων είχε οικοδομηθεί με τεχνικές μια άλλης εποχής και, μετά την καταστροφή του, πολλοί έσπευσαν να προδικάσουν ότι ήταν αδύνατο να ανεγερθεί εκ νέου με έναν ιστορικά πιστό τρόπο.
Απ’ ό,τι φαίνεται όμως, έκαναν λάθος και τα «μυστικά» του ναού θα διασωθούν, χάρη σε ένα αρχαιολογικό πείραμα. Τώρα, το μόνο πραγματικό εμπόδιο φαίνεται πως είναι βιασύνη του Μακρόν.
Βρισκόμαστε στα 1253μΧ και ο ευγενής Γκίλμπερτ Κουρτενέι φεύγει από το κάστρο Γκεντελόν για να πολεμήσει στις Σταυροφορίες, αφήνοντας τη σύζυγό του υπεύθυνη για τους εργάτες που χτίζουν το νέο σπίτι της οικογένειας: έναν μικρό πύργο που αρμόζει στην κοινωνική του θέση ως ιππότης στην υπηρεσία του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΧ. Τώρα, σε ένα δασικό ξέφωτο στη βόρεια Βουργουνδία, η ιστορία ξαναγράφεται υπό τον ήχο της σμίλης πάνω στην πέτρα και του τσεκουριού πάνω στο ξύλο, καθώς οι τεχνίτες του 21ου αιώνα μαθαίνουν και τελειοποιούν τις ξεχασμένες μεσαιωνικές τεχνικές.
Το «πρότζεκτ Guédelon» είχε σχεδιαστεί ως μια άσκηση «πειραματικής αρχαιολογίας» πριν από 25 χρόνια. Η ιδέα ήταν να χρησιμοποιηθούν μόνο τα εργαλεία και οι μέθοδοι που ήταν γνωστές στον Μεσαίωνα και, όπου ήταν δυνατόν, υλικά της ίδιας περιοχής. Τώρα, σε μια απρόβλεπτη τροπή της μοίρας, το “Guédelon” διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην αποκατάσταση «της δομής και της ψυχής» του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων.
Ο επιβλητικός καθεδρικός ναός του Παρισιού του 13ου αιώνα, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, είχε καταστραφεί από πυρκαγιά τον Απρίλιο του 2019, με αποτέλεσμα να διαλυθεί η πολύπλοκη δομή της οροφής του, γνωστή ως La Forêt, «το Δάσος», λόγω του μεγάλου αριθμού δέντρων που είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της. Η ευρέως διαδεδομένη άποψη ήταν ότι θα ήταν αδύνατο να ξαναχτιστεί όπως ήταν.
«Ο σκελετός της οροφής ήταν εξαιρετικά εξελιγμένος, χρησιμοποιώντας τεχνικές που ήταν προηγμένες για τον 12ο και 13ο αιώνα», λέει στον Observer ο Frédéric Épaud, ειδικός στη μεσαιωνική ξυλουργία.
«Μετά την πυρκαγιά, πολλοί άνθρωποι έλεγαν ότι θα χρειάζονταν χιλιάδες δέντρα και ότι δεν είχαμε αρκετά κατάλληλα, ότι το ξύλο θα έπρεπε να αποξηρανθεί για χρόνια και ότι κανείς δεν ήξερε καν πώς να κατασκευάζει δοκάρια όπως γινόταν στον Μεσαίωνα. Είπαν ότι ήταν αδύνατο. Αλλά ξέραμε ότι μπορούσε να γίνει, επειδή το πρότζεκτ Guédelon το κάνει εδώ και χρόνια».
Ορισμένες από τις εταιρείες που κατέθεσαν προσφορά για το έργο της Παναγίας των Παρισίων έχουν ήδη προσλάβει ξυλουργούς που εκπαιδεύτηκαν στο Guédelon, και αναμένεται να ακολουθήσουν κι άλλες στο ξέφωτο της Βουργουνδίας, 200 χιλιόμετρα κάτω από αυτοκινητόδρομο Soleil από το Παρίσι.
Μπορεί να είναι πιο γρήγορο και φθηνότερο να επιλέξουν ξύλινα δοκάρια κατασκευασμένα με σύγχρονες τεχνικές στα ξυλουργεία – ειδικά μετά την υπόσχεση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να επαναλειτουργήσει ο καθεδρικός ναός το 2024 – αλλά δεν ούτε ένας στο Guédelon δεν συμφωνεί.
Ο Stéphane Boudy ανήκει σε μια μικρή ομάδα ξυλουργών, που εργάζεται από το 1999 στη μεσαιωνική περιοχή. Ο 51χρονος Boudy, είχε πρώτα εκπαιδευτεί ως αρτοποιός και στη συνέχεια ως ηλεκτρολόγος, μέχρι να ανακαλύψει την κλίση του στο Guédelon. Εξηγεί πώς η χειροποίητη σφυρηλάτηση κάθε δοκού -ένα ενιαίο κομμάτι από ένα μόνο δέντρο- σέβεται την “καρδιά” του πράσινου ξύλου που του δίνει τη δύναμη και την αντοχή του.
«Διαθέτουμε 25 χρόνια εμπειρίας στην κοπή και τη διαμόρφωση του ξύλου με το χέρι», λέει. «Είναι αυτό που [κάνουμε] καθημερινά εδώ και 25 χρόνια. Υπάρχουν άνθρωποι έξω από εδώ που μπορούν να το κάνουν τώρα, αλλά σας λέω ότι όλοι ήρθαν εδώ για να μάθουν πώς. Αν δεν υπήρχε αυτό το μέρος, ίσως οι ειδικοί να έλεγαν: όχι, δεν είναι δυνατόν να ανακατασκευαστεί (σ.σ με αυτή τη μέθοδο) η οροφή της Παναγίας των Παρισίων. Εμείς [δείξαμε ότι] είναι δυνατόν.
«Δεν είναι απλώς νοσταλγία. Αν η οροφή της Παναγίας των Παρισίων άντεξε 800 χρόνια, είναι εξαιτίας αυτού του στοιχείου. Δεν υπάρχει καρδιά στα δοκάρια» των νέων ξυλουργείων, λέει.
Η Maryline Martin είναι συνιδρύτρια του πρότζεκτ Guédelon, το οποίο προσελκύει περίπου 300.000 επισκέπτες κάθε χρόνο και παρουσιάστηκε το 2014 σε σειρά ντοκιμαντέρ του BBC, Μυστικά του Κάστρου. Εξηγεί πως ο σιδηρουργός του κάστρου έχει αναλάβει να κατασκευάσει τα τσεκούρια που θα κόψουν το ξύλο για την Παναγία των Παρισίων, και οι ξυλουργοί του αναμένεται να εκπαιδεύσουν άλλους για να εργαστούν στον καθεδρικό ναό.
«Έλεγαν πως είναι αδύνατο»: Ξυλουργοί ξαναχτίζουν την Παναγία των Παρισίων με μεσαιωνικές τεχνικές».
«Είναι σημαντικό για εμάς το γεγονός ότι η Παναγία των Παρισίων θα αποκατασταθεί από πολλούς που έμαθαν την τέχνη τους στο Guédelon. Είμαστε μια ιδιωτική επιχείρηση χαμένη στο δάσος μας που δεν λαμβάνει δημόσια χρήματα. Συνεργαζόμαστε με πολλούς κρατικούς ερευνητικούς φορείς, αλλά κάποιοι δεν μας υπολογίζουν ως θεματικό πάρκο», λέει.
«Τώρα, μετά από 25 χρόνια, είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να καταλάβουμε και είμαστε σε θέση να κάνουμε αυτό που πρέπει να γίνει, και ανακαλύπτουν ότι δεν έχουμε πουλήσει την ψυχή μας στον διάβολο. Οι άνθρωποί μας θα δουλεύουν στην Παναγία των Παρισίων με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αλλά γιατί χρειάζεται να πάμε στο Παρίσι; Θα συνεχίσουμε εδώ το έργο του 13ου αιώνα».
Ο Florian Renucci, ο υπεύθυνος του Guédelon και φιλόσοφος που έγινε αρχιμάστορας, έχει ήδη κληθεί να επιβλέψει την εκπαίδευση των τεχνιτών που αναμένεται να εργαστούν στην Παναγία των Παρισίων.
«Το μόνο που ακούγαμε ξανά και ξανά μετά την πυρκαγιά της Παναγίας των Παρισίων ήταν ότι δεν ήταν δυνατόν να ανακατασκευαστεί η οροφή όπως πριν. Ότι δεν υπήρχε ξύλο, δεν υπήρχε η γνώση – ήταν ένα επιχείρημα που χρησιμοποιούσαν όσοι ήταν υπέρ του εκμοντερνισμού. Εμείς δείξαμε ότι μπορεί να γίνει και ότι ξέρουμε πώς να το κάνουμε», λέει.
Ο Épaud είναι μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Guédelon και της επιτροπής που επιβλέπει την ανοικοδόμηση της Παναγίας των Παρισίων, καθώς και μέλος του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας (CNRS), του εθνικού ερευνητικού φορέα της Γαλλίας. Λέει ότι η επιστροφή στις τεχνικές του παρελθόντος για την οικοδόμηση του μέλλοντος δεν είναι απλώς νοσταλγία.
«Έχω μελετήσει την τεχνική του 13ου αιώνα για πολλά χρόνια και, αν σεβαστούμε την εσωτερική μορφή του δέντρου, τα δοκάρια θα αντέξουν για 800 χρόνια. Το Guédelon είναι το μοναδικό μέρος στη Γαλλία, και πιστεύω και στην Ευρώπη, όπου κατασκευάζουν αυτού του είδους τη δομή της στέγης από ξύλο. Όλοι όσοι δεν πίστευαν ότι αυτό είναι δυνατό, δεν γνώριζαν για το Guédelon».
«Αλλά δεν πρέπει να βιαζόμαστε. Η επιμονή του Μακρόν να ανοίξει ο καθεδρικός ναός μέχρι το 2024 είναι ηλίθια. Μιλάμε για έναν καθεδρικό ναό, δεν βιαζόμαστε και έχουμε τα χρήματα για να το κάνουμε με τον σωστό τρόπο. Αν βιαστούμε, υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει άσχημα και να χαθεί κάτι. Δυστυχώς, φοβάμαι ότι ο Μακρόν δεν το καταλαβαίνει αυτό».