Η υπουργός Ανάπτυξης, Σβένια Σούλτζε (SPD) παρουσίασε το σχέδιό της για την Αφρική. Παρόλο που η σημασία της ηπείρου αυξάνεται έντονα, επίσης όσον αφορά τη μετανάστευση και την οικονομία, η Γερμανία εμμένει στις παλιές αρχές. Αυτό είναι πιθανό να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες, σχολιάζει η Welt.
Tην περασμένη εβδομάδα, το SPD παρουσίασε το σχέδιό του για μια νέα γερμανική εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Στη συνέχεια, η υπουργός Ανάπτυξης Σβένια Σούλτζε (SPD) παρουσιάζει τη νέα στρατηγική της για την Αφρική – σαν να μην έχει καμία σχέση το ένα με το άλλο. Ο Κρίστοφ Χόισγκεν, πρώην σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής της Άνγκελα Μέρκελ και νυν επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια, παραπονέθηκε πρόσφατα σε συνέντευξή του στη Welt: Είμαστε μία από τις τελευταίες χώρες που αντέχουμε οικονομικά να έχουμε την εξωτερική και την αναπτυξιακή πολιτική χωριστά σε τρία υπουργεία.
Στο Υπουργείο Εξωτερικών, στο Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο ελέγχει το εξωτερικό εμπόριο. Και στο Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας (BMZ), το οποίο αποφασίζει ανεξάρτητα για πολλά δισεκατομμύρια ευρώ αναπτυξιακής βοήθειας. Ο προϋπολογισμός για το 2023 είναι περίπου 12 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα κεφάλαια πρόκειται τώρα να χρησιμοποιηθούν επίσης για να εμπλακούν περισσότερο στην Αφρική. “Το πώς αντιμετωπίζουμε την αφρικανική ήπειρο σήμερα θα βοηθήσει να καθορίσουμε το πώς θα μας αντιμετωπίσει αύριο”, λέει η Σούλτζε.
“Η Αφρική θα διαμορφώσει τον 21ο αιώνα”, αναφέρει το 33σέλιδο έγγραφο στρατηγικής. Το “γεωπολιτικό βάρος της Αφρικής στον κόσμο” θα αυξηθεί. Συνεπώς, η καλή ανάπτυξη της ηπείρου είναι προς το συμφέρον της Γερμανίας και της ΕΕ, οι οποίες δεν είναι πλέον οι μόνοι εταίροι. Η Κίνα, η Τουρκία και τα κράτη του Κόλπου εμπλέκονται στην Αφρική, δημιουργώντας υποδομές και εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Η Ρωσία παρέχει όπλα και μισθοφορικά στρατεύματα.
Οι κορυφαίοι πολιτικοί της Αφρικής στον Λευκό Οίκο
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία πριν από σχεδόν ένα χρόνο, ο ανταγωνισμός για την Αφρική έχει αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Προκειμένου να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Ρωσία και την Κίνα, η Δύση αναζητά νέους εταίρους και στην Αφρική. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, για παράδειγμα, προσκάλεσε τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της Αφρικής σε σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο και υποσχέθηκε περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις και ανάπτυξη της ηπείρου τα επόμενα τρία χρόνια. Και τι έχει να προσφέρει η Γερμανία;
Προώθηση του δυναμικού της νέας γενιάς, ανάσχεση της κλιματικής κρίσης, διατήρηση της βιοποικιλότητας, υπέρβαση της φτώχειας και της πείνας, εξασφάλιση τροφίμων για έναν αυξανόμενο πληθυσμό, βελτίωση της υγείας και πρόληψη πανδημιών, νόμιμη μετανάστευση εργαζομένων, προάσπιση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας – αυτά είναι τα συνθήματα της αναπτυξιακής πολιτικής στο έγγραφο στρατηγικής.
Ο στόχος είναι να αποφύγουμε τον πατερναλισμό και να εξετάσουμε κριτικά τη δική μας αντίληψη για την καλή ανάπτυξη, λέει. Και είναι πεπεισμένοι ότι ο κόσμος θα είναι καλύτερα αν η Αφρική διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των διαδικασιών παγκόσμιας αλλαγής.
Αυτό που λείπει είναι σαφείς προτεραιότητες. Νέες προσεγγίσεις στην αναπτυξιακή πολιτική δύσκολα θα βρείτε στο έγγραφο. Αυτό που παλαιότερα ονομαζόταν “δικαιοσύνη των φύλων” ονομάζεται τώρα “φεμινιστική αναπτυξιακή πολιτική”. Η χρηματοδότηση του τομέα αυτού πρόκειται να αυξηθεί σημαντικά.
Η Σούλτζε θέλει να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας για τις γυναίκες, να διευκολύνει την πρόσβασή τους σε δάνεια και, στον τομέα της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής πολιτικής, να προωθήσει μέτρα όπως η φροντίδα των παιδιών, η προστασία της μητρότητας και η γονική άδεια. Σε αυτό το σημείο, το αργότερο, γίνεται φανερό ότι η στρατηγική για την Αφρική διαμορφώθηκε από μια πολύ δυτική οπτική γωνία. Είναι όμως αυτό που χρειάζεται -και θέλει- η Αφρική;
“Λαμβάνεται πολύ λίγο υπόψη η οικονομική δυναμική”
Ο Ρόμπερτ Κάπελ, ομότιμος καθηγητής οικονομικών στην Αφρική στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, βλέπει με κριτική διάθεση τη στρατηγική αυτή. “Υπάρχει επίσης μια σύγχρονη Αφρική”, λέει ο Κάπελ. Η Αφρική έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο στην ανάπτυξή της από ό,τι φαίνεται σε αυτή την μάλλον πατερναλιστική αντίληψη. Η εκπαίδευση έχει βελτιωθεί, ο αριθμός των αναλφάβητων μειώνεται. Και υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρηματιών. “Αυτός ο οικονομικός δυναμισμός της ηπείρου λαμβάνεται πολύ λίγο υπόψη στην ιδέα”, λέει ο Κάπελ.
Ο Κρίστοφ Κάνενγκισερ, διευθύνων σύμβουλος της Ένωσης Γερμανικών Επιχειρήσεων για την Αφρική, είναι επίσης επικριτικός. “Η στρατηγική μοιάζει περισσότερο με απογραφή των υφιστάμενων πρωτοβουλιών και προγραμμάτων”, λέει ο Κάνενγκισερ,. Σύμφωνα με τον ίδιο, λείπουν οι στρατηγικές απαντήσεις στις νέες προκλήσεις που θέτει ο ανταγωνισμός με την Κίνα ή τη Ρωσία, ενώ οι δυνατότητες των γερμανικών εταιρειών για την προώθηση της ανάπτυξης δεν αναγνωρίζονται σε μεγάλο βαθμό.
“Θα κερδίσουμε έναντι γεωπολιτικών ανταγωνιστών όπως η Κίνα ή η Ρωσία μόνο εάν τα έργα για νέα έργα υποδομής στην Αφρική κατασκευάζονται στην πραγματικότητα από ευρωπαϊκές ή γερμανικές εταιρείες”, λέει ο Κάνενγκισερ,.
Τώρα, η αφρικανική ήπειρος είναι 100 φορές μεγαλύτερη από τη Γερμανία. Ορισμένα από τα 54 αφρικανικά κράτη διαφέρουν σημαντικά ως προς την ανάπτυξή τους- από τις 46 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες παγκοσμίως, οι 33 βρίσκονται στην Αφρική. Η Γιούσι Άιντ, πρόεδρος του Γερμανικού Ιδρύματος για την Αφρική και επίτροπος της G8 για την Αφρική υπό τον Γκέρχαρντ Σρέντερ, αμφιβάλλει κατά πόσον η στρατηγική που παρουσιάστηκε μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ηπείρου.
“Η στρατηγική δεν αποδίδει δικαιοσύνη στην ποικιλομορφία της Αφρικής”, λέει η Άιντ. Διατυπώνονται πολλοί φιλόδοξοι στόχοι, αλλά εξηγείται πολύ λίγος τρόπος με τον οποίο μπορούν να επιτευχθούν – για παράδειγμα, πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν 25 εκατομμύρια θέσεις εργασίας ετησίως για τη νέα γενιά.
Σήμερα, 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην Αφρική, ενώ το 2050 αναμένεται να είναι 2,5 δισεκατομμύρια, που θα αντιστοιχούν στο 1/4 του παγκόσμιου πληθυσμού. “Οι μεσαίες τάξεις αυξάνονται και μαζί τους οι προσδοκίες για οικονομική ανάπτυξη και πολιτική συμμετοχή”, αναφέρει το έγγραφο του BMZ. Μαζί με τους Αφρικανούς εταίρους και την Αφρικανική Ένωση (ΑΕ), ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι η αφρικανική ήπειρος μπορεί να αναπτύξει το τεράστιο δυναμικό της και να γίνει πιο ανθεκτική.
Το ερώτημα είναι πώς θα γίνει δεκτή μια τέτοια προσφορά στην Αφρική. Οι αφρικανικές χώρες, λέει η Άιντ, αποκτούν αυτοπεποίθηση με την αυξανόμενη γεωπολιτική τους σημασία και δεν θέλουν να αναγκαστούν να επιλέξουν ενάντια σε όλους τους άλλους και αποκλειστικά για τη Δύση.