Μέσα σε έξι σύντομες εβδομάδες, η πρωθυπουργός της Βρετανίας, Λιζ Τρας, κατάφερε να εξοργίσει όλες τις πτέρυγες του κόμματός της. Οι περισσότεροι τώρα συμφωνούν ότι δεν μπορεί να δώσει τη μάχη των επόμενων εκλογών, γράφει το Politico.
Η τελευταία πρωθυπουργός της Βρετανίας, η οποία κέρδισε τη νίκη για την ηγεσία των Τόρις με υποσχέσεις για μειώσεις φόρων και «ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη», μέχρι την Παρασκευή, είχε οδηγήσει τους υποστηρικτές της Δεξιάς να στείλουν οργισμένα μηνύματα στο WhatsApp, καταγγέλλοντας την τελευταία «κωλοτούμπα» της στην φορολογική πολιτική, καθώς καταρρέει όλο και μεγαλύτερο μέρος του προγραμματισμένου προϋπολογισμού της.
«Μοιάζει με το τέλος»… της
«Δεν έχω ξαναδεί την ατμόσφαιρα να είναι τόσο πυρετώδης, όσο είναι αυτή τη στιγμή», δήλωσε ένας βετεράνος βουλευτής των Τόρις, που υποστήριξε την Τρας στη μάχη για την ηγεσία. Ένας άλλος βουλευτής, που επίσης την υποστήριξε, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Μοιάζει με το τέλος. Νομίζω ότι θα φύγει την επόμενη εβδομάδα».
Οι βουλευτές των Τόρις άρχισαν να ρίχνουν άγρια το βλέμμα τους για μηχανισμούς απομάκρυνσης της Τρας και για υποψηφίους που θα την αντικαταστήσουν. Αν και οι κανόνες του κόμματος καθιστούν κάτι τέτοιο περίπλοκο, οι κανόνες μπορούν να αλλάξουν και η απομάκρυνση της Truss γίνεται γρήγορα ζήτημα του πότε, όχι του αν. Το μόνο της πλεονέκτημα σε αυτό το σημείο, λένε οι γνώστες, είναι ότι δεν υπάρχει προφανής διάδοχος.
Με τις αγορές να δείχνουν ελάχιστα σημάδια κατευνασμού από την απόφαση της πρωθυπουργού να απολύσει τον φίλο της και καγκελάριο Κουάζι Κουαρτένγκ, το τελευταίο από μια σειρά μέτρων, με τα οποία προσπάθησε αλλά απέτυχε να ηρεμήσει την αναταραχή που επικράτησε στις τρεις εβδομάδες από την ανακοίνωση του προϋπολογισμού της, υπήρχαν ψίθυροι ότι ορισμένοι από τους πρώην αντιπάλους της στην ηγεσία δοκιμάζουν το επίπεδο της υποστήριξής τους, σε περίπτωση που αποφασίσουν να προβάλουν αντίσταση.
Μια τεταμένη, βιαστικά οργανωμένη συνέντευξη Τύπου, στην οποία η Τρας δέχτηκε μόλις τέσσερις ερωτήσεις και αποχώρησε μετά από 10 λεπτά, δεν βελτίωσε καθόλου το κλίμα.
«Διπλή στροφή με το χειρόφρενο τραβηγμένο»
Η αδυναμία της υπογραμμίστηκε από τον διορισμό του Τζέρεμι Χαντ στο υπουργείο Οικονομικών, ενός βετεράνου υπουργού των κυβερνήσεων Κάμερον και Μέι, που υποστήριξε τον αντίπαλό της, Ρίσι Σουνάκ. Ο Στιβ Μπράιν, σύμμαχος του Χαντ, δήλωσε στο BBC ότι, ενώ η Τρας θα είναι η «πρόεδρος», ο Χαντ θα είναι ο «διευθύνων σύμβουλος» της κυβέρνησης.
Ο Craig Mackinlay, ένας βουλευτής των Τόρις, έστειλε μήνυμα σε συναδέλφους του, λέγοντας για την αποχώρηση του Κουαρτένγκ:
«Πρόκειται για μια διπλή στροφή με το χειρόφρενο τραβηγμένο. Ποτέ μην κάνεις αναστροφή! Οι άλλοι θα μυριστούν το αίμα στο νερό, γνωρίζοντας ότι μπορούν να κόβουν… μπουκιές από την πλάτη σας και να υπαγορεύουν την ατζέντα. Όχι, όχι, όχι, όχι!».
Οι ομάδες του Tory WhatsApp κατέληξαν σε ανοιχτό πόλεμο. Ένας βουλευτής έστειλε μήνυμα στους συναδέλφους του, προτρέποντάς τους να «δείξουν πυγμή» και υποστήριξε ότι η δίνη ήταν εφεύρεση του Τύπου. Ένας συνάδελφός του απάντησε λέγοντας ότι «ζούσαν σε έναν φανταστικό κόσμο».
Η Τερέζ Κόφι, η αναπληρώτρια πρωθυπουργός και στενότερη σύμμαχος της Τρας, επικοινώνησε με μια υποστηρικτική ομάδα βουλευτών των Τόρις, σε μια προσπάθεια να ηρεμήσει τα πνεύματα, ενώ επικοινώνησε και δεύτερη φορά με όλους τους βουλευτές των Τόρις αργότερα την ίδια ημέρα.
Ένας από τους συμμετέχοντες στην πρώτη επικοινωνία δήλωσε ότι η Κόφι εμφανίστηκε «συναισθηματικά φορτισμένη» και «πολύ πεσμένη».
Πόσο άσχημα μπορεί να χάσουμε;
Οι πιο σφοδροί επικριτές της Τρας υποστηρίζουν τώρα ότι η απομάκρυνσή της είναι θέμα εθνικού και όχι πολιτικού συμφέροντος – έχουν παραιτηθεί από το ενδεχόμενο να χάσει τις επόμενες εκλογές, αλλά θεωρούν την πρωθυπουργία της ως απειλή για την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ορισμένοι «επαναστάτες» των Τόρις πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να κάνει η Τρας για να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών.
Για πολλούς βουλευτές, είναι επίσης ζήτημα περιορισμού της ζημίας που προκαλείται στο «εμπορικό» σήμα των Τόρις. «Ένα μάτσο φιλελεύθεροι εισβολείς έχουν καταλάβει το κόμμα των Τόρις», δήλωσε ένας αντάρτης βουλευτής. «Τώρα έχουμε να επιλέξουμε μεταξύ της κατολίσθησης και του αφανισμού. Δεν μπορείτε να καταστρέψετε την οικονομία και τη φήμη μας για οικονομική επάρκεια και να περιμένετε κάτι λιγότερο».
Το μεγαλύτερο ελάττωμα της Τρας ήταν η δυσκαμψία της. Επέμεινε ότι η αντίδραση της αγοράς στο μίνι προϋπολογισμό της ήταν αποτέλεσμα επικοινωνιακής αποτυχίας και όχι σφάλματος πολιτικής.
Η απόφασή της να επιμείνει σε αυτή τη γραμμή και η άρνησή της να παραδεχτεί σφάλματα, σε συνάντηση που είχε την περασμένη Τετάρτη με την οργανωτική ομάδα των βουλευτών των Τόρις, την επιτροπή 1922, εξόργισε τους βουλευτές.
Ένας καλά δικτυωμένος στρατηγικός σύμβουλος των Τόρις δήλωσε ότι η πρωθυπουργός δεν επηρεάστηκε από τις δυσοίωνες δημοσκοπήσεις. «Δεν την ενδιαφέρουν οι δημοσκοπήσεις. Λέει κάτι σαν ‘δεν είμαστε λαϊκιστές, πρέπει να κάνουμε το σωστό’. Απλώς δεν αποδέχεται ότι χρειάζεται ο κόσμος να υιοθετήσει τα σχέδιά της».
Μια ομάδα βουλευτών των Τόρις έχει κατασταλάξει στην ιδέα ενός κοινού ψηφοδελτίου της Πένι Μόρντοντ και του Ρίσι Σουνάκ, που θα πάρουν τη θέση της Τρας. «Ο Ρίσι και η Πένι πήραν πάνω από τα δύο τρίτα της κοινοβουλευτικής ομάδας μεταξύ τους, στην τελική ψηφοφορία για τους βουλευτές», δήλωσε ένας εκ των ανταρτών των Τόρις. «Έχετε ήδη μια κρίσιμη μάζα που τους υποστηρίζει».
Σε ένα μήνυμα που διέρρευσε στο Politico, ο Κρίσπιν Μπλαντ είπε στους συναδέλφους του, σε μια ομάδα WhatsApp των πίσω εδράνων των Τόρις, το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής: «Αρκετά! Χρειάζεται επείγουσα… ‘επισκευή’ για το κόμμα μας και τη χώρα μας. Βγείτε μπροστά Ρίσι και Πένι, με την υποστήριξη και την ενθάρρυνσή μας, προς το συμφέρον όλων μας».
Αλλά είναι απίθανο ότι οι υπόλοιποι υποψήφιοι για την ηγεσία θα αρκεστούν στο να δώσουν στο ζεύγος το ελεύθερο…
Και τώρα τι;
Μια απομάκρυνση της Λιζ Τρας φέτος θα την έκανε την συντομότερη σε θητεία πρωθυπουργό στη βρετανική ιστορία.
Αλλά η ενορχήστρωση της αποχώρησής της είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει. Ένας μηχανισμός που συζητείται είναι η αλλαγή των κανονισμών του κόμματος, ώστε να επιτραπεί η αμφισβήτηση της Τρας – κανονικά, έχει ασυλία για τον πρώτο χρόνο της πρωθυπουργίας της – και οι βουλευτές των Τόρις να επιλέξουν τον διάδοχό της χωρίς ψηφοφορία, από τα μέλη της βάσης.
Ένα μέλος του εκτελεστικού οργάνου της επιτροπής 1922, η οποία επιβλέπει τους κανόνες για την ηγεσία, δήλωσε ότι δεν έχει συζητηθεί καμία αλλαγή και ότι επί του παρόντος δεν αναμένεται καμία.
Ένας άλλος μηχανισμός, που συζητείται από ορισμένες πλευρές, είναι να συμφωνήσει η πλειοψηφία των βουλευτών των Τόρις για την αντικατάστασή της και να τοποθετηθεί νέος πρωθυπουργός μέσω πλειοψηφικής ψηφοφορίας στις κοινότητες. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να είναι τεχνικά εφικτή, αλλά θα παρέσυρε τον βασιλιά σε μια συνταγματική διαμάχη, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να απαιτούν εκλογές αν η Τρας δεν μπορεί να συγκεντρώσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Και το να συμφωνήσουν όλοι οι βουλευτές των Τόρις σε έναν υποψήφιο δεν θα είναι εύκολο κατόρθωμα, ιδίως σε μια εποχή που το κόμμα είναι τόσο διχασμένο.
Οι υπερασπιστές της Τρας ασκούν έντονη κριτική σε όσους σχεδιάζουν να την ξεφορτωθούν. Ένας βουλευτής των Τόρις, που την στηρίζει, δήλωσε ότι «πολλοί άνθρωποι έχουν πραγματικά υπερβάλει σε ενθουσιασμό».
«Η άγρια συζήτηση για την αντικατάστασή της ως υποψηφίου της ενότητας σε αυτό το συγκεκριμένο στάδιο δεν πρόκειται να περάσει πολύ καλά», σημείωσε ο βουλευτής, προσθέτοντας πως «οι συνάδελφοι, που κάνουν τέτοιου είδους πράγματα, θα έπρεπε να αρχίσουν να σκέφτονται την εντύπωση που δίνουν στις δικές τους ενώσεις. Στο Συντηρητικό Κόμμα δεν αρέσει αυτό που αντιλαμβάνεται ως απιστία».
Η αντιπολίτευση ζητά εκλογές
Τόσο ο ηγέτης των Εργατικών Κιρ Στάρμερ, όσο και ο ηγέτης των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, ζήτησαν να προκηρυχθούν γενικές εκλογές την Παρασκευή. Αν το σημερινό προβάδισμα των Εργατικών στις δημοσκοπήσεις επαναληφθεί σε εκλογές, το κόμμα θα κέρδιζε περισσότερες από 400 έδρες, επισκιάζοντας ακόμη και τη σαρωτική νίκη του Τόνι Μπλερ το 1997.
Το προβάδισμα των Εργατικών, ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μειωθεί όταν γίνουν εκλογές. Αλλά πολλοί βουλευτές των Τόρις πιστεύουν πως η ζημιά των τελευταίων μηνών θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να αποκατασταθεί και, ως εκ τούτου, οι Εργατικοί είναι βέβαιο ότι θα κερδίσουν τις επόμενες εκλογές.
«Δεν ξέρουμε αν αυτό θα συνεχιστεί για τρεις μήνες, έξι μήνες ή για έναν ακόμη χρόνο», δήλωσε ένας πρώην υπουργός, «αλλά η κατάσταση έχει χρεοκοπήσει».