Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Τα πράγματα που οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να βλέπουν στην Τουρκία, η οποία απομακρύνεται σταδιακά από τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, όπως συμβαίνει συχνά στις μονοκρατορικές χώρες της Κεντρικής Ασίας, περιλαμβάνουν τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μιλάει επί ώρες στα ειδησεογραφικά κανάλια, προπαγανδιστικούς τίτλους σε εφημερίδες που βρίσκονται σχεδόν εξ ολοκλήρου υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης και γιγαντοαφίσες και πανό με τον ίδιο κρεμασμένα σε δημοφιλή μέρη σε όλη τη χώρα, όπως τα αθλητικά γήπεδα. Όπως αναφέρει το Nordic Monitor κανένας υπουργός ή αξιωματούχος δεν ξεκινάει μια ομιλία χωρίς το κλισέ: «Σύμφωνα με τις οδηγίες του προέδρου μας».
Ωστόσο, αυτά δεν είναι αρκετά για το γραφείο επικοινωνίας του Ερντογάν, το οποίο διοργανώνει συχνά συζητήσεις και συνέδρια για να ενισχύσει την εικόνα του Τούρκου Προέδρου στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ο διευθυντής επικοινωνίας της προεδρίας, Fahrettin Altun, τον οποίο η αντιπολίτευση παρομοιάζει με τον Joseph Goebbels, τον διαβόητο υπουργό προπαγάνδας της ναζιστικής εποχής, δεν έχασε την ευκαιρία να προωθήσει τον Ερντογάν κατά τη διάρκεια του Türkiye Nation Branding Forum στο πολυτελές Maslak TIM Show Centre της Κωνσταντινούπολης την περασμένη εβδομάδα, όταν είπε ότι το μεγαλύτερο και ισχυρότερο εμπορικό σήμα της Τουρκίας είναι ο Πρόεδρος.
Για όσους είναι εξοικειωμένοι με την τουρκική πολιτική, οι δηλώσεις του Altun δεν προκαλούν έκπληξη. Ο Altun, ο οποίος μοιράζεται συνεχώς κολακευτικά μηνύματα που επαινούν τον Ερντογάν στον λογαριασμό του στο Twitter, είναι στην πραγματικότητα γνωστός ως «κομισάριος των μέσων ενημέρωσης» στην Τουρκία. Για λογαριασμό του αφεντικού του, αποφασίζει τι θα καλύψουν και τι όχι οι εφημερίδες και οι τηλεοπτικοί σταθμοί. Καθορίζει ακόμη και ποιες ερωτήσεις θα κάνουν οι δημοσιογράφοι που εργάζονται για φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης στον πρόεδρο στις σπάνιες συνεντεύξεις Τύπου που δίνει.
Πιο πρόσφατα, ο Αλτούν ήρθε στο προσκήνιο για το λογοκριμένο μέρος της συνέντευξης του Ερντογάν με τους δημοσιογράφους στο αεροπλάνο που επέστρεφε από το Τουρκμενιστάν την περασμένη εβδομάδα. Οι δηλώσεις του Ερντογάν σχετικά με την καταδίκη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Ekrem İmamoğlu σε μια πολιτικά φορτισμένη δίκη αποκαλύφθηκε αργότερα ότι αφαιρέθηκαν κατόπιν οδηγιών του Altun. Ακόμη και το μέλος του κυβερνώντος κόμματος και δημοσιογράφος Ayşe Böhürler, η οποία υπέβαλε ερώτηση σχετικά με τον İmamoğlu, δεν μπόρεσε να τις δημοσιεύσει στην εφημερίδα της.
Παρεμπιπτόντως, η αφοσίωση του Altun στον Ερντογάν δεν είναι μόνο επειδή εργάζεται υπό τις διαταγές του και είναι ιδεολογικά κοντά του. Το οικονομικό αντάλλαγμα για τους δεσμούς του με τον Ερντογάν είναι επίσης σημαντικό για την οικογένεια Altun. Εκτός από διευθυντής επικοινωνίας, είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης (Borsa Istanbul). Είναι επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου του τουρκικού πανεπιστημίου Manas στο Κιργιστάν. Σε ένα μήνυμα WhatsApp που μοιράστηκε με δημοσιογράφους που βρίσκονται κοντά του το 2020, ο Altun δήλωσε ότι ξόδευε τα έσοδα που λάμβανε από την Borsa Istanbul σε φιλανθρωπίες. Η σύζυγος του Altun, ακαδημαϊκός, δεν βρίσκεται εκτός αυτής της επικερδούς επιχείρησης. Ενώ εργάζεται στο Πανεπιστήμιο Μαρμαρά, η Fatmanur Altun είναι επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Turkish Airlines, μιας από τις μεγαλύτερες δημόσιες εταιρείες της χώρας, παρόλο που δεν έχει καμία εμπειρία στη διοίκηση μιας τόσο τεράστιας εταιρείας. Είναι πρόεδρος του Ιδρύματος Νεολαίας και Εκπαίδευσης της Τουρκίας (TÜRGEV), το οποίο στην πραγματικότητα διοικείται από μέλη της οικογένειας Ερντογάν, ως κάλυψη για να συγκαλύψει σκοτεινές επιχειρηματικές συμφωνίες.
Ωστόσο, ο πρόεδρος Ερντογάν συχνά εκφράζει το συναίσθημα «Ό,τι και να λέει ο κόσμος…» στις κομματικές του συγκεντρώσεις και στις τελετές έναρξης, μια στάση που οι ένθερμοι υποστηρικτές του εκτιμούν ιδιαίτερα. Φαίνεται ότι η ολοένα και περισσότερο επιδεινούμενη εικόνα του σε όλο τον κόσμο ανάγκασε την ομάδα του να αναλάβει δράση. Η Διεύθυνση Επικοινωνίας της προεδρίας παρουσίασε πέρυσι το «Εθνικό έγγραφο στρατηγικής και σχέδιο δράσης για τη δημόσια διπλωματία» με στόχο την καταπολέμηση της «μαύρης» προπαγάνδας.
Το γραφείο του Αλτούν έχει εκδώσει μέχρι στιγμής δεκάδες προπαγανδιστικά βιβλία, τα οποία γράφτηκαν σχολαστικά από τον Αλτούν. Στα βιβλία, τα οποία θα μπορούσαν να θεωρηθούν σπατάλη χαρτιού και χρημάτων των φορολογουμένων, καλύπτονται θέματα όπως οι επισκέψεις του Ερντογάν στην Αφρική, η προτεινόμενη μεταρρύθμιση του ΟΗΕ, η επιτυχία της Τουρκίας στον COVID και η σημασία που αποδίδει ο Ερντογάν και η οικογένειά του στο περιβάλλον.
Τον Σεπτέμβριο το Nordic Monitor ανέφερε ότι το τελευταίο βιβλίο του Ερντογάν, «Μεταρρύθμιση του ΟΗΕ: Μια νέα προσέγγιση στη διεθνή συνεργασία», περιλαμβάνει εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν χωρίς άδεια. Το λογότυπο και το υδατογράφημα του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων φαίνονται σε ορισμένες από τις φωτογραφίες του βιβλίου.
Πέρυσι ο Ερντογάν πρότεινε μια «επαναστατική μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών» ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με ένα βιβλίο με τίτλο «Ένας δικαιότερος κόσμος είναι εφικτός: Μια πρότυπη πρόταση για τη μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών» και το οποίο κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο της οικογένειάς του, Turkuvaz Kitap. Το βιβλίο, το οποίο τα μέλη του κόμματος έπρεπε να αγοράσουν, βρισκόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα στη λίστα των μπεστ σέλερ αρκετών βιβλιοπωλείων.
Φυσικά, ο Ερντογάν δεν είναι το μεγαλύτερο εμπορικό σήμα της Τουρκίας, αλλά είναι γεγονός ότι είναι το πρώτο όνομα που έρχεται στο μυαλό όταν αναφέρεται η Τουρκία αυτές τις μέρες στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, όπως ο Πούτιν της Ρωσίας, ο Λουκασένκο της Λευκορωσίας και ο Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Nordic Monitor