Θάνατος Αλ Ζαουάχρι: Τι θα γίνει τώρα με την Αλ Κάιντα;

Ο ξαφνικός, βίαιος, αλλά όχι εντελώς απροσδόκητος θάνατος του ηγέτη της Αλ Κάιντα, Αλ Ζαουάχρι, θέτει το αναπόφευκτο ερώτημα: τι γίνεται με την οργάνωση που άφησε πίσω του;

Αλ Κάιντα

Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης

Αλ Κάιντα στα αραβικά σημαίνει «η βάση». Πρόκειται για μια τρομοκρατική οργάνωση που έχει ως στόχο να επιτίθεται σε συμφέροντα της Δύσης σε όλο τον κόσμο και να ρίχνει κυβερνήσεις σε όλη την Ασία και την Αφρική, τις οποίες θεωρεί πολύ κοντά στη Δύση και ανεπαρκώς ισλαμικές.

Δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 στα σύνορα Αφγανιστάν-Πακιστάν από τα απομεινάρια του αραβικού εθελοντικού στρατού, που πήγε να πολεμήσει τους Σοβιετικούς που είχαν εισβάλει και καταλάβει το Αφγανιστάν. Μόλις πριν από μια γενιά η Αλ Κάιντα ήταν λίγο πολύ ένα οικείο όνομα σε όλο τον κόσμο και θεωρούνταν η υπ’ αριθμόν ένα απειλή για την ασφάλεια στη Δύση.

Γιατί; Επειδή εκείνη την εποχή είχε καταφέρει να πραγματοποιήσει μια σειρά από όλο και πιο τολμηρές, όλο και πιο σύνθετες και επιτυχημένες επιθέσεις, οι οποίες με τη σειρά τους ενέπνευσαν περισσότερους βίαιους οπαδούς να ενταχθούν στις τάξεις της.

Το 1998 πραγματοποίησε ταυτόχρονες βομβιστικές επιθέσεις στις πρεσβείες της Αμερικής στην Κένυα και την Τανζανία, σκοτώνοντας κυρίως Αφρικανούς πολίτες.

Το 2000 εμβόλισε ένα μικροσκοπικό ταχύπλοο γεμάτο με εκρηκτικά στο πλευρό του USS Cole στο λιμάνι του Άντεν, σκοτώνοντας 17 ναύτες και σακατεύοντας αυτό το αμερικανικό πολεμικό πλοίο αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η ημέρα που άλλαξε ο κόσμος

Στη συνέχεια, ένα συννεφιασμένο πρωινό της Νέας Υόρκης στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, «ο κόσμος άλλαξε για πάντα». Μετά από μήνες μυστικού σχεδιασμού, πράκτορες της Αλ Κάιντα κατέλαβαν τέσσερα αμερικανικά αεροσκάφη κατά τη διάρκεια της πτήσης και έστειλαν δύο από αυτά στο εμβληματικό Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου της Νέας Υόρκης, γκρεμίζοντας τους δύο γιγάντιους ουρανοξύστες μέσα σε μια πύρινη σφαίρα από φλόγες και σκόνη.

Δυστυχώς όμως δεν έμεινα μονάχα εκεί, καθώς έριξαν ένα άλλο αεροπλάνο στο Πεντάγωνο, έδρα του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, ενώ σε ένα τέταρτο αεροπλάνο οι επιβάτες εξουδετέρωσαν τους αεροπειρατές και αυτό συνετρίβη σε ένα χωράφι, σκοτώνοντας όλους τους επιβαίνοντες.

Σχεδόν 3.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εκείνη την ημέρα. Η ημέρα έγινε γνωστή ως «9/11» επειδή στο ημερολογιακό σύστημα των ΗΠΑ έλαβε χώρα την 11η ημέρα του ένατου μήνα.

Ήταν απλά η χειρότερη τρομοκρατική επίθεση που έγινε ποτέ στην ηπειρωτική Αμερική και δρομολόγησε δύο δεκαετίες αμφιλεγόμενου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Η 11η Σεπτεμβρίου σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από τις βάσεις της Αλ Κάιντα στα βουνά του Αφγανιστάν, όπου οι Ταλιμπάν τους παρείχαν καταφύγιο. Έτσι, οι ΗΠΑ και η Βρετανία εισέβαλαν στη συνέχεια στη χώρα αυτή, ανέτρεψαν τους Ταλιμπάν και έδιωξαν την Αλ Κάιντα. Η Αμερική χρειάστηκε άλλα 10 χρόνια για να εντοπίσει και να σκοτώσει τον Μάιο του 2011 τον ασύλληπτο ηγέτη της Αλ Κάιντα, τον Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Τι συνέβη λοιπόν από τότε και σε ποια κατάσταση βρίσκεται τώρα η Αλ Κάιντα;

Αλλαγή στην κορυφή και η εμφάνιση του ISIS

Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν αντικαταστάθηκε γρήγορα στην κορυφή της Αλ Κάιντα από τον παλιό του μέντορα, τον δρα Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, τον άνθρωπο που σκοτώθηκε στο πρόσφατο χτύπημα του αμερικανικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους.

Κατά τη διάρκεια των 11 ετών της ηγεσίας του, αυτός ο πρώην αιγύπτιος χειρουργός οφθαλμίατρος δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει ούτε κατά διάνοια τη χαρισματική απήχηση που απολάμβανε ο προκάτοχός του μεταξύ των νέων, βίαιων τζιχαντιστών.

Τα βιντεοσκοπημένα μηνύματά του, που πάντα καλούσαν σε επιθέσεις κατά της Δύσης και των συμμάχων της, έτειναν να είναι μακροσκελή και βαρετά. Δεν είχε μαζική απήχηση.

Πριν περάσει πολύς καιρός, η Αλ Κάιντα αντιμετώπιζε λιποταξίες προς μια νέα, εξαιρετικά βίαιη αποσχιστική ομάδα που αυτοαποκαλείται Ισλαμικό Κράτος ή «ISIS», συντομογραφία του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και το Σαμ (ευρύτερη Συρία). Νέοι τζιχαντιστές, ανυπόμονοι για νέες επιθέσεις, χλεύαζαν την ηγεσία της Αλ Κάιντα, λέγοντας ότι ενώ αυτή μιλούσε πολύ, το ISIS λάμβανε δράση.

Καλύτερες πληροφορίες, λιγότερες επιτυχίες

Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν μια μνημειώδης αποτυχία των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, τα τρομοκρατικά κτυπήματα πέτυχαν εν μέρει επειδή η CIA δεν μοιραζόταν τα μυστικά της με το FBI και το αντίστροφο. Αυτό έχει αλλάξει. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και της Δύσης είναι πλέον πολύ καλύτερα ενημερωμένες, συνεργάζονται περισσότερο και η στρατολόγηση πληροφοριοδοτών από το εσωτερικό της Αλ Κάιντα και του ISIS σήμαινε λιγότερες επιτυχημένες τρομοκρατικές επιθέσεις.

Ασφαλές καταφύγιο στο Αφγανιστάν;

Αλλά δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η χαοτική αποχώρηση της Δύσης από το Αφγανιστάν πέρυσι άνοιξε νέες επικίνδυνες ευκαιρίες για την Αλ Κάιντα.

Το γεγονός και μόνο ότι ο αλ Ζαουάχρι βρέθηκε να ζει άνετα σε ένα «ασφαλές σπίτι» στην Καμπούλ, κοντά στην ηγεσία των Ταλιμπάν, δείχνει ότι σκληροπυρηνικά τζιχαντιστικά στοιχεία εντός των Ταλιμπάν δεν έχουν καμία πρόθεση να διακόψουν τους δεσμούς με την αλ Κάιντα.

Το Αφγανιστάν έχει ιδιαίτερη σημασία για την Αλ Κάιντα.

Εκεί ο νεαρός, πλούσιος και ιδεαλιστής Οσάμα Μπιν Λάντεν έφερε τις τεχνικές δεξιότητες της οικογένειάς του για την κατασκευή συγκροτημάτων σπηλαίων τη δεκαετία του 1980 για την καταπολέμηση των εισβολέων Σοβιετικών.

Εδώ έζησε για πέντε χρόνια υπό την προστασία των Ταλιμπάν από το 1996 έως και το 2001. Και εδώ είναι που η Αλ Κάιντα επιθυμεί να αποκαταστήσει την παρουσία της τώρα που οι φίλοι της στους Ταλιμπάν επέστρεψαν στην εξουσία.

Αφρική – το νέο πεδίο μάχης των τζιχαντιστών

Εκεί που κάποτε η Αλ Κάιντα ήταν μια γεωγραφικά μικρή και συγκεντρωτική οργάνωση, σήμερα έχει γίνει ένα παγκόσμιο franchise με θύλακες οπαδών διάσπαρτους σε όλο τον κόσμο, κυρίως σε μη κυβερνημένους ή κακώς κυβερνημένους χώρους.

Στη Σομαλία, για παράδειγμα, η θυγατρική της Αλ Κάιντα «Αλ Σαμπάμπ» παραμένει η σημαντικότερη τζιχαντιστική ομάδα.

Η Αφρική έχει αναδειχθεί σε νέο πεδίο μάχης για τζιχαντιστικές ομάδες όπως η Αλ Κάιντα και το ISIS, ιδίως στην περιοχή γύρω από το Σαχέλ στη βορειοδυτική Αφρική.

Δεν πολεμούν μόνο για να ρίξουν τις κυβερνήσεις που θεωρούν «αποστάτες», αλλά πολεμούν και μεταξύ τους, αφήνοντας αμάχους στα διασταυρούμενα πυρά.

Μέση Ανατολή

Η Αλ Κάιντα παραμένει κατά βάση μια τρομοκρατική ομάδα της Μέσης Ανατολής. Ο Μπιν Λάντεν ήταν Σαουδάραβας, ο αλ Ζαουάχρι ήταν Αιγύπτιος, η ανώτερη ηγεσία -όση παραμένει- είναι σχεδόν όλη αραβική. Διατηρεί σημαντική παρουσία στη βορειοδυτική Συρία, όπου οι αμερικανικές επιδρομές μη επανδρωμένων αεροσκαφών και οι επιδρομές των ειδικών δυνάμεων πλήττουν περιοδικά ύποπτα κρησφύγετά της.

Με τον θάνατο του αλ Ζαουάχρι, η Αλ Κάιντα μπορεί τώρα να αποφασίσει να αναζωογονήσει την παραπαίουσα τύχη της με νέο ηγέτη και νέα στρατηγική. Θα ήταν ανόητη η υπηρεσία πληροφοριών που θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η απειλή από αυτή την ομάδα έχει πεθάνει μαζί με τον ηγέτη της.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο BBC