Ξεκινά σήμερα στη Ρωσία –με διάρκεια ως την 1η Ιουλίου- το δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, με την οποία ανοίγει ο δρόμος για την παραμονή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία μέχρι το 2036. Όμως η μεταρρύθμιση προβλέπει και πολλές άλλες αλλαγές.
Πρόκειται για την πρώτη συνταγματική μεταρρύθμιση στη Ρωσία από το 1993.
Η επίσημη ημερομηνία του δημοψηφίσματος είναι η 1η Ιουλίου, όμως οι αρχές άνοιξαν από σήμερα τα εκλογικά κέντρα προκειμένου να αποφευχθεί ο συνωστισμός εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Εξάλλου μάσκες και απολυμαντικό υγρό είναι στη διάθεση των περίπου 110 εκατομμυρίων ψηφοφόρων.
Η αρχική ημερομηνία του δημοψηφίσματος ήταν η 22α Απριλίου όμως χρειάστηκε να αναβληθεί λόγω της covid-19. Χθες Τετάρτη ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων στη Ρωσία ξεπέρασε τις 600.000, καθιστώντας τη χώρα την τρίτη πλέον πληγείσα παγκοσμίως από την πανδημία.
Αν, όπως αναμένεται, εγκριθούν οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που προτείνει ο Πούτιν, θα μπορέσει να θέσει υποψηφιότητα για δύο ακόμη εξαετείς θητείες στην προεδρία, όταν λήξει η τρέχουσα, το 2024, θα μπορέσει δηλαδή να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2036, όταν θα έχει κλείσει τα 83.
Για όλους τους μελλοντικούς υποψήφιους προέδρους ωστόσο θα ισχύει, μετά την επικύρωση των συνταγματικών αλλαγών, νέος κανόνας, με τον οποίο οι προεδρικές θητείες περιορίζονται σε δύο.
Ο Ρώσος πρόεδρος, καθώς έχει τη στήριξη των μέσων ενημέρωσης και δεν απειλείται από την κατακερματισμένη αντιπολίτευση, αναμένει ότι οι μεταρρυθμίσεις θα εγκριθούν.
Ωστόσο το δημοψήφισμα πραγματοποιείται σε μια περίοδο που η δημοτικότητα του Πούτιν σημειώνει πτώση. Από τον Μάιο του 2018 ως τον Μάιο του 2020 το ποσοστό δημοτικότητάς του έπεσε από το 79% στο 59%, σύμφωνα με το ινστιτούτου Levada.
Ειδικοί του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων VΤsIOM εκτιμούν ότι το 67% με το 71% των ψηφοφόρων θα εγκρίνουν τις μεταρρυθμίσεις. Οι επικριτές του Κρεμλίνου καταγγέλλουν από την πλευρά τους ότι το δημοψήφισμα είναι μια απάτη και φοβούνται ότι θα υπάρξει νοθεία.
Ο αντιφρονών Αλεξέι Ναβάλνι έχει ζητήσει από τους υποστηρικτές του να μποϊκοτάρουν το δημοψήφισμα. «Το να ψηφίσετε για τις μεταρρυθμίσεις είναι παράνομο, ανούσιο και επικίνδυνο για την υγεία σας», έγραψε. «Μπορείτε να το μποϊκοτάρετε. Αυτό θα ήταν το σωστό και ειλικρινές».
Ωστόσο, λόγω της πανδημίας και της έλλειψης πρόσβασης στα μέσα, η εκστρατεία κατά των μεταρρυθμίσεων ποτέ δεν προχώρησε.
Οι συγκεντρώσεις που είχαν προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν στη Μόσχα ακυρώθηκαν λόγω της covid-19 και η ρωσική δικαιοσύνη μπλόκαρε τον ιστότοπο «Niet» («Όχι»), όπου συγκεντρώνονταν υπογραφές κατά του δημοψηφίσματος, αναγκάζοντάς τους να αλλάξουν όνομα domain.
Η μεταρρύθμιση διασφαλίζει στον άρχοντα του Κρεμλίνου ακόμα περισσότερες εξουσίες και ευχέρεια κινήσεων. Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία είναι ήδη προεδρική δημοκρατία, η συνταγματική μεταρρύθμιση δίνει στον πρόεδρο τον πρώτο λόγο στη χάραξη της κατεύθυνσης προς την οποία θα κινηθεί η χώρα. Κατά συνέπεια η κυβέρνηση περιορίζεται σε ένα καθαρά οργανωτικό ρόλο.
Εκτός αυτού, σύμφωνα με τη συνταγματική αναθεώρηση, σε περίπτωση που η Ντούμα καταψηφίσει τρεις φορές τον πρωθυπουργό, τον οποίο έχει διορίσει ο πρόεδρος, η χώρα δεν θα προσφεύγει πια σε εκλογές, όπως προβλέπει το ισχύον Σύνταγμα. Απλά ο νέος πρωθυπουργός θα αναλαμβάνει καθήκοντα. Επιπλέον γίνεται ευκολότερο για τον πρόεδρο να ορίσει νέο πρωθυπουργό, μιας και δεν θα απαιτείται πια προηγούμενη παραίτηση της κυβέρνησης. Και σαν μην φθάνουν όλα αυτά ορισμένοι υπουργοί θα λογοδοτούν απευθείας στον πρόεδρο και όχι, όπως συμβαίνει σήμερα, στον πρωθυπουργό.
Παράλληλα, σύμφωνα με την Deutsche Welle, η συνταγματική μεταρρύθμιση διασφαλίζει στον πρόεδρο τη δυνατότητα να δρομολογεί την απομάκρυνση δικαστικών από το Συνταγματικό Δικαστήριο ή το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Για να το πράξει απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Η επικύρωση από την Άνω Βουλή ωστόσο έχει καθαρά τυπικό χαρακτήρα, μιας και ο πρόεδρος είναι εκείνος που ορίζει συγκεκριμένο αριθμό γερουσιαστών, επτά από τους οποίους διατηρούν δια βίου το αξίωμά τους. Μια ισόβια θέση στην Άνω Βουλή προβλέπει η μεταρρύθμιση και για τον πρόεδρο Πούτιν έτσι ώστε να διατηρηθεί η βουλευτική του ασυλία και μετά την αποχώρηση από τη προεδρία.
Στην επίσημη ενημερωτική ιστοσελίδα για τις προβλεπόμενες συνταγματικές αλλαγές δεν αναφέρεται πουθενά ότι ο πρόεδρος Πούτιν θέλει να διασφαλίσει μια εξαίρεση για τον εαυτό του και να είναι και πάλι υποψήφιος για την προεδρία και μετά το 2024. Γίνονται ωστόσο εκτενείς αναφορές σε περισσότερη ευημερία, την οποία θα διασφαλίσει η συνταγματική μεταρρύθμιση. Στον ρωσικό Τύπο γίνεται επίσης λόγος «δικαίωμα στις κοινωνικές εγγυήσεις», που περιλαμβάνουν καλύτερη προστασία των εργαζομένων, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε προσιτές τιμές, αλλά και τη λεγόμενη αύξηση του αποκαλούμενου «κεφαλαίου μητρότητας» με επίδομα 6.000 ευρώ από το πρώτο κιόλας παιδί.
Για να διασφαλιστούν οι ψήφοι υπερσυντηρικών και εθνικιστικών κύκλων οι συνταγματικές αλλαγές δίνουν ιδιαίτερο βάρος στις «παραδοσιακές οικογενειακές αξίες», οι οποίες αναγνωρίζουν το γάμο μόνο μεταξύ ανδρών και γυναικών, χαρακτηρίζουν τα παιδιά ως κορυφαία προτεραιότητα της ρωσικής πολιτικής και τάσσονται υπέρ της «πατριωτικής αγωγής» τους.
Η συνταγματική μεταρρύθμιση καλείται να «προστατέψει» το ρωσικό κράτος, αλλά και τους ρώσους πολίτες από «βλαβερές» αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων. Με άλλα λόγια το διεθνές δίκαιο δεν θα εφαρμόζεται πια στη Ρωσία όταν, για παράδειγμα, το ρωσικό συνταγματικό δικαστήριο αποφαίνεται ότι δεν συνάδει με το εθνικό δίκαιο της χώρας.
Πιο συγκεκριμένα: Η Μόσχα θα μπορούσε πχ. να κατηγορηθεί ότι το 2014 ρωσικές δυνάμεις κατέρριψαν, πάνω από την Ουκρανία, την πτήση ΜΗ17 των μαλαισιανών αερογραμμών με 298 επιβάτες. Ως γνωστόν η πλειονότητα των θυμάτων ήταν Ολλανδοί. Σε δικαστήριο της Χάγης διεξάγεται αυτές τις μέρες σχετική δίκη σε βάρος τεσσάρων κατηγορουμένων, τρεις από τους οποίους είναι Ρώσοι.
Παράλληλα, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει κατατεθεί, για το ίδιο ζήτημα, προσφυγή κατά της Ρωσίας. Μετά από μια επικύρωση της συνταγματικής μεταρρύθμισης, το πιθανότερο είναι ότι η Ρωσία δεν θα αναγνωρίζει πια τέτοιου είδους δικαστικές αποφάσεις. Ρώσοι πολίτες ωστόσο διατηρούν, προς το παρόν, το δικαίωμα προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.