Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών, ο τελευταίος λευκός πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Φρεντερίκ Βίλεμ ντε Κλερκ, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την ειρηνική μεταβίβαση της εξουσίας σε μια κυβέρνηση μαύρων υπό τον Νέλσον Μαντέλα.
Ο ντε Κλερκ είχε τιμηθεί σε όλο τον κόσμο για το ρόλο του στην κατάργηση του απαρτχάιντ και το 1993 είχε μοιραστεί το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης με τον Νέλσον Μαντέλα. Την επόμενη χρονιά ο Μαντέλα κέρδισε τις πρώτες πολυφυλετικές εκλογές της Νότιας Αφρικής με το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο του (ANC).
Όμως ο ρόλος του ντε Κλερκ στη μετάβαση στη δημοκρατία εξακολουθεί να αμφισβητείται έντονα πάνω από 20 χρόνια μετά το τέλος του απαρτχάιντ.
Πολλοί μαύροι είχαν θυμώσει με την αποτυχία του να περιορίσει την πολιτική βία στα ταραγμένα χρόνια που οδήγησαν στις πολυφυλετικές εκλογές του 1994, ενώ δεξιοί λευκοί Αφρικάνερ, οι οποίοι κυβερνούσαν χρόνια τη χώρα υπό το Εθνικό Κόμμα του ντε Κλερκ, τον θεωρούσαν προδότη της υπόθεσης της λευκής υπεροχής.
«Ο πρώην πρόεδρος Φρεντερίκ Βίλεμ ντε Κλερκ πέθανε ειρηνικά νωρίτερα σήμερα το πρωί στο σπίτι του στο Φρέσναγε (σ.σ.: ένα προάστιο του Κέιπ Τάουν) μετά τη μάχη του με το μεσοθηλίωμα», έναν καρκίνο που πλήττει τον υπεζωκότα, τον υμένα που περιβάλλει τους πνεύμονες, ανέφερε το Ίδρυμα FW de Klerk σε δήλωσή του σήμερα το πρωί.
«Αφήνει πίσω του τη σύζυγό του Ελίτα, τα παιδιά του Γιαν και Σούζαν και τα εγγόνια του», ανέφερε ακόμη το ίδρυμα, προσθέτοντας πως η οικογένεια θα κάνει σε εύθετο χρόνο τις ανακοινώσεις σχετικά με την κηδεία του.
Ο ντε Κλερκ, ο οποίος είχε υποβληθεί σε θεραπεία το 2018 για πνευμονοθώρακα, μια νόσο των πνευμόνων, είχε προκαλέσει οργή το 2020 όταν είχε δηλώσει μιλώντας στο εθνικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο πως δεν πιστεύει ότι το απαρτχάιντ ήταν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όπως είχε χαρακτηριστεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Στη συνέχεια είχε ζητήσει συγγνώμη γι’ αυτή τη δήλωσή του.
Ο συντηρητικός ντε Κλερκ διαδέχθηκε το 1989 τον πρόεδρο Πίτερ Βίλεμ Μπόθα (PW Botha), ο οποίος είχε εξασθενήσει έπειτα από ένα έμφραγμα.
Στις 2 Φεβρουαρίου 1990, αυτός ο άνθρωπος του μηχανισμού του Εθνικού Κόμματος, αιφνιδίασε δηλώνοντας ενώπιον του κοινοβουλίου: «Η ώρα των διαπραγματεύσεων έχει φθάσει». Ανακοίνωσε την άνευ όρων αποφυλάκιση του ηγέτη του ANC Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος βρισκόταν 27 χρόνια στη φυλακή, καθώς και την άρση της απαγόρευσης των κομμάτων που ήταν αντίθετα στο απαρτχάιντ.
«Μεταρρυθμιστικό πνεύμα»
Η απόφαση αυτή σήμανε την έναρξη της διαδικασίας μετάβασης που οδήγησε τέσσερα χρόνια αργότερα στη διοργάνωση των πρώτων πολυφυλετικών εκλογών στην ιστορία της χώρας, τις οποίες κέρδισε ο Μαντέλα.
Οι δύο άνδρες τιμήθηκαν από κοινού το 1993 με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για «τις προσπάθειές τους με στόχο την ειρηνική εξαφάνιση του καθεστώτος του απαρτχάιντ και την εγκαθίδρυση μιας νέας δημοκρατικής Νότιας Αφρικής».
Είκοσι χρόνια αργότερα, ο Φρεντερίκ Βίλεμ ντε Κλερκ δήλωσε πως η απόφασή του αυτή επέτρεψε να αποφευχθεί «μια καταστροφή», βγάζοντας τους λευκούς από την «απομόνωση της ενοχής τους» και επιτρέποντας στους μαύρους να αποκτήσουν «αξιοπρέπεια και ισότητα».
Επί δύο χρόνια συνόδευσε τη νεαρή δημοκρατία ως αντιπρόεδρος του πρώτου μαύρου προέδρου της χώρας. Όμως το 1996 παραιτήθηκε, επικρίνοντας το νέο σύνταγμα ότι δεν εγγυάται στους λευκούς ότι θα μπορούν να συνεχίσουν να μοιράζονται την εξουσία.
Τον επόμενο χρόνο εγκατέλειψε την προεδρία του Εθνικού Κόμματος και άρχισε τη συνταξιοδότησή του από την πολιτική ζωή.
Γεννημένος στις 18 Μαρτίου 1936, ο ντε Κλερκ εξελίχθηκε μέσα στους εθνικιστικούς κύκλους των Αφρικάνερ, των απογόνων των πρώτων ευρωπαίων αποίκων που ομιλούν μια γλώσσα η οποία προέρχεται από την ολλανδική.
«Φαινόταν να είναι η πεμπτουσία του ανθρώπου του κομματικού μηχανισμού (…) Τίποτε στο παρελθόν του δεν έμοιαζε να δείχνει ούτε καν σκιά μεταρρυθμιστικού πνεύματος», είχε γράψει για τον Φρεντερίκ ντε Κλερκ ο Νέλσον Μαντέλα στην αυτοβιογραφία του.