Μπορεί να μην ήταν «Μοϊκανός», αλλά ήταν σίγουρα ο τελευταίος των… ιθαγενών.
Ο λόγος για τον Indio do Buraco, έναν αυτόχθονα και τελευταίο ιθαγενή της φυλής του, ο οποίος όπως έγινε γνωστό έφυγε από την ζωή.
Ο άνδρας ήταν γνωστός ως Índio do Buraco, ή «ο ιθαγενής άνδρας της τρύπας», επειδή περνούσε μεγάλο μέρος της ύπαρξής του κρυμμένος ή προστατευόμενος σε λάκκους που έσκαβε στο έδαφος ο ίδιος.
Όπως αναφέρει ο Guardian επί ολόκληρες δεκαετίες, κατά τις οποίες η γη του δέχθηκε επιθέσεις και οι φίλοι και η οικογένειά του σκοτώθηκαν, αντιστάθηκε σε κάθε προσπάθεια επικοινωνίας μαζί του, στήνοντας παγίδες και ρίχνοντας βέλη σε όποιον τον πλησίαζε.
Μαζί του εξαλείφθηκε η φυλή του, η γλώσσα και ο πολιτισμός τους
«Έχοντας υποστεί φρικτές σφαγές και εισβολές στη γη, η απόρριψη της επαφής με τους ξένους ήταν η καλύτερη επιλογή για την επιβίωσή του», δήλωσε η Sarah Shenker, υπεύθυνη εκστρατείας της Survival International, του παγκόσμιου κινήματος για τις αυτόχθονες φυλές. «Ήταν ο τελευταίος της φυλής του και έτσι πρόκειται για μία ακόμη φυλή που εξαλείφθηκε -δεν εξαφανίστηκε- ήταν μία πολύ πιο ενεργή διαδικασία γενοκτονίας από μία εξαφάνιση».
Οι ερευνητές γνωρίζουν ελάχιστα για αυτόν τον άνθρωπο, αλλά η αποφασιστική του ανεξαρτησία και η μοναχικότητά του συνέβαλαν στη δημιουργία ενός τοπικού μύθου, που τράβηξε την προσοχή ακτιβιστών και μέσων ενημέρωσης στη Βραζιλία και όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
«Δεν εμπιστευόταν κανέναν επειδή είχε πολλές τραυματικές εμπειρίες με μη ιθαγενείς», δήλωσε ο Μαρσέλο ντος Σάντος, ένας συνταξιούχος εξερευνητής που παρακολουθούσε την ζωή του για λογαριασμό του Funai, του εθνικού ιδρύματος ιθαγενών της Βραζιλίας.
Δεν δέχτηκε ποτέ κανένα «δώρο» από την «Δύση»
Ο Ντος Σάντος είπε ότι ο ίδιος και άλλοι αξιωματούχοι της Funai άφησαν έξυπνα τοποθετημένα «δώρα» – πακέτα με εργαλεία, σπόρους και τρόφιμα, αλλά πάντα ο ιθαγενής τα απέρριπτε όλα.
Μελετητές θεωρούν ότι κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1980, παράνομοι κτηνοτρόφοι προσέφεραν δήθεν δώρα με πακέτα ζάχαρης αλλά στην πραγματικότητα δηλητηρίασαν όλη τη φυλή του με ποντικοφάρμακο που σκότωσε τους πάντες εκτός από τον «άνθρωπο της τρύπας».
Πώς τον βρήκαν νεκρό – Είχε προετοιμαστεί για τον θάνατό του;
Ένας αξιωματούχος του Funai που παρακολουθούσε από απόσταση τον άνδρα, βρήκε το πτώμα του σε κατάσταση αποσύνθεσης σε μια αιώρα. Επειδή είχε τοποθετήσει έντονα χρωματιστά φτερά γύρω από το σώμα του, ο αξιωματούχος πιστεύει ότι ο άνδρας είχε προετοιμαστεί για το θάνατό του. Εκτίμησε πως ο Índio do Buraco ήταν περίπου 60 ετών.
Οι οργανώσεις για την προστασία των αυτοχθόνων εκτιμούν ότι περίπου 235 με 300 φυλές έχουν απομείνει, αλλά είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός, επειδή ορισμένες φυλές έχουν ελάχιστη επαφή με τους εποίκους.
Δεν… μίλησε ποτέ
Σημειώνεται πως τουλάχιστον 30 φυλές πιστεύεται ότι ζουν βαθιά στη ζούγκλα και δεν είναι σχεδόν τίποτα γνωστό για τον αριθμό τους, τη γλώσσα ή τον πολιτισμό τους.
«Επειδή αντιστάθηκε αποφασιστικά σε κάθε προσπάθεια επαφής, πέθανε χωρίς να αποκαλύψει σε ποια εθνότητα ανήκε, ούτε τα κίνητρα για τις τρύπες που έσκαψε μέσα στο σπίτι του», έγραψε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Απομονωμένων και Πρόσφατα Επαφών Αυτοχθόνων Λαών (OPI) όταν έμαθε για το θάνατο του άνδρα.
«Ο ίδιος εξέφρασε ξεκάθαρα την επιλογή του να αποστασιοποιηθεί, χωρίς ποτέ να πει ούτε μια λέξη που θα επέτρεπε την ταύτισή του με κάποια γνωστή γλώσσα των ιθαγενών».
Υπάλληλοι του Funai είχαν δει για πρώτη φορά τον άνδρα στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ακτιβιστές ιθαγενείς βρήκαν μικρά αγροτεμάχια καλλιεργούμενης γης που είχαν καταστραφεί από εισβολείς κτηνοτρόφους και τα λείψανα κατοικιών που πιστεύουν ότι είχαν παρασυρθεί από τρακτέρ. Υπήρχαν επίσης μεγάλοι, σκαμμένοι με το χέρι λάκκοι.
Φωτογραφία:AP
Η περιοχή, κατά μήκος των συνόρων της Βραζιλίας με τη Βολιβία, δέχθηκε και εξακολουθεί να δέχεται επιθέσεις από κτηνοτρόφους και υλοτόμους που εποφθαλμιούν τους πολύτιμους φυσικούς της πόρους.
Η ανακάλυψη οδήγησε τον Φουνάι να περιφράξει μια περιοχή όπου ο άνθρωπος θα μπορούσε να ζει ανεμπόδιστα, και το 1997 δημιουργήθηκε επίσημα το καταφύγιο Tanaru.
Η OPI ζήτησε να διατηρηθεί το καταφύγιο στη σημερινή του κατάσταση και ζήτησε από τους αξιωματούχους να πραγματοποιήσουν αρχαιολογικές και ανθρωπολογικές μελέτες που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο παρελθόν και τον τρόπο ζωής του ανθρώπου.
Περιφρόνηση και αδιαφορία
Από το 2018 που ανέλαβε την εξουσία ο ακροδεξιός πρόεδρος, Ζαΐρ Μπολσονάρου, έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι φυλές των οποίων η γη απειλείται. Οι εισβολές που καταγράφηκαν σε γη ιθαγενών αυξήθηκαν από 109 το 2018 σε 305 πέρυσι, σύμφωνα με την ομάδα δικαιωμάτων Cimi.
Ο Μπολσονάρου έχει καταστήσει εδώ και καιρό σαφή την περιφρόνησή του για τους αυτόχθονες πληθυσμούς, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι η Βραζιλία έκανε λάθος που δεν αποδεκάτισε τους ιθαγενείς όπως έκανε το ιππικό των ΗΠΑ. Πριν αναλάβει την προεδρία, ορκίστηκε να μην δώσει στους ιθαγενείς ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό γης.