Ο Σέρχιι Βελιτσάνσκι εργάζεται ως ψυχολόγος ουκρανών βετεράνων, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν το μετατραυματικό στρες που απέκτησαν πολεμώντας τους φιλορώσους αντάρτες, μέσω του αυτοσχεδιασμού και της κωμωδίας.
Τώρα, εξομολογείται στο Politico ότι σκέφτεται να πάρει και ο ίδιος τα όπλα και να πολεμήσει στο πλευρό τους σε περίπτωση που οι ρωσικές δυνάμεις που έχουν περικυκλώσει την Ουκρανία προχωρήσουν σε εισβολή.
«Κατάλαβα ότι αν, ο μη γένοιτο, συνέβαινε κάτι τέτοιο, δεν θα μπορούσα να καθίσω με σταυρωμένα τα χέρια», εξηγεί.
Όμως, στα 50 του, δεν είναι ο ιδανικός υποψήφιος για επιστράτευση. Αντ’ αυτού, ανήκει στους αμέτρητους Ουκρανούς που έχουν ενταχθεί σε μια νέα στρατιωτική οργάνωση: τις Δυνάμεις Εδαφικής Άμυνας.
Δυνάμεις Εδαφικής Άμυνας
Στόχος της οργάνωσης είναι να συγκεντρώσει καλά εκπαιδευμένους εφέδρους από όλη τη χώρα, υπό την καθοδήγηση επαγγελματιών στρατιωτών, για να καταπολεμήσουν από κοινού τη ρωσική επιθετικότητα – είτε πάρει τη μορφή άμεσων επιθέσεων, είτε υπόγειων αποστολών με στόχο την κοινωνική αναταραχή, σαμποτάζ σε οικοδομές ή ανατροπής τοπικών κυβερνήσεων.
Έτσι, τη στιγμή που οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις προετοιμάζονται για την πιθανότητα ενός πιο παραδοσιακού πολέμου, απέναντι στους 130.000 στρατιώτες που έχει αναπτύξει η Μόσχα στα σύνορα, κάνοντας τους Αμερικανούς να προειδοποιήσουν για πιθανότητα εισβολής εντός λίγων ημερών, οι Δυνάμεις Εδαφικής Άμυνας μπορούν να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν πιο υπόγειες απειλές – τις λεγόμενες «υβριδικές επιθέσεις».
«Χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα και μια νέα φιλοσοφία», υποστηρίζει μιλώντας στο Politico ο Βίκτορ Κέβλιουκ, ειδικός της δεξαμενής σκέψης «Κέντρο Αμυντικής Στρατηγικής» και πρώην στρατιωτικός διοικητής που έχει λάβει μέρος σε επιθεωρήσεις των Δυνάμεων.
Όμως η δημιουργία μιας ολοκαίνουργιας στρατιωτικής οργάνωσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πολλά γραφεία στρατολόγησης ήδη δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στον όγκο των αιτήσεων.
Η σημαντικότερη έλλειψη, παρατηρεί ο Αντόν Χολομπορόντκο, διοικητής μιας μονάδας εφέδρων στο Κίεβο, είναι «στις ώρες της ημέρας».
Η ίδρυση
Την Πρωτοχρονιά, η Ουκρανία ψήφισε το νόμο που κατέστησε δυνατή τη λειτουργία των Δυνάμεων Εδαφικής Άμυνας ως διακριτό στρατιωτικό σκέλος.
Αρχικά, οι Δυνάμεις, που γεννήθηκαν ως ιδέα στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και σχηματίστηκαν για πρώτη φορά το 2014, έδιναν αναφορά στη διοίκηση χερσαίων δυνάμεων και αποτελούνταν από συνταξιούχους στρατιωτικούς που είχαν μοιραστεί σε τάγματα που θύμιζαν τα τάγματα εθελοντών. Δουλειά τους ήταν να φυλούν τα νώτα.
Όμως τώρα, εν αναμονή της πιθανότητας οι ρωσικές επιθέσεις να πάρουν πιο σύγχρονες, υπόγειες μορφές, ταυτόχρονα με τις συμβατικές στρατιωτικές συγκρούσεις, η Ουκρανία αποφάσισε να προχωρήσει σε πιο μεθοδική εκπαίδευση των στρατιωτών-πολιτών της.
Ανάγκη να στρατολογηθούν εκατομμύρια
Στόχος είναι να σχηματιστεί ένας πυρήνας 10.000 επαγγελματιών στρατιωτών μέχρι τον Μάρτιο, σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση του υπουργού άμυνας, Ολέξι Ρέζνικοφ. Αρχικά, στόχος ήταν οι Δυνάμεις να αποτελούνται από 130.000 πολίτες, όμως την Παρασκευή, με την απειλή του πολέμου να φαντάζει όλο και πιο άμεση, ο ουκρανός στρατηγός ανακοίνωσε ότι αναζητούν 1,5 με δύο εκατομμύρια πολίτες που να είναι πρόθυμοι να υπερασπιστούν τα σπίτια, τις οικογένειες και τη χώρα του.
Οι έφεδροι που θα συγκεντρωθούν με μεγάλη ταχύτητα, θα χωριστούν στη συνέχεια σε 25 ταξιαρχίες – μια για την καθεμιά περιφέρεια της Ουκρανίας και μια επιπλέον για την πρωτεύουσά της, το Κίεβο. Με τη σειρά τους, οι ταξιαρχίες θα χωριστούν σε 150 τάγματα, με την υποστήριξη επιπλέον στρατιωτών-εθελοντών.
Σύμφωνα με τον Κέβλιουκ, αυτό το μοντέλο θα επιτρέψει στις δυνάμεις να βοηθήσουν τις τοπικές αρχές να αποτρέψουν τις ρωσικές υβριδικές τακτικές, για παράδειγμα προστατεύοντας τις υποδομές ή αποκρούοντας τους ρώσους πράκτορες πριν κατορθώσουν να αποσταθεροποιήσουν ή να καταλάβουν μια περιοχή.
Πάνω από τους μισούς Ουκρανούς θέλουν να πολεμήσουν
Πρόσφατη δημοσκόπηση του Ουκρανικού Ινστιτούτου για το Μέλλον, μιας δεξαμενής σκέψης, διαπίστωσε ότι το 56% των Ουκρανών επιθυμούν να συμμετέχουν στις νεοϊδρυθείσες δυνάμεις – δηλαδή, εκατομμύρια περισσότεροι από όσους είναι απαραίτητοι.
Πράγματι, διοικητές του Κιέβου δήλωσαν στο Politico ότι οι δυνάμεις αυξάνονται ραγδαία. Πολλά γραφεία στρατολογίας πλέον δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις νέες αιτήσεις, ενώ η πίεση για τη γρήγορη προσπέλαση της γραφειοκρατίας είναι τεράστια.
Οι Ουκρανοί που εμφανίζονται στα γραφεία έχουν κάθε πιθανή κοινωνική προέλευση. Ορισμένοι διαθέτουν σχετικές στρατιωτικές γνώσεις. Άλλοι όχι. Όλοι τους λαμβάνουν εκπαίδευση μάχης, όμως πολλοί αναμένεται απλώς να εφαρμόσουν στο πεδίο του πολέμου τα ταλέντα που ήδη διαθέτουν στην καθημερινή τους ζωή, εξηγεί στο Politico ο Χολομπόροντκο.
Ο ίδιος ήταν δημοσιογράφος πριν επιστρατευτεί στο Ντονμπάς το 2014 και το 2015 – στην περιοχή όπου ρωσικές και ουκρανικές δυνάμεις συνεχίζουν να συγκρούονται εδώ και οκτώ χρόνια. Το 2020 αποφάσισε να επιστρέψει για μετεκπαίδευση, προκειμένου να «φρεσκάρει» τις δεξιότητές του.
Τώρα, συμμετέχει στο Συμβούλιο Εφέδρων, που έχει συμβουλευτικό ρόλο στον διοικητή της ταξιαρχίας του Κιέβου. Από τη θέση αυτή, βοηθά στην οργάνωση της εκπαίδευσης των εφέδρων, πέραν των υποχρεωτικών από την κυβέρνηση δύο εβδομάδων το χρόνο.
Άνθρωποι από όλα τα background
«Οι άνθρωποι που έρχονται εδώ είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους», εξηγεί. «Για παράδειγμα, έχουμε οδηγούς που μπορούν να οδηγήσουν ασθενοφόρα, γιατρούς, ειδικούς επανένταξης που εργάζονται με αθλητές στη ζωή τους ως πολίτες. Εδώ, έχουν διαφορετικούς ρόλους – ο ένας είναι διασώστης».
Αυτό το εύρος των εμπειριών θα αποκτιόταν με μεγάλο κόστος, αν ο στρατός αποφάσιζε να προσλάβει ειδικούς, παρατηρεί μιλώντας στο Politico.
«Υπάρχουν άνθρωποι που στην ζωή τους ως πολίτες είναι προγραμματιστές και ακόμη κι αν δεν υπηρετούν ως ειδικοί τηλεπικοινωνιών, φέρνουν φρέσκες ιδέες για τη βελτίωση των επικοινωνιών μας», σημειώνει.
Ωστόσο, ακόμη κι εκείνοι που στην κανονική τους ζωή δεν έχουν σχέση με τον στρατό, εκπαιδεύονται στη μάχη.
Αυτό ισχύει και για τη Μαριάννα, μια 52χρονη μητέρα τριών παιδιών από το Κίεβο, που εργάζεται ως οικονομική αναλύτρια. Το 2020, η Μαριάννα εκπαιδεύτηκε ως ελεύθερη σκοπεύτρια πεζικού.
«Έμαθα για τις Δυνάμεις Εδαφικής Άμυνας και μου άρεσε η ιδέα», λέει. «Μου άρεσε η στάση τους προς τις μεγαλύτερες γυναίκες χωρίς στρατιωτική εκπαίδευση». Και το σημαντικότερο «μου άρεσε που σου επιτρέπουν να υπερασπιστείς την ίδια σου την πατρίδα. Αυτό είναι το βασικό μου κίνητρο».
Εκπαίδευση και προκλήσεις
Το Συμβούλιο Εφέδρων και άλλες οργανώσεις υποστηρίζουν τις εκπαιδεύσεις πολιτών κάθε Σάββατο, κυρίως σε βασικές τεχνικές μάχης: στην υπεράσπιση ενός στόχου, στις ενέδρες, στην κατάληψη ενός κτιρίου. Η εκπαίδευσή τους γίνεται σε διαφορετικά πεδία, από δάση μέχρι γιαπιά, που επιτρέπουν την προσομοίωση μαχών σε περιορισμένο χώρο.
Όταν η εκπαίδευσή τους ολοκληρωθεί, αναμένεται να πραγματοποιηθούν και στρατιωτικές ασκήσεις.
Όμως υπάρχουν πολλές προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν μέχρι τότε. Εξαιτίας του πρόσφατου της ίδρυσης των Δυνάμεων, οι στρατολόγοι έχουν να αντιμετωπίσουν ατέλειωτη γραφειοκρατία. Κάθε νέος στρατιώτης ή έφεδρος μεταφράζεται σε άλλον ένα φάκελο γεμάτο χαρτούρα, ενώ οι μονάδες πρέπει να βρίσκουν τοποθεσίες κατάλληλες για τη διαμονή του προσωπικού, την αποθήκευση του εξοπλισμού και την εκπαίδευση των πολιτών.
Ο Βελιτσάνσκι γνωρίζει καλά αυτά τα γραφειοκρατικά εμπόδια. Αναγκάστηκε να επισκεφθεί τρία διαφορετικά γραφεία στρατολογίας και να περάσει άσκοπες ώρες αναμένοντας απάντηση, μέχρι να εντοπίσει ένα που ήταν αρκετά οργανωμένο ώστε πράγματι να τον στρατολογήσει.
«Υπάρχουν πολύ σοβαρά προβλήματα οργάνωσης», τονίζει. Και δεν αποκλείεται να υπάρχουν και ελλείψεις εξοπλισμού.
Ο Κέβλιουκ εντοπίζει μεγάλα προβλήματα και με τις μετακινήσεις, τις οποίες δεν μπορεί να παρέχει επαρκώς το υπουργείο άμυνας. Τοπικές αρχές θα πρέπει να παρέμβουν και να προχωρήσουν σε συμφωνίες με ιδιωτικούς παρόχους, υποστηρίζει.
Προσθέτει ότι θα ήθελε να δει μονάδες σε κάθε τάγμα που θα διασφαλίζουν μια καλή σχέση με τον πληθυσμό και θα είναι ικανές να αντιμετωπίσουν επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου και προπαγάνδας – δύο από τα μεγάλα ταλέντα της Ρωσίας.
Οι Ουκρανοί έχουν πεισμώσει
Οι Ουκρανοί των Δυνάμεων, πάντως, εμφανίζονται στωικοί απέναντι στις σημερινές στρατιωτικές απειλές της Ρωσίας, παραπέμποντας στα οκτώ χρόνια του συνεχιζόμενου πολέμου στην ανατολική Ουκρανία. Έχουν συνηθίσει στην ιδέα ότι η Μόσχα μπορεί να επιτεθεί ανά πάσα στιγμή.
«Το μόνο που πετυχαίνουν είναι να κινητοποιούν τους Ουκρανούς», υποστηρίζει ο Ντέιβιντ Πλάστερ, ένας Αμερικανός που διδάσκει πρώτες βοήθειες στο πεδίο της μάχης. «Έχουμε ανθρώπους, επιτυχημένους ανθρώπους των επιχειρήσεων, άνδρες και γυναίκες, παντρεμένους και ανύπαντρους, μόνους ή πολύτεκνους και όλοι βλέπουν την κατάσταση με τον ίδιο τρόπο. Ότι πρόκειται για την πατρίδα μας».
Στους επιφανείς πολίτες που στρατολογήθηκαν περιλαμβάνεται και ο Γιέγκορ Σομπόλεφ, πρώην βουλευτής, που αποφάσισε ότι θα πρέπει να προετοιμαστεί για το χειρότερο σενάριο όταν η Ρωσία άρχισε να συγκεντρώνει στρατιώτες στα ουκρανικά σύνορα, την άνοιξη του 2021.
Ο Σομπόλεφ, που συμμετείχε στην ουκρανική επανάσταση του 2014, και αργότερα υπηρέτησε στις κυβερνητικές επιτροπές για την πάταξη της διαφθοράς, δηλώνει ότι τόσο ο ίδιος όσο και η οικογένειά του είναι έτοιμοι για δύσκολους καιρούς.
«Ο γιος μου με ρώτησε: Μπαμπά, κάνατε επανάσταση, τώρα θα νικήσετε τον πόλεμο απέναντι στη Ρωσία, εμείς τι θα μείνει να κάνουμε;», λέει ο Σομπόλεφ στο Politico. «Του είπα: Πάντα θα έχετε πολλή δουλειά».