Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Κοιτάζει τη μητέρα της ντροπαλά, κρατώντας την κοντά της, καθώς έρχονται και κάθονται στον καναπέ. Η Άννα είναι ένα από τα πολλά παιδιά που αναζητούν ψυχολογική υποστήριξη στη Μπούτσα της Ουκρανίας για να τη βοηθήσουν να κατανοήσει τον πόλεμο και τις δικές της εμπειρίες από τη σύγκρουση.
Όπως αναφέρει το BBC, η Μπούτσα, λιγότερο από μια ώρα έξω από το Κίεβο, είχε καταληφθεί από τους Ρώσους κατά την έναρξη της εισβολής. Τώρα βρίσκεται στο επίκεντρο μιας έρευνας για εγκλήματα πολέμου.
Η οικογένεια της Άννας, που κατάγεται από την ανατολική περιοχή του Λουχάνσκ, μετακόμισε στην Μπούτσα το 2014, όταν οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν περιοχές στην ανατολική Ουκρανία. Μόλις οκτώ χρόνια αργότερα η οικογένεια αναγκάστηκε να φύγει για άλλη μια φορά.
Η μητέρα της Άννας, Βικτώρια, λέει ότι ποτέ δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα έπρεπε να εκκενώσουν ξανά την περιοχή. Λέει ότι κοιμόταν στις 24 Φεβρουαρίου όταν άκουσε έναν περίεργο θόρυβο – και γρήγορα συνειδητοποίησε ότι οι Ρώσοι είχαν εισβάλει.
«Ανοίξαμε την τηλεόραση, καταλάβαμε τι συνέβαινε και αρχίσαμε να μαζεύουμε τα πράγματά μας», λέει. Ξύπνησε αμέσως την Άννα, η οποία ρωτούσε συνεχώς τι συνέβαινε και πού πήγαιναν.
Η οικογένεια έφυγε από την πόλη και κατευθύνθηκε προς την ασφάλεια στο Kalush, στη δυτική Ουκρανία. Έμειναν εκεί για μερικούς μήνες, νοικιάζοντας καταλύματα. Μόλις αποχώρησαν οι ρωσικές δυνάμεις, η οικογένεια επέστρεψε στο σπίτι της στη Μπούτσα. Αλλά τα ψυχολογικά σημάδια από την εισβολή παραμένουν ακόμα.
«Της αρέσει να ζωγραφίζει, μπορεί να μιλάει για τις ζωγραφιές της για ώρες»
«Είναι πολύ συναισθηματική», λέει η Βικτώρια για την Άννα. «Φοβάται τους ήχους. Αν ακούσει ένα τρένο να περνάει, τότε τρέχει αμέσως σε μένα. Η Βικτώρια αποφάσισε να γράψει την Άννα στο Ψυχολογικό Κέντρο της Μπούτσα. Οι ψυχοθεραπευτές εκεί χρησιμοποιούν τη ζωγραφική και το παιχνίδι για να δουλέψουν με τα παιδιά, μερικές φορές ατομικά ή σε ομάδες.
«Της αρέσει να ζωγραφίζει, μπορεί να μιλάει για τις ζωγραφιές της για ώρες. Βγάζει τα συναισθήματά της στο χαρτί, σμιλεύει με πλαστελίνη. Γι’ αυτήν, νομίζω ότι την βοηθάει πολύ να αφήνει τα αρνητικά της συναισθήματα στο χαρτί», λέει η Βικτώρια.
Στο σπίτι, η Άννα έχει ζωγραφιές στο ψυγείο που γράφουν «Νίκη» και υπάρχει ακόμη και μία με τον διάσημο σκύλο της Ουκρανίας τον Patron.
Καθώς οι δημοσιογράφοι του βρετανικού Μέσου συνομιλούν με τη μητέρα της, η Άννα παίζει με τα παιχνίδια της. «Είναι ανοιχτή, μιλάμε πολύ. Στην αρχή ένιωσε λίγο φοβισμένη, σαν να είναι ένας ψυχολόγος γιατρός», λέει η Βικτώρια. Η Άννα λέει ότι απολαμβάνει να έρχεται στο κέντρο και να μιλάει με τη θεραπεύτριά της Lyudmila. Αλλά εξακολουθεί να ανησυχεί σε ορισμένες καταστάσεις.
«Όταν υπάρχει αποναρκοθέτηση ή καταιγίδα, σκέφτομαι ότι θα μπορούσαν να είναι εκρήξεις», λέει το παιδί.
Αυτά τα συναισθήματα είναι τυπικά για όσους έχουν βιώσει τον πόλεμο, λέει η Nataliya, μία από τους ψυχολόγους του κέντρου. «Πολλά παιδιά τείνουν να προσκολλώνται περισσότερο στους γονείς τους. Το παιδί δεν αισθάνεται ασφαλές, ελεύθερο και αυτό είναι επίσης σύμπτωμα του τραύματος», λέει η Nataliya.
«Τα παιδιά μπορούν να αποκλίνουν ηλικιακά, για παράδειγμα, αν είναι επτά ετών, μπορεί να συμπεριφέρονται σαν να είναι τριών ετών. Μπορεί να βρέχονται και να έχουν κακό ύπνο. Μπορούν επίσης να γίνουν πιο ευερέθιστα». Σε ορισμένες περιπτώσεις τα παιδιά μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά, λέει η ίδια.
Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για αυτά τα κέντρα στη χώρα. Είναι κάτι που έχει διαπιστώσει και η οργάνωση Voices of Children, η οποία δραστηριοποιείται σε όλη την Ουκρανία. Η Nataliya Mosyuk, ψυχολόγος στη φιλανθρωπική οργάνωση, λέει ότι έχει επίσης δει αύξηση των παιδιών που έρχονται για συνεδρίες στα έξι κέντρα που διαττηρεί το Voices of Children σε όλη την Ουκρανία.
«Η κατάσταση είναι δύσκολη για τα παιδιά, φυσικά. Οι σειρήνες, η κατάσταση των γονέων τους, με τους οποίους είναι δεμένα, η απώλεια της καθημερινότητάς τους. Έχουν χάσει τον χρόνο τους με τους φίλους τους, τον χρόνο στο σχολείο. Έτσι, δεν συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο που συμπεριφέρονταν πριν», λέει η ίδια.
Ο Illia, ένα άλλο παιδί, φτάνει στο κέντρο. Μπαίνει μέσα ενθουσιασμένος και χαμογελάει στο προσωπικό. Ακούγεται να τσιρίζει από χαρά καθώς παίζει στο διπλανό δωμάτιο.
Ο πατέρας του Oleksandr λέει ότι η συμπεριφορά του γιου του έχει επιδεινωθεί μετά την εισβολή. «Ήταν πιο ήρεμος πριν από τον πόλεμο. Μετά, όταν έγινε η εισβολή, έγινε πιο εκνευρισμένος. Αλλά βελτιώνεται», λέει ο πατέρας του.
«Όταν βρίσκεσαι υπό κατοχή, μαθαίνεις να επιβιώνεις σε ένα εχθρικό περιβάλλον»
Είναι η δεύτερη φορά που ο Illia επισκέπτεται το κέντρο και ο Oleksandr λέει ότι ήδη βελτιώνεται. «Πριν δεν μπορούσε να κοιμηθεί, αλλά τώρα κοιμάται. Συμπεριφέρεται πολύ καλύτερα τώρα» σημειώνει.
Λόγω των εμπειριών της Μπούτσα, η περιφερειακή διοίκηση ζήτησε να ανοίξει το ψυχολογικό κέντρο. «Οι άνθρωποι ήταν πολύ αγχωμένοι μετά την κατοχή των ρωσικών στρατευμάτων», λέει η Nataliya Zaretska, μαχητική ψυχολόγος που επιβλέπει τη δημιουργία του ψυχολογικού κέντρου της μαρτυρικής πόλης. «Όταν βρίσκεσαι υπό κατοχή, μαθαίνεις να επιβιώνεις σε ένα εχθρικό περιβάλλον, βασιζόμενος μόνο στον εαυτό σου. Γι’ αυτό σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε ένα κέντρο που θα λειτουργεί συνέχεια χωρίς καμία διακοπή».
Η ίδια θα ήθελε να δει ένα δίκτυο κέντρων όπως αυτό να δημιουργείται σε περιοχές που έχουν καταληφθεί από τους Ρώσους, όπως το Ιρπίν και το Χοστόμελ, τα οποία θα είναι διαθέσιμα σε παιδιά και ενήλικες. Θα πρέπει επίσης να δοθεί χείρα βοηθείας στους γονείς, προσθέτει η ίδια.
«Νομίζω ότι και οι γονείς θα πρέπει να λαμβάνουν θεραπεία. Βλέπω ότι πολλοί γονείς σκέφτονται, φυσικά, πρώτα τα παιδιά τους, αλλά θα πρέπει να σκέφτονται και τον εαυτό τους», λέει.
Εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας της Ουκρανίας δήλωσε στο BBC ότι επεξεργάζεται μια εθνική στρατηγική για την ψυχολογική βοήθεια. Το υπουργείο βρίσκεται σε συζητήσεις με ΜΚΟ με εμπειρία στην ψυχική υγεία.
Η κ. Zaretska λέει ότι ενώ η Μπούτσα έχει περάσει ένα τραύμα, δείχνει ήδη σημάδια ανάκαμψης.
Καθώς η Άννα φεύγει από το κέντρο κρατώντας σφιχτά το αρκουδάκι της, ποιες είναι οι ελπίδες της για το μέλλον; «Ότι ο πόλεμος θα τελειώσει φέτος και ότι θα γίνω κτηνίατρος όταν μεγαλώσω».
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο BBC