Ουκρανία
Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Οι μαχητές της αντίστασης της Ουκρανίας που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο Μικολαίβ, συνεχίζουν να πολεμούν ένα σκιερό πόλεμο προκειμένου να βοηθήσουν τον τακτικό ουκρανικό στρατό και να απελευθερώσουν την πατρίδα τους. Το Μυκολαίβ, που είναι η πρώτη μεγάλη πόλη στο ελεγχόμενο από την Ουκρανία έδαφος δυτικά της Χερσώνας, έχει γίνει το αρχηγείο των ανταρτών στο νότιο μέτωπο.
Απεσταλμένοι του BBC οδήγησαν μέσα από στρατιωτικά σημεία ελέγχου, προσπερνώντας γιγαντιαίες διαφημιστικές πινακίδες που δείχνουν μια απρόσωπη, κουκουλωμένη φιγούρα δίπλα σε μια προειδοποίηση: «Χερσώνα: Οι αντάρτες βλέπουν τα πάντα». Η εικόνα έχει σχεδιαστεί για να κάνει τους Ρώσους κατακτητές της περιοχής νευρικούς και να τονώσει το ηθικό όσων έχουν παγιδευτεί κάτω από την κυριαρχία τους.
«Η αντίσταση δεν είναι μια ομάδα, είναι συνολική αντίσταση» αναφέρει ένας άντρας που συνάντησε το συνεργείο του βρετανικού Δικτύου. Ο ίδιος που θέλησε να τον αποκαλούν Σάσα, μίλαγε φορώντας μια μαύρη μάσκα για να μην μπορούν οι δημοσιογράφοι να δουν το πρόσωπό του, καθώς τον τράβαγαν βίντεο.
Λίγο πριν από αυτόν τον πόλεμο, η Ουκρανία ενίσχυσε τις Ειδικές Δυνάμεις της εν μέρει για να δημιουργήσει και να διαχειριστεί ένα κίνημα αντίστασης. Δημοσίευσε ακόμη και ένα φυλλάδιο για το πώς να είσαι καλός αντάρτης, με οδηγίες για σαμποτάζ όπως το να τρυπάς τα λάστιχα του κατακτητή, να προσθέτεις ζάχαρη στις δεξαμενές βενζίνης ή να αρνείσαι να ακολουθήσεις εντολές στη δουλειά.
Αλλά η ομάδα των πληροφοριοδοτών του Σάσα έχει έναν πιο ενεργό ρόλο: παρακολουθεί τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων μέσα στη Χερσώνα.
«Αλλά το να υπηρετούν την πατρίδα τους είναι πιο σημαντικό»
«Ας πούμε ότι χθες είδαμε έναν νέο στόχο, τότε το στέλνουμε στον στρατό και σε μία ή δύο ημέρες έχει εξαφανιστεί», λέει ο ίδιος. Ο Σάσα στη συνέχεια δείχνει μερικά βίντεο στα οποία φαίνεται το πως οι ίδιοι καταφέρνουν να αποσπάσουν σημαντικές πληροφορίες για τις θέσεις των ρωσικών στρατευμάτων. Ο παρτιζάνος περιγράφει τους «πράκτορές» του ως Ουκρανούς «που δεν έχουν χάσει την ελπίδα για τη νίκη και θέλουν να απελευθερωθεί η χώρα μας».
«Φυσικά και φοβούνται», λέει. «Αλλά το να υπηρετούν την πατρίδα τους είναι πιο σημαντικό».
Δίπλα στον Σάσα εργάζεται μια ομάδα που πετάει drones στη Χερσώνα για να εντοπίζει στόχους για τον στρατό. Πολίτες, όχι στρατιώτες, όλοι είναι εθελοντές και κάνουν έρανο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να πληρώσουν τον ακριβό εξοπλισμό τους.
Ο υπεύθυνος τους ο ο Serhii καλλιεργούσε διακοσμητικά φυτά πριν από τον πόλεμο, αλλά προσχώρησε στον αγώνα για την απελευθέρωση του νότου αφού είδε τα πτώματα των πολιτών που εκτελέστηκαν στη Μπούτσα κατά τη διάρκεια της ρωσικής κατοχής εκεί. «Δεν μπορούσα να μείνω στο σπίτι μου μετά από αυτό», λέει. Και συνεχίζει: «Δεν ήξερα τι άλλο θα μπορούσα να κάνω ή να σκεφτώ, όσο διαρκεί αυτός ο πόλεμος».
Το έργο που επέλεξε αντ’ αυτού είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Η τετραμελής ομάδα του βομβαρδίζεται από τους Ρώσους κάθε φορά που βγαίνει έξω, αν και κανείς δεν έχει σκοτωθεί. «Ξέρω ότι σε κάποιο βαθμό είναι θέμα τύχης» λέει και συμπληρώνει αμέσως μετά ότι: «τουλάχιστον αν συμβεί σε μένα, τότε θα ξέρω ότι έγινε για τον αγώνα για την πατρίδα».
Οι παρτιζάνοι αγωνίζονται για να αποτρέψουν τη μονιμοποίηση της ρωσικής κυριαρχίας στη Χερσώνα: να εμποδίσουν ένα δημοψήφισμα που η Μόσχα φαίνεται να σχεδιάζει να οργανώσει. Η Ρωσία έχει ήδη εισαγάγει το ρούβλι και τα δικά της δίκτυα κινητής τηλεφωνίας στην περιοχή και διοχετεύει την προπαγάνδα της από τα κρατικά τηλεοπτικά κανάλια στα ουκρανικά σπίτια. Οι ντόπιοι δημοσιογράφοι είτε έχουν διαφύγει είτε έχουν κρυφτεί.
Η Χερσώνα είναι η εδαφική έκταση που συνδέει τη Ρωσία με τη χερσόνησο της Κριμαία
Ο εκτελών χρέη επικεφαλής της περιοχής, Dmytro Butrii, ο οποίος τώρα είναι εξόριστος στο Μυκολαίβ επιμένει ότι μια ψηφοφορία για την προσχώρηση στη Ρωσία θα ήταν μια απάτη, μια «απόλυτη απάτη» και δεν θα αναγνωριζόταν από καμία «πολιτισμένη» κυβέρνηση. Αυτές τις μέρες, αυτό δεν θα είχε μεγάλη σημασία για τη Μόσχα.
Για τη Ρωσία, η περιοχή είναι στρατηγικής σημασίας: είναι η πηγή νερού για την Κριμαία, την οποία προσάρτησε παράνομα το 2014, και το τελευταίο τμήμα μιας πολυσυζητημένης «χερσαίας γέφυρας», ή μιας εδαφικής έκτασης που συνδέει τη Ρωσία με τη χερσόνησο της Κριμαίας.
Υπάρχουν και αυτοί που άλλαξαν στρατόπεδο
Ορισμένοι ντόπιοι έχουν αλλάξει στρατόπεδο για να βοηθήσουν τους Ρώσους. Έτσι, η ομάδα του Σάσα δημιουργεί μια βάση δεδομένων με τα ονόματά τους. «Είναι για να μην μπορεί κανείς να ισχυριστεί αργότερα ότι ήταν με την αντίσταση», εξηγεί.
Αλλά είναι επίσης για εκφοβισμό. Οι αντάρτες ενθαρρύνονται να κολλούν απειλητικές αφίσες έξω από τα σπίτια των συνεργατών, οι οποίες περιλαμβάνουν το πρόσωπο του ατόμου και ένα φέρετρο, ή αναγράφουν ότι προσφέρουν μεγάλες αμοιβές για το θάνατό τους.
Υπήρξε μια σειρά από απόπειρες δολοφονίας εναντίον όσων έχουν προσχωρήσει στους Ρώσους. Ένας μπλόγκερ πυροβολήθηκε, ένας αξιωματούχος της διοίκησης που εγκατέστησαν οι Ρώσοι σκοτώθηκε και άλλοι έχουν τραυματιστεί σε βομβιστικές επιθέσεις με αυτοκίνητα. Οι πιο εξέχουσες προσωπικότητες που άλλαξαν στρατόπεδο φορούν πλέον αλεξίσφαιρα γιλέκα καθημερινά. Οι άνδρες που συναντούν οι δημοσιογράφοι όλοι λένε ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις επιθέσεις, αλλά δεν έχουν και καμία συμπάθεια για τα θύματα.
«Εκτός από τις λέξεις προδότης και αποβράσματα, δεν έχω άλλες λέξεις γι’ αυτούς», ανασηκώνει τους ώμους του ο Σάσα. «Είναι ο εχθρός μας» καταλήγει.
Τα φρικτά βασανιστήρια
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι η εισβολή του στην Ουκρανία είναι μια «απελευθερωτική» επιχείρηση, αλλά στη Χερσώνα, τα στρατεύματά του κυβερνούν με τη βία και το φόβο.
Από τότε που οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν την περιοχή, εκατοντάδες άνθρωποι έχουν συλληφθεί, πολλοί από τους οποίους βασανίστηκαν. Κάποιοι έχουν εξαφανιστεί, χωρίς να τους ακούσει κανείς για εβδομάδες. Άλλοι βρέθηκαν νεκροί ή επέστρεψαν στους συγγενείς μέσα σε σακούλες για πτώματα.
Πηγές μέσα στην πόλη περιγράφουν στρατιώτες που περιπολούν στους δρόμους και λεωφορεία που σταματούν τυχαία για να ελεγχθούν όλοι όσοι βρίσκονται μέσα. Τα μέλη της αντίστασης ανέφεραν ότι η παραμικρή υπόνοια υποστήριξης της ουκρανικής κυριαρχίας, πχ ένα μήνυμα ή μια φωτογραφία στο τηλέφωνό, μπορεί να οδηγήσει σε σύλληψη.
Κάθε φορά που ο Oleh χαμογελά στον καθρέφτη, τα κενά στη θέση των δοντιών του είναι μια υπενθύμιση των ξυλοδαρμών που υπέστη από τους Ρώσους ανακριτές του. Ο ίδιος περιγράφει ότι του έσπασαν επίσης επτά πλευρά – τρία από αυτά δεν έχουν ακόμα ιαθεί. Το όνομά του δεν είναι πραγματικά Oleh, αλλά ζήτησε από τους δημοσιογράφους να μην αποκαλύψουν την ταυτότητά του.
Στη συνέχεια ο Oleh αποκαλύπτει ότι ήταν μάρτυρας των βασανιστηρίων ενός άλλου κρατούμενου, του Denys Mironov, ο οποίος στη συνέχεια πέθανε υπό ρωσική κράτηση.
Ο Oleh μιλάει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για το τι συνέβη μετά τις 27 Μαρτίου, όταν τον άρπαξαν μαζί με τον Denys από το δρόμο: περιγράφει συνεχείς ξυλοδαρμούς τις πρώτες ώρες, που περιλάμβαναν ηλεκτροσόκ, ασφυξία και απειλές θανάτου. Είναι σίγουρος ότι οι ανακριτές του ήταν από την υπηρεσία ασφαλείας FSB.
Κάποια στιγμή, το ηθικό του έπεσε τόσο χαμηλά που σκέφτηκε να βάλει τέλος στη ζωή του, επιτιθέμενος μάλιστα σε έναν φρουρό ώστε να τον πυροβολήσουν.
«Έψαχναν για ναζί, γι’ αυτό με χτύπησαν επειδή ήμουν φαλακρός. Υπολόγιζαν ότι είχαν πιάσει έναν καταραμένο Ναζί», απαντάει, όταν τον ρώτησαν τι πληροφορίες ήθελαν οι απαγωγείς του. «Όταν με έγδυσαν, είδαν ότι είχα εσώρουχα των Simpsons, οπότε είπαν ότι ήμουν Αμερικανός πράκτορας και με τιμώρησαν γι’ αυτό».
Ένα μήνα νωρίτερα, όταν οι Ρώσοι εισέβαλαν, ο Oleh και ο Denys είχαν ενταχθεί στην εδαφική άμυνα, τον εθελοντικό στρατό της Ουκρανίας. Όμως μεγάλο μέρος του στρατού δεν άντεξε με τις πρώτες εκρήξεις και οι εναπομείνασες δυνάμεις της Χερσώνας γρήγορα εξουδετερώθηκαν. Έτσι οι άνδρες έγιναν αντάρτες, δουλεύοντας εναντίον των Ρώσων από μέσα.
«Ήταν ξεκάθαρο ότι οι πνεύμονές του είχαν τρυπηθεί»
«Παίρναμε πληροφορίες σχετικά με το πού ήταν εγκατεστημένες οι δυνάμεις τους και πότε κινούνταν, και τις μεταφέραμε στον στρατό», εξηγεί ο Oleh, προσθέτοντας ότι συμμετείχε σε πολύ περισσότερες δραστηριότητες για τις οποίες δεν μπορεί να μιλήσει.
Ο 43χρονος καταστηματάρχης Denys, ο οποίος είχε σύζυγο και γιο άρχισε να οδηγεί ένα φορτηγάκι με ψωμί στη Χερσώνα, μοιράζοντας τρόφιμα και ανιχνεύοντας πληροφορίες. Αυτός και ο Oleh μάζευαν επίσης όπλα, προετοιμαζόμενοι να συμμετάσχουν στη μάχη για την απελευθέρωση της Χερσώνας μόλις η Ουκρανία ξεκινούσε την αντεπίθεση που όλοι περίμεναν.
Αντ’ αυτού, οι δύο άνδρες συνελήφθησαν και βασανίστηκαν. Ήταν τα μέσα της πρώτης νύχτας προτού ο Oleh ξαναδεί τον Denys, και μέχρι τότε μπορούσε μόλις και μετά βίας να περπατήσει και πάλευε για να αναπνεύσει. Ακόμα κι έτσι, οι φρουροί τον χτύπησαν κι άλλο. «Τον χτύπησαν στη βουβωνική χώρα, μετά στο πρόσωπο, μετά δύο άντρες με γκλομπ του κατέβασαν το παντελόνι και άρχισαν να τον χτυπούν κοντά στα νεφρά του», λέει ο Oleh και συνεχίζει λέγοντας ότι θυμάται πως η ταινία που κρατούσε μια σακούλα πάνω από το κεφάλι του είχε χαλαρώσει αρκετά ώστε να μπορεί να δει.
«Ήταν ξεκάθαρο ότι οι πνεύμονές του είχαν τρυπηθεί και ότι είχε τραυματιστεί πολύ άσχημα», λέει. «Αλλά αν είχε βοηθηθεί εγκαίρως, ο θάνατός του θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Είναι τρομερό».
Στις 18 Απριλίου οι άνδρες μεταφέρθηκαν σε μια εγκατάσταση στην Κριμαία και την επόμενη ημέρα, ο Denys μεταφέρθηκε τελικά σε στρατιωτικό νοσοκομείο, όπου ο Oleh ήταν βέβαιος ότι θα αναρρώσει. Η πρώτη φορά που η οικογένεια του Denys Mironov έμαθε για το θάνατό του ήταν πάνω από ένα μήνα αργότερα, όταν επέστρεψε στην Ουκρανία ως μέρος μιας ανταλλαγής σωμάτων.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο BBC