Στις 27 Φεβρουαρίου, λίγες ημέρες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι ρωσικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επιχείρηση για την κατάληψη του αεροδρομίου Chornobaivka κοντά στη Χερσώνα, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Η Χερσώνα ήταν η πρώτη ουκρανική πόλη που κατάφεραν να καταλάβουν οι Ρώσοι και καθώς βρισκόταν επίσης κοντά στο προπύργιο της Ρωσίας, στην Κριμαία, το αεροδρόμιο θα ήταν σημαντικό για το επόμενο στάδιο της επίθεσης. Όμως τα πράγματα δεν πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο, σημειώνεται σε ανάλυση του Foreign Affairs.
Την ίδια ημέρα που οι Ρώσοι κατέλαβαν το αεροδρόμιο, οι ουκρανικές δυνάμεις άρχισαν να αντεπιτίθενται με οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και σύντομα χτύπησαν τα ελικόπτερα που μετέφεραν προμήθειες από την Κριμαία.
Ρωσικές εντολές με καταστροφικά αποτελέσματα
Στις αρχές Μαρτίου, σύμφωνα με ουκρανικές αμυντικές πηγές, Ουκρανοί στρατιώτες πραγματοποίησαν μια καταστροφική νυχτερινή επιδρομή στο αεροδρόμιο, καταστρέφοντας ένα στόλο από 30 ρωσικά στρατιωτικά ελικόπτερα. Περίπου μια εβδομάδα αργότερα, οι ουκρανικές δυνάμεις κατέστρεψαν άλλα επτά.
Μέχρι τις 2 Μαΐου, η Ουκρανία είχε πραγματοποιήσει 18 ξεχωριστές επιθέσεις στο αεροδρόμιο, οι οποίες, σύμφωνα με το Κίεβο, είχαν εξουδετερώσει όχι μόνο δεκάδες ελικόπτερα, αλλά και αποθήκες πυρομαχικών, δύο Ρώσους στρατηγούς και σχεδόν ένα ολόκληρο ρωσικό τάγμα.
Ωστόσο, καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των επιθέσεων, οι ρωσικές δυνάμεις συνέχισαν να μεταφέρουν εξοπλισμό και υλικό με ελικόπτερα.
Καθώς στερούνταν τόσο μιας συνεκτικής στρατηγικής για την υπεράσπιση του αεροδιαδρόμου, όσο και μιας βιώσιμης εναλλακτικής βάσης, οι Ρώσοι απλώς επέμειναν στις αρχικές τους εντολές, με καταστροφικά αποτελέσματα, επισημαίνεται στην ανάλυση του Foreign Affairs.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαρακτήρισε τη μάχη της Chornobaivka ως σύμβολο της ανικανότητας των Ρώσων διοικητών, οι οποίοι οδηγούσαν «τους ανθρώπους τους στη σφαγή».
Στην πραγματικότητα, υπήρχαν πολλά παρόμοια παραδείγματα από τις πρώτες εβδομάδες της εισβολής.
Παρόλο που οι ουκρανικές δυνάμεις ήταν σταθερά υποδεέστερες, χρησιμοποίησαν την πρωτοβουλία τους έτσι, που τους έδωσε ένα μεγάλο πλεονέκτημα, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις επαναλάμβαναν τα ίδια λάθη και απέτυχαν να αλλάξουν την τακτική τους.
Από την αρχή, ο πόλεμος παρείχε μια αξιοσημείωτη αντίθεση στις προσεγγίσεις της διοίκησης. Και αυτές οι αντιθέσεις μπορεί να εξηγήσουν σε μεγάλο βαθμό γιατί ο ρωσικός στρατός υπολείπεται τόσο πολύ των προσδοκιών.
Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της εισβολής της 24ης Φεβρουαρίου, οι δυτικοί ηγέτες και αναλυτές και ο διεθνής Τύπος ήταν φυσικά προσηλωμένοι στις συντριπτικές δυνάμεις που ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, συγκέντρωνε στα σύνορα της Ουκρανίας.
Έως και 190.000 Ρώσοι στρατιώτες ήταν έτοιμοι να εισβάλουν στη χώρα. Οργανωμένοι σε έως και 120 τακτικές ομάδες ταγμάτων, κάθε μία από αυτές διέθετε τεθωρακισμένα και πυροβολικό και υποστηριζόταν από ανώτερη αεροπορική υποστήριξη.
Η ουκρανική αντοχή
Λίγοι φαντάζονταν ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα μπορούσαν να αντέξουν για πολύ καιρό απέναντι στον ρωσικό οδοστρωτήρα.
Το κύριο ερώτημα σχετικά με τα ρωσικά σχέδια ήταν αν περιελάμβαναν επαρκείς δυνάμεις για να καταλάβουν μια τόσο μεγάλη χώρα μετά τη νίκη στη μάχη. Αλλά οι εκτιμήσεις δεν είχαν λάβει υπόψη τους τα πολλά στοιχεία που συνθέτουν μια πραγματική μέτρηση των στρατιωτικών δυνατοτήτων.
Η στρατιωτική ισχύς δεν αφορά μόνο στους εξοπλισμούς ενός έθνους και την ικανότητα με την οποία χρησιμοποιούνται.
Πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους πόρους του εχθρού, καθώς και τις συνεισφορές των συμμάχων και των φίλων, είτε με τη μορφή πρακτικής βοήθειας, είτε με τη μορφή άμεσων επεμβάσεων.
Και παρόλο που η στρατιωτική ισχύς μετριέται συχνά με τη δύναμη πυρός, μετρώντας τα αποθέματα όπλων και το μέγεθος των στρατών, των ναυτικών και των αεροπορικών δυνάμεων, πολλά εξαρτώνται από την ποιότητα του εξοπλισμού, από το πόσο καλά έχει συντηρηθεί και από την εκπαίδευση και τα κίνητρα του προσωπικού που τον χρησιμοποιεί.
Σε κάθε πόλεμο, η ικανότητα μιας οικονομίας να συντηρεί την πολεμική προσπάθεια και η ανθεκτικότητα των συστημάτων εφοδιασμού, που διασφαλίζουν ότι οι προμήθειες φθάνουν στις γραμμές του μετώπου όπως απαιτείται, αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία όσο η σύγκρουση προχωρά.
Το ίδιο και ο βαθμός στον οποίο ένας εμπόλεμος μπορεί να κινητοποιήσει και να διατηρήσει την υποστήριξη για τον δικό του σκοπό, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, και να υπονομεύσει την υποστήριξη του εχθρού – καθήκοντα που απαιτούν την κατασκευή συναρπαστικών αφηγήσεων, που μπορούν να εκλογικεύσουν τις αποτυχίες, καθώς και να προβλέψουν τις νίκες.
Πάνω απ’ όλα, ωστόσο, η στρατιωτική ισχύς εξαρτάται από την αποτελεσματική διοίκηση. Και αυτό περιλαμβάνει τόσο τους πολιτικούς ηγέτες μιας χώρας, οι οποίοι ενεργούν ως ανώτατοι διοικητές, όσο και εκείνους που επιδιώκουν να επιτύχουν τους στρατιωτικούς τους στόχους ως επιχειρησιακοί διοικητές.
Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία υπογράμμισε τον κρίσιμο ρόλο της διοίκησης στον καθορισμό της τελικής στρατιωτικής επιτυχίας.
Όπως ανακάλυψαν οι δυτικοί ηγέτες στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, το ανώτερο στρατιωτικό υλικό και η δύναμη πυρός μπορεί να επιτρέψουν στις δυνάμεις να αποκτήσουν τον έλεγχο ενός εδάφους, αλλά είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικά στην επιτυχή διοίκηση αυτού του εδάφους.
Στην Ουκρανία, ο Πούτιν δυσκολεύτηκε ακόμη και να αποκτήσει τον έλεγχο της επικράτειας και ο τρόπος με τον οποίο οι δυνάμεις του διεξήγαγαν τον πόλεμο έχει ήδη εξασφαλίσει ότι κάθε προσπάθεια διακυβέρνησης, ακόμη και στην υποτιθέμενη φιλορωσική ανατολική Ουκρανία, θα συναντήσει εχθρότητα και αντίσταση.
Και αυτό επειδή, ξεκινώντας την εισβολή, ο Πούτιν έκανε το γνωστό αλλά καταστροφικό λάθος να υποτιμήσει τον εχθρό, θεωρώντας τον αδύναμο στον πυρήνα του, ενώ είχε υπερβολική εμπιστοσύνη στο τι θα μπορούσαν να επιτύχουν οι δικές του δυνάμεις.
Από την επιτυχία στο αδιέξοδο
Μέχρι το 2013, ο Πούτιν είχε προχωρήσει αρκετά προς την επίτευξη των στόχων του.
Οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων τού είχαν δώσει μια ισχυρή οικονομία.
Είχε επίσης περιθωριοποιήσει την πολιτική του αντιπολίτευση στο εσωτερικό, εδραιώνοντας την εξουσία του.
Ωστόσο, οι σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση είχαν επιδεινωθεί, ιδίως όσον αφορά στην Ουκρανία.
Από την «Πορτοκαλί Επανάσταση» του 2004-5, ο Πούτιν ανησυχούσε ότι μια φιλοδυτική κυβέρνηση στο Κίεβο θα μπορούσε να επιδιώξει την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, φόβος που επιδεινώθηκε όταν το θέμα τέθηκε στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, το 2008.
Η κρίση, ωστόσο, ήρθε το 2013, όταν ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο φιλορώσος πρόεδρος της Ουκρανίας, ετοιμαζόταν να υπογράψει συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ.
Ο Πούτιν άσκησε έντονες πιέσεις στον Γιανουκόβιτς, μέχρι που συμφώνησε να μην υπογράψει. Αλλά η αναδίπλωση του Γιανουκόβιτς οδήγησε ακριβώς σε αυτό που φοβόταν ο Πούτιν, σε μια λαϊκή εξέγερση – το κίνημα Μαϊντάν – που τελικά έριξε τον Γιανουκόβιτς και άφησε την Ουκρανία στα χέρια φιλοδυτικών ηγετών. Σε αυτό το σημείο, ο Πούτιν αποφάσισε να προσαρτήσει την Κριμαία.
Ξεκινώντας το σχέδιό του, ο Πούτιν είχε τα πλεονεκτήματα της ρωσικής ναυτικής βάσης στη Σεβαστούπολη και της σημαντικής υποστήριξης της Ρωσίας από τον τοπικό πληθυσμό. Ωστόσο, εξακολουθούσε να προχωρά προσεκτικά.
Η στρατηγική του, την οποία ακολούθησε έκτοτε, ήταν να παρουσιάσει οποιαδήποτε επιθετική ρωσική κίνηση ως κάτι περισσότερο από μια απάντηση σε εκκλήσεις ανθρώπων που χρειάζονταν προστασία.
Αναπτύσσοντας στρατεύματα με τυποποιημένες στολές και εξοπλισμό, αλλά χωρίς διακριτικά, τα οποία έμειναν γνωστά ως «μικρά πράσινα ανθρωπάκια», το Κρεμλίνο έπεισε με επιτυχία το τοπικό κοινοβούλιο να προκηρύξει δημοψήφισμα για την ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία.
Καθώς εξελίσσονταν αυτά τα γεγονότα, ο Πούτιν ήταν προετοιμασμένος να υποχωρήσει, σε περίπτωση που η Ουκρανία ή οι δυτικοί σύμμαχοί της προέβαλαν σοβαρή αντίσταση.
Αλλά η Ουκρανία βρισκόταν σε σύγχυση – είχε μόνο έναν υπηρεσιακό υπουργό Άμυνας και καμία αρχή λήψης αποφάσεων σε θέση να απαντήσει – και η Δύση δεν έλαβε καμία δράση κατά της Ρωσίας, πέραν των περιορισμένων κυρώσεων.
Για τον Πούτιν, η κατάληψη της Κριμαίας, με ελάχιστες απώλειες και με τη Δύση να στέκεται σε μεγάλο βαθμό στο περιθώριο, επιβεβαίωσε την ιδιότητά του ως έξυπνου ανώτατου διοικητή.
Άλλο Κριμαία, άλλο Ντονμπάς
Αλλά ο Ρώσος ηγέτης δεν αρκέστηκε να φύγει με αυτό το καθαρό βραβείο – αντίθετα, εκείνη την άνοιξη και το καλοκαίρι, επέτρεψε στη Ρωσία να εμπλακεί σε μια πολύ πιο δύσκολη σύγκρουση στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας.
Εδώ, δεν μπορούσε να ακολουθήσει τη συνταγή που είχε λειτουργήσει τόσο καλά στην Κριμαία: το φιλορωσικό συναίσθημα στα ανατολικά ήταν πολύ αδύναμο, για να συνεπάγεται ευρεία λαϊκή υποστήριξη για απόσχιση.
Πολύ γρήγορα, η σύγκρουση στρατιωτικοποιήθηκε, με τη Μόσχα να ισχυρίζεται ότι οι αποσχιστικές πολιτοφυλακές δρούσαν ανεξάρτητα από τη Ρωσία.
Παρ’ όλα αυτά, μέχρι το καλοκαίρι, όταν φάνηκε ότι οι αυτονομιστές στο Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ, τους δύο φιλορωσικούς θύλακες στο Ντονμπάς, θα μπορούσαν να ηττηθούν από τον ουκρανικό στρατό, το Κρεμλίνο έστειλε τακτικές ρωσικές δυνάμεις.
Αν και οι Ρώσοι δεν αντιμετώπισαν τότε κανένα πρόβλημα απέναντι στον ουκρανικό στρατό, ο Πούτιν εξακολουθούσε να είναι προσεκτικός. Δεν προσάρτησε τους θύλακες, όπως ήθελαν οι αυτονομιστές, αλλά αντίθετα εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για μια συμφωνία στο Μινσκ, με σκοπό να χρησιμοποιήσει τους θύλακες για να επηρεάσει την πολιτική του Κιέβου.
Για ορισμένους δυτικούς παρατηρητές, ο πόλεμος της Ρωσίας στο Ντονμπάς έμοιαζε με μια ισχυρή νέα στρατηγική υβριδικού πολέμου.
Όπως την περιέγραψαν οι αναλυτές, η Ρωσία κατάφερε να βάλει τους αντιπάλους της σε δύσκολη θέση, συγκεντρώνοντας τακτικές και παράτυπες δυνάμεις και φανερές και μυστικές δραστηριότητες και συνδυάζοντας καθιερωμένες μορφές στρατιωτικής δράσης, με κυβερνοεπιθέσεις και πληροφοριακό πόλεμο.
Αλλά αυτή η εκτίμηση υπερεκτιμούσε τη συνοχή της ρωσικής προσέγγισης. Στην πράξη, οι Ρώσοι είχαν θέσει σε κίνηση γεγονότα με απρόβλεπτες συνέπειες, καθοδηγούμενα από άτομα που αγωνίζονταν να ελέγξουν, για στόχους που δεν συμμερίζονταν πλήρως.
Η συμφωνία του Μινσκ δεν εφαρμόστηκε ποτέ και οι μάχες δεν σταμάτησαν ποτέ.
Στην καλύτερη περίπτωση, ο Πούτιν είχε κάνει το καλύτερο από μια κακή δουλειά, περιορίζοντας τη σύγκρουση και, ενώ αναστάτωσε την Ουκρανία, αποτρέποντας τη Δύση από το να εμπλακεί υπερβολικά.
Σε αντίθεση με την Κριμαία, ο Πούτιν είχε δείξει ένα αβέβαιο προφίλ ως διοικητής, με τους θύλακες του Ντονμπάς να παραμένουν σε εκκρεμότητα, χωρίς να ανήκουν σε καμία χώρα, και την Ουκρανία να συνεχίζει να πλησιάζει περισσότερο προς τη Δύση.
Υποτονική δύναμη
Μέχρι το καλοκαίρι του 2021, ο πόλεμος στο Ντονμπάς βρισκόταν σε αδιέξοδο για περισσότερα από επτά χρόνια και ο Πούτιν αποφάσισε ένα τολμηρό σχέδιο για να φέρει τα πράγματα στο προσκήνιο.
Έχοντας αποτύχει να χρησιμοποιήσει τους θύλακες για να επηρεάσει το Κίεβο, επεδίωξε να χρησιμοποιήσει την κατάστασή τους για να κάνει λόγο για αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο, εξασφαλίζοντας ότι θα ξαναμπεί στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας και δεν θα σκεφτεί ποτέ ξανά να ενταχθεί είτε στο ΝΑΤΟ είτε στην ΕΕ.
Έτσι, θα αναλάμβανε μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία.
Μια τέτοια προσέγγιση θα απαιτούσε τεράστια δέσμευση των ενόπλων δυνάμεων και μια τολμηρή εκστρατεία. Αλλά η αυτοπεποίθηση του Πούτιν είχε ενισχυθεί από την πρόσφατη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, η οποία στήριξε με επιτυχία το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, και από τις πρόσφατες προσπάθειες εκσυγχρονισμού των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων.
Όταν ο Πούτιν ξεκίνησε την αποκαλούμενη από τον ίδιο «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία, πολλοί στη Δύση φοβήθηκαν ότι θα μπορούσε να πετύχει.
Οι δυτικοί παρατηρητές είχαν παρακολουθήσει τη μαζική συγκέντρωση δυνάμεων της Ρωσίας στα ουκρανικά σύνορα επί μήνες, και όταν άρχισε η εισβολή, τα «μυαλά» πίσω από τις στρατηγικές των ΗΠΑ και της Ευρώπης έτρεχαν μπροστά στις επιπτώσεις μιας ρωσικής νίκης, που απειλούσε να ενσωματώσει την Ουκρανία σε μια αναζωογονημένη Μεγάλη Ρωσία.
Παρόλο που ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, είχαν σπεύσει να προμηθεύσουν στρατιωτικές προμήθειες στην Ουκρανία, άλλες, ακολουθώντας αυτή την απαισιοδοξία, ήταν πιο διστακτικές. Ο πρόσθετος εξοπλισμός, κατέληξαν στο συμπέρασμα, ήταν πιθανό να φτάσει πολύ αργά ή ακόμη και να κατασχεθεί από τους Ρώσους.
Η τακτική και η έξυπνη διοίκηση νίκησαν τα όπλα
Μόλις ξεκίνησε η εισβολή, οι κεντρικές αδυναμίες της ρωσικής εκστρατείας έγιναν εμφανείς. Το σχέδιο προέβλεπε έναν σύντομο πόλεμο, με αποφασιστικές προόδους σε διάφορα μέρη της χώρας την πρώτη ημέρα.
Αλλά η αισιοδοξία του Πούτιν και των συμβούλων του, σήμαινε ότι το σχέδιο διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό γύρω από ταχείες επιχειρήσεις από επίλεκτες μονάδες μάχης.
Λίγη προσοχή δόθηκε στην υλικοτεχνική υποδομή και τις γραμμές ανεφοδιασμού, γεγονός που περιόρισε την ικανότητα της Ρωσίας να διατηρήσει την επίθεση μόλις αυτή σταμάτησε, και όλα τα βασικά στοιχεία του σύγχρονου πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, των καυσίμων και των πυρομαχικών, άρχισαν να καταναλώνονται γρήγορα.
Το πρώτο σημάδι ότι τα πράγματα δεν πήγαιναν σύμφωνα με το σχέδιο του Πούτιν ήταν αυτό που συνέβη στο αεροδρόμιο του Χοστόμελ, κοντά στο Κίεβο.
Έχοντας πιστέψει ότι θα συναντούσαν μικρή αντίσταση, οι επίλεκτοι αλεξιπτωτιστές που είχαν σταλεί για να κρατήσουν το αεροδρόμιο για τα εισερχόμενα μεταφορικά αεροσκάφη, αντ’ αυτού απωθήθηκαν από μια ουκρανική αντεπίθεση.
Τελικά, οι Ρώσοι κατάφεραν να καταλάβουν το αεροδρόμιο, αλλά μέχρι τότε είχε υποστεί πολλές ζημιές για να έχει αξία.
Αλλού, φαινομενικά τρομερές ρωσικές μονάδες τεθωρακισμένων αναχαιτίστηκαν από πολύ πιο ελαφρά οπλισμένους Ουκρανούς υπερασπιστές. Σύμφωνα με μια μαρτυρία, μια τεράστια φάλαγγα ρωσικών τεθωρακισμένων, που είχε προορισμό το Κίεβο, σταμάτησε αρχικά από μια ομάδα μόλις 30 Ουκρανών στρατιωτών, οι οποίοι την πλησίασαν τη νύχτα με τετρακίνητα ποδήλατα και κατάφεραν να καταστρέψουν μερικά οχήματα στην κεφαλή της φάλαγγας, αφήνοντας τα υπόλοιπα κολλημένα σε ένα στενό οδόστρωμα και ανοιχτά σε περαιτέρω επιθέσεις.
Οι Ουκρανοί επανέλαβαν με επιτυχία τέτοιες ενέδρες σε πολλές άλλες περιοχές.
Οι ουκρανικές δυνάμεις, με τη βοήθεια της Δύσης, είχαν προβεί σε ενεργητικές μεταρρυθμίσεις και είχαν σχεδιάσει προσεκτικά την άμυνά τους. Είχαν επίσης υψηλά κίνητρα, σε αντίθεση με πολλούς Ρώσους ομολόγους τους, οι οποίοι δεν ήταν σίγουροι για τον λόγο που βρίσκονταν εκεί.
Οι ευέλικτες ουκρανικές μονάδες, που στηρίχθηκαν αρχικά σε αντιαρματικά όπλα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη και στη συνέχεια σε πυροβολικό, αιφνιδίασαν τις ρωσικές δυνάμεις.
Τελικά, λοιπόν, η πρώιμη πορεία του πολέμου δεν καθορίστηκε από τους μεγαλύτερους αριθμούς και τη δύναμη πυρός, αλλά από την ανώτερη τακτική, την αφοσίωση και τη διοίκηση.
Απανωτά σφάλματα
Από την αρχή της εισβολής, η αντίθεση μεταξύ της ρωσικής και της ουκρανικής προσέγγισης της διοίκησης ήταν έντονη.
Το αρχικό στρατηγικό λάθος του Πούτιν ήταν να υποθέσει ότι η Ουκρανία ήταν τόσο εχθρική, ώστε να συμμετάσχει σε αντιρωσικές δραστηριότητες, όσο και ανίκανη να αντισταθεί στη ρωσική ισχύ.
Καθώς η εισβολή καθυστέρησε, ο Πούτιν φάνηκε ανίκανος να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα, επιμένοντας ότι η εκστρατεία ήταν εντός χρονοδιαγράμματος και προχωρούσε σύμφωνα με το σχέδιο.
Αποφεύγοντας να αναφέρουν τον υψηλό αριθμό των ρωσικών απωλειών και τις πολυάριθμες αποτυχίες στο πεδίο της μάχης, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ενίσχυσαν αδιάκοπα την κυβερνητική προπαγάνδα για τον πόλεμο.
Αντίθετα, ο Ζελένσκι, ο αρχικός στόχος της ρωσικής επιχείρησης, αρνήθηκε τις προσφορές των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων δυτικών δυνάμεων να μεταφερθεί σε ασφαλές μέρος για να σχηματίσει κυβέρνηση εξορίας. Όχι μόνο επέζησε, αλλά παρέμεινε στο Κίεβο, ορατός και ομιλητικός, συσπειρώνοντας το λαό του και πιέζοντας τις δυτικές κυβερνήσεις για περισσότερη υποστήριξη, οικονομική και στρατιωτική.
Η βλαβερή επιρροή του Πούτιν επικρέμεται επίσης πάνω από άλλες βασικές στρατηγικές αποφάσεις της Ρωσίας.
Η πρώτη, μετά τις αρχικές αναποδιές, ήταν η απόφαση του ρωσικού στρατού να υιοθετήσει τη βάναυση τακτική που είχε χρησιμοποιήσει στην Τσετσενία και τη Συρία: να στοχεύσει πολιτικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων και κατοικιών.
Οι επιθέσεις αυτές προκάλεσαν τεράστια δυστυχία και κακουχίες και, όπως ήταν αναμενόμενο, ενίσχυσαν την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας.
Μια δεύτερη σημαντική στρατηγική απόφαση ελήφθη στις 25 Μαρτίου, όταν η Ρωσία εγκατέλειψε τον μαξιμαλιστικό στόχο της κατάληψης του Κιέβου και ανακοίνωσε ότι επικεντρώθηκε στην «πλήρη απελευθέρωση» της περιοχής του Ντονμπάς.
Αυτός ο νέος στόχος, αν και υποσχόταν να φέρει μεγαλύτερη δυστυχία στα ανατολικά, ήταν πιο ρεαλιστικός, και θα ήταν ακόμη πιο ρεαλιστικός αν ήταν ο αρχικός στόχος της εισβολής.
Στη νέα επίθεση, η οποία ξεκίνησε στα μέσα Απριλίου, οι ρωσικές δυνάμεις σημείωσαν ελάχιστα κέρδη, ενώ οι ουκρανικές αντεπιθέσεις έπλητταν τις θέσεις τους.
Για να προστεθεί το χτύπημα που δέχτηκε το ρωσικό γόητρο, όταν η ναυαρχίδα της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα, το Moskva, βυθίστηκε σε μια τολμηρή ουκρανική επίθεση.
Μέχρι τις 9 Μαΐου, δεν υπήρχαν πολλά να γιορτάσουν στη Μόσχα. Ακόμα και η παραθαλάσσια πόλη της Μαριούπολης, στην οποία η Ρωσία είχε επιτεθεί ανελέητα από την αρχή του πολέμου και την είχε μετατρέψει σε ερείπια, δεν είχε καταληφθεί πλήρως, παρά μόνο μια εβδομάδα αργότερα.
Μετά από μια αδιάκοπη σειρά κακών διοικητικών αποφάσεων, ο Πούτιν είχε ξεμείνει από επιλογές. Καθώς η επίθεση στην Ουκρανία συμπλήρωνε τον τρίτο μήνα της, πολλοί παρατηρητές άρχισαν να σημειώνουν ότι η Ρωσία είχε κολλήσει σε έναν πόλεμο, που δεν μπορούσε να κερδίσει και που δεν τολμούσε να χάσει.
Οι δυτικές κυβερνήσεις και οι ανώτεροι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ άρχισαν να μιλούν για μια σύγκρουση που θα μπορούσε να συνεχιστεί για μήνες, και ενδεχομένως για χρόνια, στο μέλλον.
Αυτό θα εξαρτιόταν από την ικανότητα των Ρώσων διοικητών να συνεχίσουν τη μάχη, με εξαντλημένες δυνάμεις με χαμηλό ηθικό και, επίσης, από την ικανότητα της Ουκρανίας να περάσει από μια αμυντική στρατηγική σε μια επιθετική.
Ίσως ο στρατός της Ρωσίας να μπορεί ακόμα να διασώσει κάτι από την κατάσταση.
Ή ίσως ο Πούτιν να έβλεπε κάποια στιγμή ότι θα ήταν φρόνιμο να ζητήσει κατάπαυση του πυρός, ώστε να μπορέσει να εξαργυρώσει τα κέρδη που πέτυχε στις αρχές του πολέμου, πριν τα πάρει μια ουκρανική αντεπίθεση, παρόλο που αυτό θα σήμαινε την παραδοχή της αποτυχίας.
Δύναμη χωρίς σκοπό
Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν αντλούμε μεγάλα διδάγματα από πολέμους με τις δικές τους ιδιαιτερότητες, ιδίως από έναν πόλεμο του οποίου οι πλήρεις συνέπειες δεν είναι ακόμη γνωστές, επισημαίνεται στην ανάλυση του Foreign Affairs.
Οι αναλυτές και οι στρατιωτικοί σχεδιαστές είναι βέβαιο ότι θα μελετούν τον πόλεμο στην Ουκρανία για πολλά χρόνια, ως παράδειγμα των ορίων της στρατιωτικής ισχύος, αναζητώντας εξηγήσεις στο γιατί μία από τις ισχυρότερες και μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις στον κόσμο, με τρομερή αεροπορία και ναυτικό και νέο εξοπλισμό και με πρόσφατη και επιτυχημένη εμπειρία μάχης, παραπαίει τόσο άσχημα.
Ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία, λοιπόν, είναι πρωτίστως μια μελέτη περίπτωσης αποτυχίας της ανώτατης διοίκησης.
Τα λάθη του Πούτιν δεν ήταν μοναδικά – ήταν λάθη τυπικά, που γίνονται από αυταρχικούς ηγέτες, οι οποίοι φτάνουν να πιστεύουν τη δική τους προπαγάνδα.
Δεν δοκίμασε τις αισιόδοξες υποθέσεις του σχετικά με την ευκολία με την οποία θα μπορούσε να επιτύχει τη νίκη. Εμπιστεύτηκε τις ένοπλες δυνάμεις του ότι θα τα κατάφερναν.
Δεν συνειδητοποίησε ότι η Ουκρανία ήταν μια πρόκληση εντελώς διαφορετικής κλίμακας από τις προηγούμενες επιχειρήσεις στην Τσετσενία, τη Γεωργία και τη Συρία.
Αλλά βασίστηκε επίσης σε μια άκαμπτη και ιεραρχική δομή διοίκησης, που δεν ήταν σε θέση να απορροφήσει και να προσαρμοστεί στις πληροφορίες από το έδαφος και, κυρίως, δεν επέτρεπε στις ρωσικές μονάδες να ανταποκρίνονται γρήγορα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Δεύτερον, εκείνοι που δίνουν τη μάχη πρέπει να έχουν πρόσβαση στον εξοπλισμό και τις προμήθειες που χρειάζονται για να συνεχίσουν.
Βοήθησε τους Ουκρανούς το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν φορητά αντιαρματικά και αντιαεροπορικά όπλα και πολεμούσαν κοντά στις βάσεις τους, αλλά εξακολουθούσαν να χρειάζονται τα συστήματα εφοδιασμού τους για να λειτουργήσουν.
Τρίτον, εκείνοι που παρέχουν ηγεσία στα κατώτερα επίπεδα διοίκησης, πρέπει να είναι υψηλής ποιότητας. Υπό τη δυτική καθοδήγηση, ο ουκρανικός στρατός είχε αναπτύξει το είδος του σώματος υπαξιωματικών, που μπορεί να διασφαλίσει ότι θα ικανοποιούνται οι βασικές απαιτήσεις ενός στρατού εν κινήσει, από τη συντήρηση του εξοπλισμού μέχρι την πραγματική ετοιμότητα για μάχη.
Στην πράξη, ακόμη πιο σημαντικό ήταν ότι πολλοί από αυτούς που επέστρεψαν στις τάξεις του στρατού, όταν η Ουκρανία κινητοποιήθηκε ήταν έμπειροι βετεράνοι και είχαν φυσική κατανόηση του τι έπρεπε να γίνει.
Οι Ρώσοι πολεμούν για μια αυταπάτη
Αυτό όμως οδηγεί στην τέταρτη προϋπόθεση: Η ικανότητα αποτελεσματικής δράσης σε οποιοδήποτε επίπεδο διοίκησης απαιτεί δέσμευση στην αποστολή και κατανόηση του πολιτικού σκοπού της.
Αυτά τα στοιχεία απουσίαζαν από τη ρωσική πλευρά, λόγω του τρόπου με τον οποίο ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμό του: ο εχθρός που οι ρωσικές δυνάμεις είχαν οδηγηθεί να περιμένουν δεν ήταν αυτός που αντιμετώπισαν, και ο ουκρανικός πληθυσμός δεν ήταν, αντίθετα με ό,τι του είχαν πει, διατεθειμένος να απελευθερωθεί.
Όσο πιο μάταιος είναι ο αγώνας, τόσο χαμηλότερο είναι το ηθικό και τόσο ασθενέστερη η πειθαρχία όσων πολεμούν. Υπό αυτές τις συνθήκες, η τοπική πρωτοβουλία μπορεί απλά να οδηγήσει σε λιποταξία ή λεηλασία.
Αντίθετα, οι Ουκρανοί υπερασπίζονταν το έδαφός τους απέναντι σε έναν εχθρό, που είχε σκοπό να καταστρέψει τη γη τους.
Υπήρχε μια ασυμμετρία κινήτρων, που επηρέασε τις μάχες από την αρχή – κάτι που μας οδηγεί πίσω στην ανοησία της αρχικής απόφασης του Πούτιν: Είναι δύσκολο να διατάξεις δυνάμεις να ενεργήσουν για την υποστήριξη μιας αυταπάτης…