Ουκρανία
Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Πρόκειται για μια ασυνήθιστη ρύθμιση για ασυνήθιστους καιρούς: Ο Volodomyr Mysysk έχει μεταφέρει την επιχείρησή του που κατασκευάζει έπιπλα, και οι 15 υπάλληλοί του έχουν γίνει συγκάτοικοι. Έχουν φέρει τα παιδιά τους και τα σκυλιά τους και μοιράζονται μια κουζίνα πάνω από τα μηχανήματα, όπου περνούν τις μέρες τους αναβιώνοντας μια εταιρεία που θα μπορούσε να είχε καταστραφεί από τον πόλεμο.
Όπως αναφέρει η nytimes ο κ. Mysysk, 23 ετών, και οι εργαζόμενοί του, οι οποίοι ήρθαν στο Λβιβ από τη βομβαρδισμένη πόλη του Χάρκοβο στην ανατολική Ουκρανία, έχουν επωφεληθεί από ένα πνεύμα αλληλεγγύης και μια κυβερνητική πολιτική που έχει ως στόχο να διασώσει βιομηχανίες που απειλούνται από τον εισβάλλοντα ρωσικό στρατό και να βοηθήσει στην επανασύνθεσή τους, κομμάτι-κομμάτι, σε πόλεις κατά μήκος των δυτικών συνόρων της Ουκρανίας.
Τα εργοστάσια στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές πακεταρίστηκαν και μεταφέρθηκαν στις δυτικές περιοχές
Η περιοχή αυτή αναδιαμορφώνεται γρήγορα στη νέα οικονομική καρδιά της Ουκρανίας, με περισσότερες από 200 επιχειρήσεις που κατασκευάζουν σχεδόν τα πάντα, συμπεριλαμβανομένων χρωμάτων, δομικών υλικών και εξαρτημάτων για ηλεκτρικά οχήματα.
Τα εργοστάσια στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές πακεταρίστηκαν και μεταφέρθηκαν με τρένα και φορτηγά και ιδρύονται και πάλι στα δυτικά. Οι κατασκευαστές δημιουργούν θέσεις εργασίας και κυνηγούν ειδικευμένους εργάτες. Τώρα πιο κοντά στην Πολωνία -την πύλη της Ουκρανίας προς τη Γερμανία και τη δυτική Ευρώπη- οι αναγεννημένες επιχειρήσεις δημιουργούν δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία η Ουκρανία ελπίζει να ενταχθεί σύντομα.
«Το κύριο κίνητρο για να έρθουν εδώ είναι να παραμείνουν στην Ουκρανία», δήλωσε ο Andriy Moskalenko, αντιδήμαρχος του Λβιβ , αρμόδιος για οικονομικές υποθέσεις. «Είτε προέρχονται από το Χάρκοβο, το Κίεβο, το Τσερνίχοβ – είναι όλοι Ουκρανοί. Πρέπει να τους υποστηρίξουμε», πρόσθεσε, «γιατί η Ρωσία έχει καταστρέψει πολλά».
Η οικονομία της Ουκρανίας αναμένεται να συρρικνωθεί κατά περισσότερο από το ένα τρίτο φέτος. Ο πληθωρισμός αυξάνεται και είναι πιθανό να σκαρφαλώσει πάνω από το 30%, δήλωσε πρόσφατα η κεντρική τράπεζα της χώρας, ενώ ο υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η χώρα κατέληξε σε συμφωνία να σταματήσει να πληρώνει ορισμένους ξένους πιστωτές.
«Προσπάθησα να μη δείχνω καταθλιπτικός, γιατί ήθελα να ενθαρρύνω τους πάντες»
Στο πλαίσιο ενός κυβερνητικού προγράμματος μετεγκατάστασης, ο κ. Mysysk μπόρεσε να προσφέρει στους εργαζόμενους της μικρής του εταιρείας, Roomio, μια ευκαιρία: Να τον ακολουθήσουν στη σχετική ασφάλεια του Λβιβ και να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας τους, αν και αυτό σήμαινε ότι θα έπρεπε να ζουν σε στενή σχέση με το αφεντικό τους μέχρι να βρουν δικό τους κατάλυμα.
Συναισθηματικά, δεν ήταν πάντα εύκολο: «Προσπάθησα να μη δείχνω καταθλιπτικός, γιατί ήθελα να ενθαρρύνω τους πάντες», δήλωσε ο κ. Mysysk, ο οποίος μετέφερε μεγάλα κομμάτια της γραμμής συναρμολόγησης στο Λβιβ με ένα φορτηγό αρτοποιίας που του δάνεισε ένας γειτονικός αρτοποιός. Χρειάστηκε ένας μήνας για να μεταφερθούν τα πάντα από το παλιό εργοστάσιο, το οποίο μέχρι τότε ήταν σημαδεμένο από τους βομβαρδισμούς και τις μάχες με πυροβόλα όπλα.
«Χαμογελούσα και έλεγα ότι όλα είναι καλά, ακόμη και όταν δεν ήμουν σίγουρος ότι το πίστευα», είπε. Αλλά η οικονομική και πολιτική υποστήριξη που έλαβαν εταιρείες όπως η δική του, είπε ο κ. Mysysk, ήταν μια έμπνευση – και μια υπενθύμιση του πόσο κρίσιμες είναι οι επιχειρήσεις για να βοηθήσουν να κρατηθεί η οικονομία όρθια.
Οι μεγαλύτερες εταιρείες εργάζονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να ανασυνταχθούν – αν και είναι τρομακτικό να προσπαθείς να καταστρώσεις ένα επιχειρηματικό σχέδιο εν μέσω της συνεχούς αβεβαιότητας του πολέμου.
«Με την εισβολή της Ρωσίας, η μισή χώρα σταμάτησε να λειτουργεί»
Ο Oleksandr Oskalenko, διευθύνων σύμβουλος της Pozhmashina, κατασκευάστριας εταιρείας πυροσβεστικών και γεωργικών οχημάτων, σταμάτησε την παραγωγή τον Μάρτιο στο εκτεταμένο, σύγχρονο εργοστάσιό της στο Τσερνίχοφ, τόπο βίαιης πολιορκίας από τους Ρώσους, και φρόντισε για την ασφάλεια των 550 υπαλλήλων του.
«Τα πράγματα είχαν εξελιχθεί πολύ καλά στην Ουκρανία», είπε. «Είχαμε ακόμη προβλήματα διαφθοράς, αλλά τα προβλήματα αυτά μειώνονταν και η οικονομία βελτιωνόταν. Αλλά με την εισβολή της Ρωσίας, η μισή χώρα σταμάτησε να λειτουργεί».
Όταν ο πρόεδρος Volodymyr Zelensky ανακοίνωσε τον Απρίλιο ένα οικονομικό πρόγραμμα για τη διάσωση επιχειρήσεων από τα κατεστραμμένα από τον πόλεμο ανατολικά, ο κ. Oskalenko άρπαξε την ευκαιρία. «Διαλύσαμε το εργοστάσιο κομμάτι-κομμάτι και το βάλαμε σε τρένα για να το στείλουμε έξω», είπε.
Η κυβέρνηση προσέφερε φορολογικές ελαφρύνσεις και δωρεάν μεταφορά του εξοπλισμού με τους ουκρανικούς σιδηροδρόμους. Το Λβιβ και άλλες κοντινές πόλεις ανταγωνίστηκαν σκληρά για να προσελκύσουν τους νεοεισερχόμενους, προσφέροντας πρόσθετα οικονομικά ανταλλάγματα, όπως φθηνό χώρο αποθήκης, δωρεάν νομικούς συμβούλους και γρήγορη γραφειοκρατία για τη γρήγορη εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων.
Πέρα από τις 200 εταιρείες που έχουν ήδη μετακομίσει, άλλες 800 έχουν υποβάλει αίτηση για μετεγκατάσταση, δήλωσε ο Volodomyr Korud, αντιπρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου του Λβιβ.
Μια πρόσφατη καθημερινή ημέρα, μια ομάδα ηλεκτροσυγκολλητών εργαζόταν για να ανακατασκευάσει το χρωματοπωλείο της Pozhmashina μέσα σε μια αποθήκη μαμούθ σοβιετικής εποχής, συνδέοντας τεράστιες χαλύβδινες δοκούς κάτω από το φως του ήλιου μέσα από τα σπασμένα παράθυρα. Μόλις τελειώσει, τα αγροτικά τρακτέρ θα εμφανιστούν με νέο χρώμα στο πράσινο της ελιάς και τα πυροσβεστικά οχήματα στο κόκκινο του κερασιού.
Ακόμα κι έτσι, είπε ο κ. Οσκαλένκο, είναι δύσκολο να ξέρει κανείς πότε τα πράγματα θα επιστρέψουν στην κανονική τους λειτουργία.
«Αλλά αυτό μας έδωσε μια προοπτική για το μέλλον»
«Οι Ρώσοι κατέστρεψαν μεγάλα βιομηχανικά κέντρα που παρήγαγαν ενέργεια, χημικά και χάλυβα», είπε. «Τα χωράφια στις κατεχόμενες περιοχές δεν παράγουν», πρόσθεσε. «Έτσι, η κατάρτιση ενός επιχειρηματικού σχεδίου για ένα έως δύο χρόνια είναι αδύνατη».
«Αλλά αυτό μας έδωσε μια προοπτική για το μέλλον», είπε ο κ. Οσκαλένκο, χαμογελώντας καθώς επιθεωρούσε την αναγέννηση του παλιού του εργοστασίου. «Δεν υπάρχουν χαρακώματα εδώ, οπότε αυτό βοηθάει».
Ο πόλεμος έφερε επίσης μια πλημμύρα Ουκρανών να εγκατασταθούν στη σχετική ασφάλεια της Δύσης, με μεγάλο αριθμό από αυτούς να αναζητούν εργασία. Για στελέχη όπως ο Pavlo Chernyak, επικεφαλής της Matro Luxe, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες κατασκευής στρωμάτων στην Ουκρανία, η μετεγκατάσταση στα δυτικά σύνορα της Ουκρανίας ανοίγει αυτό που βλέπει ως μια μεγάλη ευκαιρία να προσφέρει εργασία σε μερικούς από τους δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που έχασαν τη δουλειά τους λόγω του πολέμου.
Κάτω από σφαίρες που σφυρίζουν και βροχή από ρωσικές ρουκέτες, είπε, μετέφερε πάνω από το μισό εξοπλισμό της Matro Luxe από τα εργοστάσια στο Κίεβο και το Ντνίπρο, στα ανατολικά, και σχεδιάζει να επεκτείνει την επιχείρηση. Τα στρώματα έχουν ζήτηση σε περίοδο πολέμου – όχι μόνο για τους στρατιώτες αλλά και για τις οικογένειες που βρίσκονται σε καταφύγια βομβαρδισμών ή σε κέντρα εκτοπισμού. Και όποτε τελειώσει ο πόλεμος, αναμένει ότι η ζήτηση θα αυξηθεί μόνο εν μέσω μιας έκρηξης ανοικοδόμησης.
Ο κ. Chernyak έχει ορκιστεί να επεκτείνει το χώρο εργασίας του στο Λβιβ από 40 άτομα σε 200 σε έξι μήνες και σε 500 μέχρι το τέλος του έτους.
«Για μένα, είναι πιο σημαντικό να διατηρήσουμε θέσεις εργασίας για τους ανθρώπους – πρέπει να διατηρήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες θέσεις εργασίας εδώ, προκειμένου να διατηρήσουμε την οικονομία μας, να πληρώνουμε τους φόρους μας», πρόσθεσε.
«Προσπαθούμε να ανταποκριθούμε σε όλα τα συμβόλαιά μας το συντομότερο δυνατό»
Ακόμα και καθώς αναζητούν ειδικευμένους εργαζόμενους, οι επιχειρήσεις που ιδρύονται και πάλι αντιμετωπίζουν πρόσθετες προκλήσεις που λειτουργούν σε μια οικονομία εν καιρώ πολέμου, η οποία έχει ανατραπεί από ελλείψεις προμηθειών και κατεστραμμένες υποδομές.
Στη νέα τοποθεσία της NPO Rost, ενός κατασκευαστή εσωτερικών χώρων για επιβατικά τρένα, ο διευθύνων σύμβουλος, Aleksandr Pletiuk, προσπαθεί να εκπληρώσει τις παραγγελίες σε μια μικρή αποθήκη. Πριν από την εισβολή της Ρωσίας, η εταιρεία λειτουργούσε ένα εκσυγχρονισμένο εργοστάσιο 33 στρεμμάτων στην πόλη Zaporizhzhia, η οποία τώρα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση.
Σήμερα ο χώρος της αποθήκης του κ. Pletiuk στο Λβιβ είναι μικροσκοπικός σε σύγκριση με αυτόν, και η παραγωγική του ικανότητα είναι μόλις το 10% της παλιάς εγκατάστασης. «Προσπαθούμε να ανταποκριθούμε σε όλα τα συμβόλαιά μας το συντομότερο δυνατό, ενώ εγκαθίσταται σε έναν άδειο χώρο που δεν έχει ακόμη ούτε ηλεκτρικό ρεύμα», δήλωσε.
Μια χούφτα εργαζομένων προσπαθούσε να εκπληρώσει παραγγελίες για παράθυρα τρένων – αλλά τους έλειπαν βασικά κομμάτια που χρειάζονταν για να γίνουν τα παράθυρα αεροστεγή. Λόγω του αντίκτυπου του πολέμου στην αλυσίδα εφοδιασμού της Ουκρανίας, είπε ο κ. Pletiuk, τώρα χρειάζεται διπλάσιος χρόνος για την προμήθεια γυαλιού. Το κόστος των καυσίμων έχει υπερδιπλασιαστεί.
Η εταιρεία υπέγραψε συμβόλαια με τους πελάτες πριν από τον πόλεμο σε σταθερές τιμές, αλλά τώρα τα έξοδα έχουν εκτοξευθεί: οι τιμές των μετάλλων είναι κατά 50% υψηλότερες. Και πρέπει να γίνουν επενδύσεις στη νέα αποθήκη για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας.
Παρόλα αυτά, ο κ. Pletiuk δήλωσε: «Όταν κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο, θα έχουμε πολλά περισσότερα να κάνουμε». Οι ρωσικές επιθέσεις έχουν προκαλέσει ζημιές σε τουλάχιστον 3.900 μίλια σιδηροδρόμων στην Ουκρανία. Και πολλά από τα σιδηροδρομικά βαγόνια που μετέφεραν πρόσφυγες και προμήθειες θα πρέπει να ανακαινιστούν και να παραγγελθούν νέα.
Η ένταξη στην ΕΕ
Τώρα, μόλις 60 μίλια από την Πολωνία, ο κ. Mysysk συνειδητοποίησε ότι θα ήταν ευκολότερο να εξάγει τα έπιπλα Roomio σε Ευρωπαίους πελάτες από το Λβιβ παρά από το Χάρκοβο. Αφού έστειλε email σε εταιρείες σε όλη την Ευρώπη, απέκτησε νέους πελάτες στη Δανία και τη Σλοβενία – τις πρώτες του εξαγωγικές ευκαιρίες.
«Στην Ουκρανία, θεωρείται ωραίο να συνεργάζεσαι με ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι, ένιωσα πραγματικά χαρούμενος όταν έγινε το πρώτο συμβόλαιο», δήλωσε. «Για τη δουλειά μας – δεν μου αρέσει να το λέω αυτό, αλλά στην πραγματικότητα πηγαίνει καλύτερα για εμάς» ανέφερε.
Η εταιρεία του δεν είναι η μόνη που τώρα αρχίζει να βρίσκει νέες επιχειρήσεις στην Ευρώπη, μια τάση που ο ίδιος θεωρεί σημαντική – όχι μόνο για να βοηθήσει την Ουκρανία να κρατήσει ζωντανή την οικονομία της κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά και για την προώθηση στενότερων δεσμών με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Όσο περισσότερο συνδεόμαστε, τόσο περισσότερο οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ουκρανίας θα καταλάβουν ότι πρέπει να είμαστε ένα», είπε.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο nytimes.com