Κάλεσμα προς τον δημοκρατικό κόσμο να μην ξεχάσει την τραγωδία της Βενεζουέλας απευθύνει, μέσω αποκλειστικής συνέντευξης στην «Κ», ο εξόριστος ηγέτης της αντιπολίτευσης, Λεοπόλντο Λόπεζ. Ο Λόπεζ, πρώην δήμαρχος του Τσακάο στο Καράκας, μέχρι πρότινος ο πιο διάσημος πολιτικός κρατούμενος στη Λατινική Αμερική, θα βρίσκεται αυτήν την εβδομάδα στην Αθήνα, όπου σήμερα θα μιλήσει στο Συμπόσιο της Σύμης, προσκεκλημένος του πρώην πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου.
«Η κατάσταση στη Βενεζουέλα χειροτερεύει κάθε ημέρα», λέει στην «Κ». «Xιλιάδες άνθρωποι φεύγουν καθημερινά, σχεδόν επτά εκατομμύρια Βενεζουελανοί έχουν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν. Είναι η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής».
Η Βενεζουέλα «έχει καταρρεύσει», εξηγεί ο Λόπεζ, «όχι εξαιτίας ενός πολέμου ή μιας φυσικής καταστροφής, αλλά μιας ανθρωπογενούς καταστροφής, ενός πολιτικού μοντέλου βασισμένου στον κρατικό έλεγχο και στη διαφθορά που έχει καταδικάσει εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Βενεζουέλα, που ήταν κάποτε η πιο ευημερούσα χώρα στη Λατινική Αμερική, είναι πλέον η πιο φτωχή – φτωχότερη ακόμη και από την Αϊτή». Μεγάλο μέρος της επικράτειας της χώρας, συνεχίζει ο 50χρονος ακτιβιστής, «βρίσκεται υπό τον έλεγχο παράτυπων οργανώσεων – διαφορετικών ομάδων συμφερόντων, ενόπλων ομάδων, τρομοκρατικών οργανώσεων… Το κράτος είναι μέρος ενός πλέγματος οργανωμένου εγκλήματος, που περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως η διακίνηση ναρκωτικών, το λαθρεμπόριο, το ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος κ.ο.κ. Πρόκειται για ένα αποτυχημένο κράτος, που επιδίδεται σε κατά συρροή παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό είναι κάτι που το λέγαμε για χρόνια, πλέον όμως έχει τεκμηριωθεί αναλυτικά από τον ΟΗΕ. Αλλά και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο πρόκειται σύντομα να δημοσιεύσει έκθεση για τη χώρα, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει στην πρώτη παραπομπή εν ενεργεία αρχηγού κράτους για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».
Με δεδομένη αυτήν την ολέθρια κατάσταση, πώς εξηγεί το γεγονός ότι ο Νικολάς Μαδούρο παραμένει στην εξουσία; «Ενας από τους βασικούς λόγους είναι η διεθνής συμμαχία που τον υποστηρίζει», απαντά. «Πρόκειται για χώρες εχθρικά διακείμενες προς τη δημοκρατία –η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν, η Τουρκία– που δεν ήταν παραδοσιακά στενά συνδεδεμένες με τη Βενεζουέλα, αλλά που σήμερα έχουν πολύ μεγάλη παρουσία στην οικονομική και την πολιτική ζωή της χώρας. Η υποστήριξη που λαμβάνει από τους συμμάχους του ο Μαδούρο είναι πολύ ισχυρότερη από αυτή που λαμβάνουμε εμείς από τις δημοκρατικές χώρες. Η διπλωματική στήριξη, οι δημόσιες δηλώσεις, είναι σημαντικές, αλλά δεν αρκούν. Ο Μαδούρο λαμβάνει οικονομική υποστήριξη, στρατιωτική βοήθεια, συνδρομή στην παράνομη εξόρυξη και εμπορία χρυσού κ.ά.».
Ο κρίσιμος εσωτερικός παράγοντας, συμπληρώνει, είναι η στήριξη που απολαμβάνει το καθεστώς στις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων – «τακτικών και μη». Στα τέλη Απριλίου του 2019, ο Λόπεζ και ο πολιτικός του προστατευόμενος, Χουάν Γκουαϊδό, επιχείρησαν να πυροδοτήσουν μια εξέγερση κατά του καθεστώτος με τη συμμετοχή του στρατού, η οποία απέτυχε.
«Ηταν λογικό να ζητήσουμε την υποστήριξη των ενόπλων δυνάμεων», σχολιάζει. «Αυτό που τους καλούσαμε να κάνουν ήταν να στηρίξουν το αίτημα για ελεύθερες και δίκαιες εκλογές». Ο Λόπεζ αποδίδει την πρόσφατη ύφεση των κινητοποιήσεων στην πανδημία και στα περιοριστικά μέτρα στα οποία οδήγησε, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι «υπάρχει έλλειψη βενζίνης στη χώρα, αλλά και ανεπαρκή δίκτυα τηλεπικοινωνιών». Ολα αυτά καθιστούν «εξαιρετικά σύνθετο» το έργο οργάνωσης των διαδηλώσεων, εξηγεί. Παρ’ όλα αυτά, προχθές (σ.σ.: την 5η Ιουλίου) ξεκινήσαμε νέο κύκλο κινητοποιήσεων, σε ολόκληρη τη χώρα». Παραδέχεται, πάντως, ότι η αποτυχία της αντιπολίτευσης να απομακρύνει τον Μαδούρο από την εξουσία έχει συμβάλει στην πτώση της δημοτικότητας του Γκουαϊδό, αν και επιμένει πως παραμένει ο πιο δημοφιλής πολιτικός στη Βενεζουέλα.
Βλέπει να υπάρχει διάθεση για πραγματικές παραχωρήσεις εκ μέρους του καθεστώτος; Τι θα μπορούσε να οδηγήσει σε άρση του πολιτικού αδιεξόδου; «Ο μόνος τρόπος για να υπάρξει αλλαγή στη Βενεζουέλα είναι οι διαπραγματεύσεις να οδηγήσουν σε ένα χρονοδιάγραμμα για ελεύθερες και δίκαιες εκλογές», τονίζει ο Λόπεζ. «Εως τώρα έχουν αποτύχει κυρίως εξαιτίας της απροθυμίας να καθεστώτος να δεσμευθεί, αλλά υπήρχαν και άλλοι παράγοντες. Ενας εξ αυτών ήταν ότι στο παρελθόν είχαμε θέσει πολλούς διαφορετικούς στόχους, με αποτέλεσμα κανένας να μη συζητηθεί όπως έπρεπε. Τώρα, λοιπόν, εστιάζουμε πολύ συγκεκριμένα στο χρονοδιάγραμμα για τις εκλογές. Το δεύτερο ζήτημα ήταν ότι ποτέ ώς τώρα δεν υπήρξε πραγματική εμπλοκή της διεθνούς κοινότητας στις διαπραγματεύσεις. Τώρα ζητάμε από τους βασικούς μας συμμάχους, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, να εμπλακούν ενεργά. Ειδικά τις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουν πρωτεύοντα ρόλο στις διαβουλεύσεις για τυχόν εγγυήσεις, αλλά και για την πιθανή άρση των κυρώσεων (που έχουν επιβληθεί στο καθεστώς Μαδούρο)».
Ο Λόπεζ, ο οποίος έχει τελειώσει το λύκειο και έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ, δηλώνει ιδιαίτερα ικανοποιημένος για τις συνομιλίες που είχε πρόσφατα με Αμερικανούς αξιωματούχους στην Ουάσιγκτον. Η διοίκηση Μπάιντεν, όπως σημειώνει, «εξακολουθεί να στηρίζει την πολιτική αλλαγή στη Βενεζουέλα. Εχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα υπάρξει άρση κυρώσεων εάν δεν προηγηθούν σημαντικά βήματα εκδημοκρατισμού στη Βενεζουέλα. Η δικτατορία ήλπιζε ότι θα υπήρχε έστω μερική άρση των κυρώσεων. Αυτό δεν έγινε – και δεν θα γίνει». Η βασική διαφορά της προσέγγισης Μπάιντεν σε σχέση με τον προκάτοχό του είναι ακριβώς η διάθεση εμπλοκής σε μια «πολυμερή διπλωματική διαδικασία», εξηγεί, με τη συμμετοχή όλων των χωρών που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη μιας συμφωνίας. Είναι αντίστοιχα ικανοποιημένος και με την υποστήριξη της Ε.Ε.; Πώς κρίνει τους χειρισμούς του ύπατου εκπροσώπου της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ και την πολιτική της σοσιαλιστικής κυβέρνησης της Ισπανίας για το ζήτημα της Βενεζουέλας;
«Εχουμε κάποιες διαφωνίες με την τμηματική προσέγγιση του κ. Μπορέλ. Θεωρούμε ότι η διαπραγμάτευση πρέπει να καταλήξει σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, ενώ ο ύπατος εκπρόσωπος ενίοτε δείχνει να εστιάζει σε άλλα ζητήματα, που δεν οδηγούν σε πραγματική αλλαγή. Θέλουμε να ευθυγραμμιστούν η Ευρώπη και η ΗΠΑ στο ζήτημα της Βενεζουέλας, να συμπαραταχθεί η Ευρώπη με τις ΗΠΑ».
Ο Λόπεζ χαρακτηρίζει τον πρώην σοσιαλιστή πρωθυπουργό της χώρας, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, που έχει επιχειρήσει να παίξει έναν διαμεσολαβητικό ρόλο, «υποστηρικτή της δικτατορίας». Εκφράζει, δε, την ανησυχία ότι η ισπανική εξωτερική πολιτική επηρεάζεται σε κάποιο βαθμό από τη γραμμή Θαπατέρο, την οποία συνοψίζει ως «δίνοντας προτεραιότητα στη σταθεροποίηση του δικτατορικού καθεστώτος αντί της μετάβασης στη δημοκρατία».
Ελπίζω να επιστρέψω σύντομα στη χώρα μου
O Λόπεζ πέρασε τρία χρόνια (2014-17) έγκλειστος σε στρατιωτική φυλακή και δύο ακόμα σε κατ’ οίκον περιορισμό. Απελευθερώθηκε κατά την εξέγερση της 30ής Απριλίου του 2019, αλλά μετά την αποτυχία της κατέφυγε στην ισπανική πρεσβεία. Από εκεί, τον Οκτώβριο του 2020, πήρε τον δρόμο της εξορίας για την Ισπανία. Το καθεστώς Μαδούρο έχει ζητήσει την έκδοσή του από τις ισπανικές αρχές, για να εκτίσει τα υπόλοιπα οκτώ χρόνια της 14ετούς ποινής του. Σκοπεύει να επιστρέψει στη Βενεζουέλα, ακόμα κι αν αυτό έχει ως αποτέλεσμα να βρεθεί ξανά στη φυλακή;
«Ναι, είμαι διατεθειμένος να αναλάβω τους αναγκαίους κινδύνους – και ελπίζω να επιστρέψω σύντομα στη Βενεζουέλα. Το 2014 δεν συνελήφθην, παραδόθηκα αυτοβούλως στις αρχές. Και σήμερα πολύς κόσμος στη Βενεζουέλα συνεχίζει να διακινδυνεύει την ελευθερία του μαχόμενος για τη δημοκρατία – με πρώτο τον πρόεδρο Γκουαϊδό, που παραμένει εκεί και κυκλοφορεί στους δρόμους, παρότι το καθεστώς συνεχώς δείχνει την πρόθεσή του να φιμώσει όλες τις αντιπολιτευόμενες φωνές».
Ο Λόπεζ χαρακτηρίζει «θαρραλέα» την αναγνώριση του Χουάν Γκουαϊδό ως νόμιμου προέδρου από την κυβέρνηση Μητσοτάκη τον Ιούλιο του 2019, σε μία περίοδο «που ο κόσμος είχε ξεχάσει την υπόθεση της Βενεζουέλας». Αναδεικνύει επίσης την αλληλεγγύη που έχει επιδείξει ο Νίκος Δένδιας, συμμετέχοντας αυτοπροσώπως και δεσμευόμενος στην παροχή χρηματοδότησης από την Ελλάδα σε δύο διασκέψεις για τους Βενεζουελάνους πρόσφυγες.
Ποιο είναι το μήνυμά του προς αριστερά κόμματα στην Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και ο ΣΥΡΙΖΑ, που έχουν στηρίξει το καθεστώς Μαδούρο; «Το ζήτημα στη Βενεζουέλα δεν αφορά αριστερή ή δεξιά ιδεολογία. Αφορά μία εγκληματική δικτατορία, που διαπράττει σε μαζική κλίμακα παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε μία περίοδο που τα αυταρχικά καθεστώτα κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος διεθνώς. Κάθε δημοκρατικό κόμμα, οργανισμός, μέσο ενημέρωσης, που πιστεύει στη δημοκρατία, θα έπρεπε αυτομάτως να τάσσεται κατά του καθεστώτος».