Σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Δυτικά Βαλκάνια ενόψει της Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων της 6ης Δεκεμβρίου 2022 και του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις 8 Δεκεμβρίου, παρουσίασε η Κομισιόν.
Το Σχέδιο Δράσης για τα Δυτικά Βαλκάνια προσδιορίζει 20 επιχειρησιακά μέτρα που διαρθρώνονται σε 5 πυλώνες:
- ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων κατά μήκος των διαδρομών,
- γρήγορες διαδικασίες ασύλου και υποστήριξη της ικανότητας υποδοχής,
- καταπολέμηση της εμπορίας μεταναστών,
- ενίσχυση της συνεργασίας επανεισδοχής και των επιστροφών καθώς και
- επίτευξη ευθυγράμμισης της πολιτικής για τις θεωρήσεις.
Τα μέτρα επικεντρώνονται στη στήριξη ή στις δράσεις των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων και στη δράση στην ΕΕ, ενώ στοχεύουν στην ενίσχυση της συνεργασίας για τη μετανάστευση και τη διαχείριση των συνόρων με εταίρους στα Δυτικά Βαλκάνια υπό το φως της μοναδικής τους θέσης με την προοπτική ένταξης στην ΕΕ και τις συνεχείς προσπάθειές τους να ευθυγραμμιστούν με τους κανόνες της ΕΕ.
«Οι αφίξεις κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων έχουν τριπλασιαστεί σε σύγκριση με πέρυσι. Επισκέφθηκα τέσσερις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων τον Οκτώβριο για να συνεργαστώ με τους εταίρους μας και δεσμευόμαστε να διατηρήσουμε αυτή τη δυναμική με μια σειρά από 20 άμεσα επιχειρησιακά μέτρα για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής πίεσης. Η μετανάστευση είναι μια κοινή πρόκληση και κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουμε από κοινού, χωρίς να αφήσουμε κανένα από τα κράτη μέλη μας και τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων μόνους με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν», τονίζει ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς.
Από την πλευρά της, η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον σημείωσε ότι: «Eδώ και λίγο καιρό επικεντρωνόμαστε στη διαδρομή των Δυτικών Βαλκανίων. Στη συνεδρίαση των Εσωτερικών Υποθέσεων, στις 13 Οκτωβρίου, οι Υπουργοί συμφώνησαν σε κοινή προσέγγιση. Αυτό αναλύθηκε περαιτέρω στις διαδικασίες της Πράγας και του Βερολίνου. Στα Τίρανα στις αρχές Νοεμβρίου, με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων, σημειώσαμε πρόοδο όσον αφορά την ευθυγράμμιση των θεωρήσεων και την καταπολέμηση της εμπορίας μεταναστών. Όμως οι προκλήσεις παραμένουν. Με αυτό το Σχέδιο Δράσης οικοδομούμε τώρα την καλή μας συνεργασία και παρέχουμε μια πορεία προς τα εμπρός για να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε στενά».
Πυλώνας Πρώτος: Ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων κατά μήκος των διαδρομών
Η ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων σε όλη τη διαδρομή της μετανάστευσης είναι απαραίτητη για τη μείωση των παράτυπων ροών, υπό το πρίσμα επίσης του εξελισσόμενου τρόπου λειτουργίας των εμπόρων, της αυξημένης χρήσης βίας και των κινδύνων διακίνησης πυροβόλων όπλων και οργανωμένου εγκλήματος. Η ΕΕ έχει ήδη συνάψει συμφωνίες με την Αλβανία, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία και τη Βόρεια Μακεδονία, επιτρέποντας στον Frontex να αναπτύξει το μόνιμο σώμα της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής σε κοινές επιχειρήσεις στην περιοχή. Οι κοινές επιχειρήσεις και αναπτύξεις του Frontex θα ενισχυθούν και οι διαπραγματεύσεις για νέες συμφωνίες καθεστώτος θα αποτελέσουν αντικείμενο ταχείας διαπραγμάτευσης. Ταυτόχρονα θα επανεξεταστεί και θα αυξηθεί ενδεχομένως η στήριξη του Frontex προς τα κράτη μέλη στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Πυλώνας δεύτερος: Διασφάλιση ταχείας διαδικασίας ασύλου και υποστήριξη της ικανότητας υποδοχής
Η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην ενίσχυση της ικανότητας ασύλου των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων και υποστηρίζει την υποδοχή σε ολόκληρη την περιοχή μέσω ενός τρέχοντος προγράμματος του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας σε όλη την περιοχή. Η συνεχής υποστήριξη προς τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων περιλαμβάνει περαιτέρω ενίσχυση των διαδικασιών ασύλου και εγγραφής τους, καθώς και τη διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών υποδοχής. Η ΕΕ θα συνεχίσει κυρίως να εργάζεται με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων για την ανάπτυξη σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και τη διασφάλιση της ετοιμότητας για τη χειμερινή περίοδο.
Τρίτος πυλώνας: Καταπολέμηση της εμπορίας μεταναστών
Κατά τη διάρκεια του Υπουργικού Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στις 3 Νοεμβρίου 2022, η Επιτροπή εγκαινίασε μια επιχειρησιακή εταιρική σχέση κατά της εμπορίας. Για να συνεχιστεί η ενίσχυση των δράσεων σε όλη τη διαδρομή, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μια επιχειρησιακή ομάδα εργασίας της Europol, να ενισχυθεί η συμμετοχή όλων των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στον κύκλο EMPACT 2022-2025 και να εφαρμοστεί το πρόσφατα εγκριθέν πρόγραμμα ΜΠΒ για την καταπολέμηση της εμπορίας. Η επίτευξη συμφωνίας με τους συννομοθέτες σχετικά με την πρόταση για την επιβολή κυρώσεων στους διακινητές που εμπλέκονται στην εμπορία μεταναστών είναι επίσης απαραίτητη. Ως μέτρο γεφύρωσης, η Επιτροπή θα εδραιώσει μια επιχειρησιακή εργαλειοθήκη με μέτρα που στοχεύουν τους διακινητές.
Πυλώνας τέταρτος: Ενίσχυση της συνεργασίας επανεισδοχής και επιστροφών
Η πλήρης εφαρμογή των συμφωνιών επανεισδοχής με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της συνεργασίας για την επιστροφή και την επανεισδοχή. Θα υπάρξει υποστήριξη των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων με τη δράση της ΕΕ για την ενίσχυση των επιστροφών στην περιοχή, την ενίσχυση των επιχειρησιακών ικανοτήτων μέσω του Frontex, καθώς και τη σύγκληση Μικτών Επιτροπών Επανεισδοχής. Ένα νέο πρόγραμμα για τις επιστροφές από την περιοχή θα αναπτυχθεί το 2023, ενισχύοντας τη συνεργασία και τον συντονισμό σε επιχειρησιακό επίπεδο μεταξύ της ΕΕ, των Δυτικών Βαλκανίων και των χωρών καταγωγής.
Πυλώνας πέμπτος: Επίτευξη της ευθυγράμμισης της πολιτικής θεωρήσεων
Η ευθυγράμμιση της πολιτικής για τις θεωρήσεις είναι ζωτικής σημασίας για την καλή λειτουργία του καθεστώτος χωρίς θεώρηση των Δυτικών Βαλκανίων με την ΕΕ. Όλοι οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να ευθυγραμμίσουν την πολιτική τους για τις θεωρήσεις με την ΕΕ κατά προτεραιότητα. Η Επιτροπή εγκρίνει σήμερα την πέμπτη έκθεσή της για την αναστολή της θεώρησης σχετικά με την παρακολούθηση του καθεστώτος χωρίς βίζα της ΕΕ με την Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, καθώς και τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.
Επόμενα βήματα
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για την επίτευξη των στόχων που τίθενται στο παρόν σχέδιο δράσης και για να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή του. Η υποβολή εκθέσεων και η παρακολούθηση μέσω των υφιστάμενων μηχανισμών της Επιτροπής και του Συμβουλίου είναι καθοριστικής σημασίας για το σκοπό αυτό. Αυτό το σχέδιο δράσης συμπληρώνει τις συνεχιζόμενες εργασίες που στοχεύουν άλλες βασικές μεταναστευτικές διαδρομές προς την Ευρώπη και μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για την ανάπτυξη παρόμοιων σχεδίων που αντιμετωπίζουν τις ιδιαιτερότητες άλλων μεταναστευτικών διαδρομών.