Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Τα ρωσικά σχέδια για την εγκατάσταση ραντάρ και πυραυλικών συστημάτων σε μια τουρκική πόλη που βρίσκεται περίπου 280 μίλια μακριά από μια κρίσιμη βάση ραντάρ του ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ισχύος 4.500 MW στην Τουρκία, προκάλεσαν την κατακραυγή και τις ανησυχίες της αντιπολίτευσης για την ασφάλεια.
«Η εγκατάσταση ενός συστήματος ραντάρ σημαίνει επίσης τη δημιουργία ενός συστήματος αεράμυνας. Με άλλα λόγια, δώσατε την άδεια για την κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου που δεν μπορούμε να προστατεύσουμε εμείς;», ρώτησε ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Zeki Hakan Sıdalı κατά τη διάρκεια συζήτησης στο κοινοβούλιο στις 26 Οκτωβρίου.
Ο Sıdalı εκπροσωπεί την επαρχία Μερσίνα, όπου η ρωσική Rosatom State Nuclear Energy Corporation κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στην πόλη Akkuyu, κοντά στο Buyukeceli στην περιοχή Gulnar.
Όπως αναφέρει το Nordic Monitor η συμφωνία υπογράφηκε αρχικά ως διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών τον Μάιο του 2010, αλλά πολλές παραχωρήσεις προς τη Ρωσία έγιναν από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος εξέδωσε βιαστικά διατάγματα και πέρασε εσπευσμένα νόμους από το κοινοβούλιο για να ικανοποιήσει το Κρεμλίνο.
Καθώς οι όροι της συμφωνίας γίνονταν πιο σαφείς με την κατασκευή του εργοστασίου, αποδείχθηκε ότι η Ρωσία θα εγκαθιστούσε ένα σύστημα ραντάρ κοντά στο εργοστάσιο και ενδεχομένως θα ανέπτυσσε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, όπως οι S-400, με το πρόσχημα της παροχής ασφάλειας για την πυρηνική εγκατάσταση.
Δεν υπάρχει ρητή αναφορά ούτε στη διμερή συμφωνία ούτε στους κανονισμούς που έχουν εκδοθεί στην Τουρκία από το 2010 για την άδεια που χορηγείται για τέτοια συστήματα, εκτός από τις γενικές διατάξεις για τη δημιουργία κεντρικών συστημάτων συναγερμού (MAI) για την ασφάλεια εντός και γύρω από το εργοστάσιο.
Οι λεπτομερείς κανονισμοί που εκδόθηκαν από την Πυρηνική Ρυθμιστική Αρχή της Τουρκίας (Nükleer Düzenleme Kurumu, NDK) στις 8 Αυγούστου 2020 σχετικά με την ασφάλεια της πυρηνικής εγκατάστασης και των υλικών δεν έκαναν επίσης καμία αναφορά σε συστήματα ραντάρ ή πυραύλων.
Το θέμα συζητήθηκε έντονα στο τουρκικό κοινοβούλιο και κατατέθηκε νομική προσφυγή σε τουρκικό δικαστήριο για να σταματήσει η ελεγχόμενη από τη Ρωσία τουρκική εταιρεία να προχωρήσει στην κατασκευή όπως είχε προγραμματιστεί.
«Φέρνετε μια ατομική βόμβα στο Akkuyu και παραδίδετε το κουμπί στον Πούτιν και το Κρεμλίνο», δήλωσε ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Serkan Topal.
Το Akkuyu βρίσκεται στην ανατολική ακτή της Μεσογείου, όχι μακριά από μια εξελιγμένη βάση ραντάρ στην περιοχή Kürecik της Μαλάτιας, μέρος του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ, το οποίο συνεργάζεται με τα συστήματα αναχαίτισης πυραύλων στη Ρουμανία και την Πολωνία για την αντιμετώπιση μιας πυραυλικής απειλής. Το τι είδους ραντάρ και συστήματα αεράμυνας σκοπεύουν να φέρουν οι Ρώσοι στο Akkuyu και αν θα θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια της Τουρκίας και των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.
Η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει δώσει λεπτομέρειες για την κατασκευή του εργοστασίου, το οποίο εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 20-22 δισεκατομμύρια δολάρια. Η όλη διαδικασία στερείται διαφάνειας και καλύπτεται από μυστικότητα. Η κυβέρνηση δεν έχει επίσης ανταποκριθεί στις επικρίσεις της αντιπολίτευσης για μια σειρά θεμάτων, από τις ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια έως την περαιτέρω εξάρτηση από τη Ρωσία για τον ενεργειακό εφοδιασμό, από τις ελαττωματικές εκθέσεις μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων έως τις υπερτιμημένες εγγυήσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που πολλοί υποψιάζονται ότι έχουν σχεδιαστεί για να πλουτίζουν οι κολλητοί του προέδρου Ερντογάν.
Οι Ρώσοι φαίνεται να φτιάχνουν τους δικούς τους κανόνες καθώς προχωρούν με τα σχέδιά τους όσον αφορά την κατασκευή του σταθμού παραγωγής ενέργειας. Η Akkuyu NGS Nuclear Santral A.Ş, η εταιρεία που έχει συσταθεί στην Τουρκία από τη Ρωσία για τη διαχείριση του εργοστασίου και την επίβλεψη της κατασκευής, μηνύθηκε σε τουρκικό δικαστήριο από το μοναδικό τουρκικό μέλος του διοικητικού συμβουλίου, τον Hasan Cüneyt Zapsu, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το ρωσικής κυριαρχίας διοικητικό συμβούλιο τον άφησε στο σκοτάδι και δεν τον συμπεριέλαβε στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ο Zapsu, επί μακρόν σύμμαχος του προέδρου Ερντογάν, δήλωσε ότι η εγκατάσταση του ραντάρ θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας και μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται με την τουρκική εξωτερική πολιτική. Είπε στο διοικητικό συμβούλιο ότι η εταιρεία έπρεπε να μιλήσει με τις τουρκικές αρχές προτού αναθέσει σύμβαση σε ρωσική εταιρεία, αλλά τον αγνόησαν και οι Ρώσοι στο διοικητικό συμβούλιο απλώς έλαβαν μια απόφαση στις 6 Ιουνίου 2021 και ζήτησαν από τον ίδιο να τη σφραγίσει.
Ωστόσο, ο Ζαψού δεν παραιτήθηκε από το διοικητικό συμβούλιο όταν υπερψηφίστηκε από την πλειοψηφία, και η αγωγή μπορεί απλώς να είναι μια κίνηση τακτικής για να ενισχύσει το χέρι του συμμάχου του Ερντογάν στις συνομιλίες με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν για την επίλυση των εκκρεμών ζητημάτων με το έργο. Μπορεί επίσης να χαράζει έναν δρόμο για μια ασφαλή έξοδο σε περίπτωση που ο Ερντογάν εκδιωχθεί από την εξουσία στις εκλογές του επόμενου έτους και να αποφύγει να λογοδοτήσει για παρατυπίες κατά την ανάθεση της σύμβασης πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στους Ρώσους.
Σε κάθε περίπτωση, η νομική αμφισβήτηση και οι κοινοβουλευτικές συζητήσεις έχουν προκαλέσει μεγάλη προσοχή στο έργο Akkuyu τους τελευταίους μήνες. Σύμφωνα με τον νομοθέτη της αντιπολίτευσης Ali Mahir Başarır, η παραχώρηση 10 εκατομμυρίων τετραγωνικών μέτρων (3,86 τετραγωνικών μιλίων) γης στη Ρωσία για το έργο φαινόταν ύποπτη, επειδή παρόμοιοι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε άλλες χώρες λειτουργούν σε μια έκταση κατά μέσο όρο 1 εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων. Αυτό υποδηλώνει ότι η Ρωσία έχει κάποια άλλα σχέδια για τη γη που η κυβέρνηση δεν αποκαλύπτει, είπε.