Το πιο διάσημο έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι χάθηκε και ακολούθησε φρενίτιδα στα μέσα ενημέρωσης. Ποιος το έκλεψε; Πού εξαφανίστηκε; Για δύο χρόνια, η κλοπή θα παραμείνει ένα μυστήριο.
Γνωστή και ως «La Gioconda» στα ιταλικά, η Μόνα Λίζα είναι εύκολα αναγνωρίσιμη από το αχνό χαμόγελό της και το ιταλικό αναγεννησιακό στυλ. Κάθε χρόνο, εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο συρρέουν στο Παρίσι για να τη δουν να βρίσκεται σε περίοπτη θέση στο μουσείο του Λούβρου.
Αν και πολλοί κριτικοί λένε ότι η Μόνα Λίζα δεν είναι το καλύτερο έργο του Λεονάρντο, η πλούσια ιστορία της και τα ερωτήματα που εγείρει έχουν εξασφαλίσει τη θέση της σε έναν από τους πιο -αν όχι ο πιο- διάσημους πίνακες ζωγραφικής στον κόσμο. Η Μόνα Λίζα ζωγραφίστηκε από τον Ντα Βίντσι κάποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας του 1500 (η ακριβής ημερομηνία παραμένει άγνωστη).
Όπως η ημερομηνία του πίνακα είναι άγνωστη, κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος για το ποια ή ποιον απεικονίζει το πορτρέτο. Μια από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες είναι ότι πρόκειται για τη Lisa del Giocondo, μητέρα πέντε παιδιών και σύζυγο ενός εμπόρου υφασμάτων και μεταξιού, ο οποίος ήταν πολύ μεγαλύτερος από εκείνη. Άλλες θεωρίες υποστηρίζουν ότι η Μόνα Λίζα είναι αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Με άλλα λόγια: κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος για το ποιον υποτίθεται ότι απεικονίζει η Μόνα Λίζα.
Παρόλο που κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος πιστεύεται ότι ο Λεονάρντο έφερε τη Μόνα Λίζα μαζί του όταν προσκλήθηκε στην Αμπουάζ από τον τότε βασιλιά της Γαλλίας, Φραγκίσκο Α’, το 1516. Πιστεύεται επίσης ότι ο βασιλιάς μπορεί κάλλιστα να αγόρασε τον πίνακα από τον Ντα Βίντσι.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι λέγεται ότι σχεδίασε μεγάλο μέρος του Château de Chambord στην κοιλάδα του Λίγηρα. Από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και μετά, ο πίνακας κρεμάστηκε στο Λούβρο. Εκτός από την εποχή που η Μόνα Λίζα κλάπηκε και ένα σύντομο διάστημα που ο Ναπολέων κρέμασε το πορτρέτο στην κρεβατοκάμαρά του, η Μόνα Λίζα παρέμεινε στο Λούβρο έκτοτε.
Ο λόγος για τον οποίο η Μόνα Λίζα είναι τόσο διάσημη σήμερα (εκτός από το γεγονός ότι ζωγραφίστηκε από μια μεγαλοφυΐα, είναι ένα όμορφο δείγμα αναγεννησιακού πίνακα του 16ου αιώνα και κανείς δεν ξέρει ποια είναι – όλα αυτά ισχύουν για αρκετούς πίνακες που σώζονται μέχρι σήμερα), είναι ότι μια φορά κι έναν καιρό, η Μόνα Λίζα εκλάπη.
Η κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η δημοσιογραφική καταιγίδα που ακολούθησε την κλοπή της εξασφάλισε ότι η εικόνα της Μόνα Λίζα και το αχνό χαμόγελό της θα έμενε αποτυπωμένη στο μυαλό του κοινού για πάντα.
Η κλοπή ανακαλύφθηκε την επόμενη ημέρα, όταν ένας ζωγράφος περιπλανήθηκε στο Λούβρο για να θαυμάσει τη Μόνα Λίζα, και αντ’ αυτού ανακάλυψε τέσσερις μεταλλικούς πασσάλους. Αμέσως ειδοποίησε την ασφάλεια, η οποία με τη σειρά της ειδοποίησε τα μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, κάθε στοιχείο κατέληγε σε αδιέξοδο αν και η έρευνα πήρε παγκόσμιες διαστάσεις. Ο Πάμπλο Πικάσο και ο Γκιγιόμ Απολλιναίρ ήταν και οι δύο οι κύριοι ύποπτοι (κάποια στιγμή, ακόμη και ο Απολλιναίρ συνελήφθη και ανακρίθηκε!).
Photo: Wikipedia Commons
Η Μόνα Λίζα βρέθηκε και πάλι
Για δύο χρόνια, ο πίνακας παρέμενε εξαφανισμένος. Χωρίς κανένα στοιχείο και χωρίς κάμερες ασφαλείας (αυτή ήταν μια εποχή πολύ πριν παρακολουθείται κάθε μας κίνηση), κανείς δεν είχε ιδέα πού θα μπορούσε να βρίσκεται η Μόνα Λίζα. Ωστόσο, τον Νοέμβριο του 1913, ένας έμπορος τέχνης στη Φλωρεντία δέχτηκε ένα αδιαμφισβήτητο αίτημα.
Ένας άνδρας με το όνομα Λεονάρντο Βιντσέντζο (αργότερα θα αποδεικνυόταν ότι επρόκειτο για τον Βιντσέντζο Περούτζια) έγραψε στον έμπορο τέχνης Αλφρέντο Τζέρι και του πρόσφερε τη Μόνα Λίζα (για το εντυπωσιακό ποσό των 500.000 λιρών). Ο Geri αποδέχτηκε την προσφορά και ο Vincenzo ταξίδεψε με το τρένο στη Φλωρεντία, με τη Μόνα Λίζα τυχαία χωμένη στην τσάντα του.
Όταν έφτασε στη Φλωρεντία, έκλεισε δωμάτιο σε ένα ξενοδοχείο (το οποίο έκτοτε εκμεταλλεύτηκε το γεγονός αυτό και άλλαξε το όνομά του σε «Hotel La Gioconda») και πήγε τον πίνακα στον Geri. Ο έμπορος τέχνης τον έπεισε να αφήσει τη Μόνα Λίζα κατά τη διάρκεια της νύχτας και ειδοποίησε γρήγορα την αστυνομία. Η Μόνα Λίζα είχε βρεθεί για άλλη μια φορά.
Photo: Wikipedia Commons
Πώς ο Vincenzo έκλεψε τη Μόνα Λίζα;
Αποδεικνύεται ότι το απλό σχέδιο του Vincenzo Peruggia ήταν μάλλον αποτελεσματικό. Ο Peruggia εργαζόταν στο Λούβρο κατασκευάζοντας προστατευτικές θήκες για μερικά από τα πιο διάσημα έργα του μουσείου. Μια μέρα, απλά κρύφτηκε σε μια ντουλάπα με σκούπες για να αποφύγει να τον πετάξουν έξω την ώρα του κλεισίματος.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο Peruggia απλά τύλιξε το αριστούργημα και το έκρυψε κάτω από τη φόρμα εργασίας του. Την επόμενη μέρα απλά βγήκε από το μουσείο με το αριστούργημα, απαρατήρητος.
Όταν ο Ιταλός τελικά συνελήφθη, ισχυρίστηκε ότι είχε κλέψει τη Μόνα Λίζα σε μια προσπάθεια να τη φέρει πίσω στον τόπο καταγωγής της, την Ιταλία. Είχε λανθασμένα υποθέσει ότι η La Gioconda είχε κλαπεί από τους Γάλλους και απλώς προσπαθούσε να την επιστρέψει στην Ιταλία.
Όταν τελικά συνελήφθη, του επιβλήθηκε μάλλον επιεικής ποινή φυλάκισης έξι μηνών. Πολλοί Ιταλοί τον θεωρούσαν ήρωα και όταν ο πίνακας εκτέθηκε για λίγο στην γκαλερί Ufizzi στη Φλωρεντία (πριν επιστρέψει στο Λούβρο), χιλιάδες άνθρωποι έκαναν ουρές για να τον δουν.
Μετά την αποφυλάκιση του Vincenzo Perguggia, συνέχισε να υπηρετεί στον ιταλικό στρατό κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στη συνέχεια, παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη. Αργότερα, επέστρεψε στη Γαλλία προκειμένου να εργαστεί ως ζωγράφος και διακοσμητής (αυτή τη φορά, με το γενέθλιο όνομά του, Pietro Peruggia). Ο Peruggia πέθανε σε ηλικία μόλις 44 ετών, έχοντας κάνει τη Μόνα Λίζα τον πιο διάσημο πίνακα στον κόσμο.
Photo: Wikipedia Commons
Βρίσκεται η πραγματική Μόνα Λίζα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι;
Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η Μόνα Λίζα που μπορείτε να δείτε σήμερα (αν και πίσω από αλεξίσφαιρο γυαλί πάχους εκατοστών) είναι η πραγματική; Το πορτρέτο που ζωγράφισε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι; Λοιπόν, η χρονολόγηση με άνθρακα δείχνει ότι η Μόνα Λίζα στο Λούβρο χρονολογείται πράγματι από τον 16ο αιώνα.
Ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος παλαιότερος πίνακας της Μόνα Λίζα, ο οποίος θεωρείται επίσης ότι φιλοτεχνήθηκε από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Πολλοί πιστεύουν τώρα ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε και τα δύο αντίγραφα της Μόνα Λίζα (αυτό που βρίσκεται στο Λούβρο είναι μεταγενέστερη έκδοση). Ίσως τελικά ο Vincenzo Peruggia να μην έκλεψε ποτέ την αυθεντική Μόνα Λίζα. Και, από την άλλη, ίσως να μην μάθουμε ποτέ…