Η Τρίτη 9 Αυγούστου είναι η ηµέρα που έχουν κυκλώσει στα ηµερολόγιά τους στο Μέγαρο Μαξίµου και στα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αµυνας. Ο λόγος είναι η προαναγγελία γεωτρήσεων από το τουρκικό γεωτρύπανο «Αµπντούλ Χαµίτ Χαν» στην Ανατολική Μεσόγειο, µε αρκετούς να κάνουν λόγο για έναν µήνα που θα προσοµοιάζει µε τον αντίστοιχο του 2020.
Ήταν η περίοδος που το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Ορούτς Ρέις» έπλεε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η δραστηριότητα του τουρκικού γεωτρύπανου και οι προκλητικές κινήσεις από την Αγκυρα έχουν προαναγγελθεί από τα πλέον επίσηµα χείλη. Ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, Ιµπραήµ Καλίν, σε συνέντευξή του στο τουρκικό κανάλι Haber 7 στα τέλη Ιουλίου, είχε διευκρινίσει ότι όπως και το «Ορούτς Ρέις», έτσι και το «Αµπντούλ Χαµίντ Χαν» θα προχωρήσει σε έρευνες «απολύτως νόµιµα», καθώς διαθέτει και άδεια από τα Κατεχόµενα. Οπως είπε ο Καλίν, η Τουρκία δεν δίνει σηµασία στους ισχυρισµούς Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων, πως παραβιάζονται περιοχές κυπριακής κυριαρχίας, γιατί «δεν υπάρχει καµία νοµική βάση».
Το τουρκικό γεωτρύπανο, το οποίο βρίσκεται ελλιµενισµένο στο λιµάνι Τάσουτζου στην περιοχή της Μερσίνας, βορείως της Κύπρου, αναµένεται να αναχωρήσει στις 9 Αυγούστου µε πιθανό προορισµό το «οικόπεδο 6» της κυπριακής ΑΟΖ -µια εκτίµηση από τη Λευκωσία-, πολύ κοντά στη θαλάσσια περιοχή όπου διεξάγονται ήδη γεωτρήσεις για λογαριασµό της κοινοπραξίας ENI/Total. Από την πλευρά της Τουρκίας, πάντως, δεν έχουν γίνει γνωστά τα σχέδια για τον πλου του γεωτρύπανου.
Προετοιμασία
Τόσο σε Αθήνα όσο και σε Λευκωσία έχει γίνει η κατάλληλη προετοιµασία και έχουν εκπονηθεί συγκεκριµένα σενάρια αντίδρασης σε κάθε πιθανή πρόκληση. ∆ιπλωµατικές πηγές ανέφεραν µε νόηµα ότι «η Τουρκία στην προκειµένη περίπτωση δεν διαθέτει το πλεονέκτηµα του αιφνιδιασµού», µε τις δύο χώρες να έχουν άµεσα σχέδια αντίδρασης. Εκείνο βέβαια που επισηµαίνουν έµπειροι παρατηρητές είναι ότι ο πλους και η δραστηριότητα ενός γεωτρύπανου έχουν τυπικές και ουσιαστικές διαφορές από τα αντίστοιχα ενός ερευνητικού και είναι κατά πολύ αναβαθµισµένοι.
Ιδιαίτερη σηµασία για τον πλου του τουρκικού γεωτρύπανου θα έχει και η παρουσία ή µη πλοίων του τουρκικού Πολεµικού Ναυτικού, όπως το 2020, όταν τουρκικός σχηµατισµός συνόδευε το «Ορούτς Ρέις». Το πιθανότερο σενάριο που εξετάζεται για το τουρκικό γεωτρύπανο είναι να κατευθυνθεί στο βόρειο τµήµα του «οικοπέδου 6» της κυπριακής ΑΟΖ. Τον συγκεκριµένο προορισµό πρόδωσε κατά τη διάρκεια της συνέντευξής του ο Ιµπραήµ Καλίν. Ο εξ απορρήτων του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε: «Να ξεκαθαρίσουµε πως η Τουρκία µπορεί και έχει το δικαίωµα να κάνει έρευνες και γεωτρήσεις στα δικά της χωρικά ύδατα και σε περιοχές που έχουν αδειοδοτηθεί. Υπάρχουν οι επιστολές που έχουµε στείλει στον ΟΗΕ, υπάρχουν οι άδειες που έχουµε πάρει από την “Τουρκική Δηµοκρατία Βόρειας Κύπρου”. Υπάρχουν και οι συµφωνίες που έχουµε κάνει για τα οικόπεδα».
Ο 28ος μεσημβρινός
Το όριο που έχει τεθεί, σύµφωνα µε πληροφορίες, από την Αθήνα είναι ο 28ος μεσημβρινός, σε περίπτωση που παρθεί η απόφαση το τουρκικό γεωτρύπανο να πλεύσει δυτικά. Πρόκειται για τη θαλάσσια περιοχή δυτικά της Ρόδου, όπου τέμνονται οι ΑΟΖ Ελλάδας/Αιγύπτου με το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, μια περιοχή που εμπλέκει και την Αίγυπτο σε μια πιθανή παραβίασή της από την τουρκική πλευρά. Για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η Αθήνα εμφανίζεται προετοιμασμένη και στο πεδίο της διπλωματίας, αλλά και στο στρατιωτικό. Στην προετοιμασία της Ελλάδας εντάσσεται και ένα σενάριο στο οποίο το τουρκικό γεωτρύπανο, το οποίο όλες αυτές τις ημέρες έχει πραγματοποιήσει δοκιμαστικούς πλόες ανοικτά του λιμανιού του Τάσουτζου, συνοδευόμενο από ένα σκάφος υποστήριξης και ένα ρυμουλκό, θα πλεύσει σε διεθνώς αναγνωρισμένα ύδατα μεταξύ της Κύπρου και της Ελλάδας.
Έντονη αντίδραση
Σε οποιαδήποτε εκδήλωση της τουρκικής προκλητικότητας, η Αθήνα θεωρεί δεδομένη την έντονη αντίδραση των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Γερμανίας, καθώς σταθερό σημείο και των τριών είναι η επιδίωξη της ηρεμίας στην Ανατολική Μεσόγειο και η αποφυγή εντάσεων. Ιδιαίτερα κρίσιμη είναι, σύμφωνα με πληροφορίες, η μετατόπιση της ρητορικής του Βερολίνου απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα, κάτι που αποτυπώθηκε και κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας, Αναλένα Μπέρμποκ, στην Αθήνα και στις επισημάνσεις προς την Αγκυρα ότι τα ελληνικά σύνορα είναι και ευρωπαϊκά, καθώς και στην πλήρη υιοθέτηση των θέσεων της Ελλάδας για την κυριαρχία των ελληνικών νησιών.
Η σημειολογία
Η ονοματοδοσία του πιο σύγχρονου τουρκικού γεωτρύπανου έχει τη δική της σημειολογία, η οποία απευθύνεται αποκλειστικά στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η στόχευση του ονόματος είναι διπλή, σύμφωνα με αναλυτές, καθώς αποτυπώνει και τα βαθύτερα πιστεύω του Τούρκου προέδρου, αλλά έχει και μια πολιτική στόχευση ενόψει των εκλογών. Ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Β’, το όνομα του οποίου κοσμεί το γεωτρύπανο, αποτελεί μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του οθωμανικού παρελθόντος της Τουρκίας. Εχει μείνει στην Ιστορία ως ο «αιμοσταγής σουλτάνος» λόγω της σφαγής περίπου 20.000 Αρμενίων, ενώ κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του ξέσπασε η επανάσταση των Νεότουρκων του Κεμάλ Ατατούρκ, που είχε ως αποτέλεσμα να εκθρονιστεί το 1909 και να εξοριστεί στη Θεσσαλονίκη.
«Κόκκινο πανί»
Ο Αμπντούλ Χαμίντ Β’, που ήταν «κόκκινο πανί» για τους Νεότουρκους και στη συνέχεια για το κεμαλικό κόμμα, λαμβάνει μια διαφορετική προσέγγιση από τους νεότερους μελετητές της τουρκικής ιστορίας, στην ίδια λογική με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναθεώρησης της Ιστορίας. Ο Τούρκος πρόεδρος τον θεωρεί μεταρρυθμιστή και εκσυγχρονιστή, όπως προσπαθεί να τον παρουσιάσει η νεότερη τουρκική ιστοριογραφία, ενώ η εκτίμηση που έχει στην προσωπικότητά του αποδεικνύεται με το ότι στην πλώρη του πλοίου δεν αναγράφεται «Αμπντούλ Χαμίντ Β’», αλλά «Αμπντούλ Χαμίντ Χαν».
Πρόκειται για ένα προσωνύμιο το οποίο του είχε δοθεί όσο ήταν σουλτάνος και παραπέμπει ευθέως στις τουρκομογγολικές φυλές και τους επικεφαλής τους, που έπαιρναν το προσωνύμιο Χαν. Η παραλαβή του συγκεκριμένου γεωτρύπανου και ο επικείμενος πλους του λοιπόν, σύμφωνα με αναλυτές, απηχούν και στο εσωτερικό ακροατήριο, επιχειρώντας να κάνουν μια επίκληση στην ιστορική μνήμη.
*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 6 Αυγούστου 2022