Οι 30 χώρες μέλη του ΝΑΤΟ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες την Παρασκευή, για να συζητήσουν τα επόμενα βήματα της συμμαχίας στην Ουκρανία.
Οι διπλωματικές προσπάθειες απέτυχαν να τερματίσουν το χάος στη χώρα, ενώ δέκα ημέρες αφότου ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε τα ρωσικά στρατεύματα να εισβάλουν, η κατάσταση στην Ουκρανία φαίνεται απίθανο να βελτιωθεί σύντομα.
Ο κόσμος παρακολουθεί συγκλονισμένος τις δραματικές εικόνες από τα μέτωπα των μαχών, με εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους να προσπαθούν να εγκαταλείψουν τη χώρα για να γλιτώσουν από τον πόλεμο και άλλους να εγκλωβίζονται στη Μαριούπολη και άλλες πόλεις, για τις οποίες είχε συμφωνηθεί κατάπαυση του πυρός, που όμως δεν τηρήθηκε ποτέ.
Παρά τη ζοφερή κατάσταση στο έδαφος, το ΝΑΤΟ δεν είναι πρόθυμο να εμπλακεί άμεσα στη σύγκρουση – συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων – πέρα από την υποστήριξη της αντίστασης της Ουκρανίας στη ρωσική εισβολή.
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, δήλωσε την Παρασκευή ότι η δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία δεν αποτελεί επιλογή που εξετάζεται από τη συμμαχία.
«Συμφωνήσαμε ότι δεν πρέπει να έχουμε αεροπλάνα του ΝΑΤΟ να επιχειρούν στον ουκρανικό εναέριο χώρο ή στρατεύματα του ΝΑΤΟ στο ουκρανικό έδαφος», όπως είπε.
Τι είναι το ΝΑΤΟ;
Για το θέμα αυτό, καθώς και για το ίδιο το ΝΑΤΟ, αλλά και τις ανέκαθεν «ψυχροπολεμικές» σχέσεις του με τη Ρωσία, δημοσίευσε μία ενδιαφέρουσα ανάλυση το CNN.
Κατ’ αρχήν, ο Οργανισμός της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού είναι μία ομάδα 30 κρατών της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης. Σύμφωνα με το ΝΑΤΟ, σκοπός του «είναι να εγγυηθεί την ελευθερία και την ασφάλεια των μελών του με πολιτικά και στρατιωτικά μέσα».
Η συμμαχία δημιουργήθηκε το 1949, ως απάντηση στην έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Ο αρχικός σκοπός του ήταν να προστατεύσει τη Δύση από την απειλή που έθετε η Σοβιετική Ένωση. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, πολλά πρώην σοβιετικά έθνη έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, προς μεγάλη ενόχληση του Πούτιν.
Τι σημαίνει να είσαι μέλος του ΝΑΤΟ;
Το να είσαι μέλος του ΝΑΤΟ σημαίνει να έχεις ενεργό ρόλο στις καθημερινές συζητήσεις για θέματα ασφάλειας και άμυνας που επηρεάζουν τη συμμαχία. Αυτό μπορεί να κυμαίνεται από στρατηγικά μέτρα για την καταπολέμηση του κυβερνοπολέμου, έως τη μετακίνηση στρατευμάτων εντός των συνόρων του ΝΑΤΟ για την προστασία άλλων μελών, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης.
Τα μέλη υποτίθεται ότι ξοδεύουν το 2% του εθνικού ΑΕΠ για την άμυνα κάθε χρόνο, αν και λίγα μέλη το έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια.
Η πιο γνωστή πτυχή της συμμαχίας είναι το άρθρο 5 της συνθήκης, το οποίο – εάν γίνει επίκλησή του – σημαίνει «μια επίθεση εναντίον ενός συμμάχου θεωρείται ως επίθεση εναντίον όλων των συμμάχων».
Το άρθρο 5, το έχει επικαλεστεί μόνο μία φορά, ως απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, η συμμαχία μπορεί να λάβει μέτρα συλλογικής άμυνας χωρίς να επικαλεστεί το άρθρο 5 και επισημαίνει ότι αυτό το έκανε υπό το πρίσμα της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία. 
Τι είναι η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων;
Μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων είναι μια περιοχή όπου ορισμένα αεροσκάφη δεν μπορούν να πετάξουν για πολλούς λόγους. Στο πλαίσιο μιας σύγκρουσης όπως αυτή της Ουκρανίας, πιθανότατα θα σήμαινε μια ζώνη στην οποία δεν θα επιτρεπόταν να πετούν ρωσικά αεροσκάφη, για να αποτραπούν οι αεροπορικές επιδρομές κατά της Ουκρανίας.
Το ΝΑΤΟ έχει επιβάλει ζώνες απαγόρευσης πτήσεων σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βοσνίας και της Λιβύης. Ωστόσο, είναι πάντα μια αμφιλεγόμενη κίνηση, γιατί σημαίνει ημιεμπλοκή σε μια σύγκρουση, χωρίς να δεσμεύονται πλήρως οι επίγειες δυνάμεις.
Τι θα συνέβαινε εάν το ΝΑΤΟ επέβαλε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων;
Το πρόβλημα με τις στρατιωτικές ζώνες απαγόρευσης πτήσεων είναι ότι πρέπει να επιβληθούν με στρατιωτική δύναμη.
Εάν ένα ρωσικό αεροσκάφος πετούσε σε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων του ΝΑΤΟ, τότε οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ θα έπρεπε να αναλάβουν δράση εναντίον αυτού του αεροσκάφους.
Αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν πυροβολισμό του αεροπλάνου από τον ουρανό. Αυτό, στα μάτια της Ρωσίας, θα ήταν μια πράξη πολέμου από το ΝΑΤΟ και πιθανότατα θα κλιμακώσει τη σύγκρουση.
Γιατί το ΝΑΤΟ δεν έχει επιβάλει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων;
Ούτε η Ουκρανία, ούτε η Ρωσία, είναι μέλη του ΝΑΤΟ.
Ο Πούτιν βλέπει ξεκάθαρα το ΝΑΤΟ ως άμεση απειλή για την εξουσία του και πρόσφατα επέκρινε την επέκτασή του προς τη Ρωσία, χρησιμοποιώντας αυτό το επιχείρημα – μεταξύ άλλων – ως δικαιολογία για την εισβολή του στην Ουκρανία.
Παράλληλα, βέβαια, είναι γεγονός ότι η Ρωσία και, για την ακρίβεια η πρώην ΕΣΣΔ υπό τον Μιχαήλ Γκορμπατζόφ, είχε λάβει προφορικές και άλλες δεσμεύσεις ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί στα ανατολικά, αγγίζοντας τα σοβιετικά σύνορα, οι οποίες δεν τηρήθηκαν εκ μέρους της «Δύσης».
Ως αποτέλεσμα, το ΝΑΤΟ είναι εξαιρετικά απρόθυμο να εμπλακεί άμεσα στη σύγκρουση της Ουκρανίας με μια αντίπαλη πυρηνική δύναμη. Ενώ υποστηρίζει την αντίσταση της Ουκρανίας και αναγνωρίζει τις ενέργειες του Πούτιν ως εισβολή σε ένα κυρίαρχο έθνος, η συμμαχία απλά δεν είναι διατεθειμένη να κάνει οτιδήποτε που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως άμεση πολεμική πράξη κατά της Ρωσίας και να διακινδυνεύσει μια κλιμάκωση, που θα μπορούσε να οδηγήσει στη χρήση πυρηνικών όπλων.
Γιατί η Ρωσία αισθάνεται ότι απειλείται από το ΝΑΤΟ;
Ο Πούτιν πίστευε εδώ και καιρό ότι η Ρωσία πέτυχε μια κακή συμφωνία μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης – κάτι που αποκάλεσε τη «μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα».
Έχει παραπονεθεί ότι το ΝΑΤΟ, με την πάροδο του χρόνου, επέκτεινε τα σύνορά του με την αποδοχή χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, που κάποτε ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης – πράγμα που σημαίνει ότι η Ρωσία μοιράζεται πλέον χερσαία σύνορα με τη μεγαλύτερη στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο, μειώνοντας έτσι τη γεωπολιτική του ισχύ σε αυτό που ήταν κάποτε η «σφαίρα επιρροής» της Μόσχας.
Μόλις τον Φεβρουάριο, απαιτούσε από το ΝΑΤΟ να… «μαζευτεί» στα σύνορα του 1997, προτού ενταχθούν στη συμμαχία τα κράτη της Βαλτικής, η Λετονία, η Λιθουανία και η Εσθονία, που συνορεύουν με τη Ρωσία.
Γιατί η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων μπορεί να γίνει μπούμερανγκ για το Κίεβο
Η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων μπορεί να βλάψει την Ουκρανία, όχι να τη βοηθήσει, δήλωσε ο υπουργός Άμυνας της Βρετανίας, Μπεν Γουάλας.
Σύμφωνα με το BBC, ο βρετανός υπουργός Άμυνας είπε ότι μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία δεν θα αύξανε απλώς τον κίνδυνο για τους συμμάχους του ΝΑΤΟ – που θα έρχονταν σε άμεση αντιπαράθεση με ρωσικά αεροσκάφη – αλλά θα μπορούσε επίσης να εμποδίσει την ικανότητα της Ουκρανίας να αμυνθεί.
Σε μια επίσκεψη στην Εσθονία και τη Δανία στις αρχές της εβδομάδας, ο Μπεν Γουάλας είπε στο BBC ότι η Ρωσία δεν είχε μέχρι στιγμής επιτύχει να καταστρέψει την αεράμυνα και την αεροπορία της Ουκρανίας.
Ανέφερε ότι τα ουκρανικά αεροσκάφη και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ήταν «ένα από τα λίγα εργαλεία» που είχαν οι Ουκρανοί για να χτυπήσουν τις ρωσικές δυνάμεις από απόσταση και υπογράμμισε χαρακτηριστικά: «Η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων λειτουργεί και για τις δύο πλευρές».
Όπως εξήγησε, θα έδινε «ενδεχομένως ένα πλεονέκτημα στους Ρώσους», οι οποίοι θα μπορούσαν ακόμα να στοχεύουν πόλεις με το πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς και τους πυραύλους τους από την ξηρά.
«Νομίζω ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να κάνουν την ερώτηση στον εαυτό τους προτού προτείνουν αυτά τα πράγματα, τι θα σήμαινε αυτό στο έδαφος και τι σημαίνει για το ΝΑΤΟ, όταν υπάρχουν άλλοι τρόποι να βοηθήσουν τους Ουκρανούς να αμυνθούν από τον αέρα», τόνισε με νόημα ο βρετανός υπουργός.
Υπενθυμίζεται ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ήταν εκείνος που ζήτησε δημόσια τη δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων.
Να σημειωθεί, πάντως, ότι οι δυτικές χώρες προμηθεύουν την Ουκρανία με εκατοντάδες αντιαεροπορικούς πυραύλους «Stinger» τις τελευταίες εβδομάδες.