Όλες οι απαντήσεις με βάση τα έως τώρα δεδομένα.
Η ευκαιριακή, οπορτουνιστική συμμαχία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν μπορεί να έχει επιβιώσει μέχρι τώρα από άλλες συγκρούσεις των συμφερόντων τους, αλλά η σχέση τους δοκιμάζεται τώρα ακόμη πιο έντονα με αφορμή την ανάφλεξη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Και δεδομένου ότι η σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ δοκιμάζεται και βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με ευρωπαϊκές δυνάμεις, αλλά και με τις ΗΠΑ, ο Ερντογάν σίγουρα δεν έχει το πάνω χέρι σε αυτό το νέο μέτωπο.
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ βρίσκεται σε μια περιοχή όπου αλληλεπικαλύπτονται η ρωσική και η τουρκική σφαίρα επιρροής. Αν και οι δημοκρατίες του Καυκάσου αυτονομήθηκαν μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η Ρωσία θεωρεί εαυτήν χωροφύλακα της περιοχής, όπου ενεργεί με βάση τα συμφέροντά της. Ο Ερντογάν φρόντισε να μη βρεθεί απέναντι στον Πούτιν αναφορικά με ορισμένους χειρισμούς του στην περιοχή μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας Θάλασσας, π.χ. κατά τη ρωσική εισβολή στη Γεωργία το 2008. Αλλά το Αζερμπαϊτζάν είναι ένα άλλο θέμα για την Άγκυρα.
Η Τουρκία συνδέεται εδώ και χρόνια με το Αζερμπαϊτζάν με μια στενή σχέση υπό το σύνθημα «δύο κράτη, ένα έθνος». Οι δύο χώρες έχουν στενούς πολιτισμικούς και στρατιωτικούς δεσμούς, αλλά ουδέποτε μέχρι το τελευταίο διάστημα η Άγκυρα δεν παρείχε τόση στήριξη στο «αδελφό κράτος».
Ο νέος ρόλος της Τουρκίας του Ερντογάν στην κόντρα για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ
Ο νέος ρόλος που διεκδικεί η Τουρκία του Ερντογάν στην περιοχή έγινε ορατός ήδη από τον περασμένο Ιούλιο, μετά τις φονικές συγκρούσεις στα σύνορα Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν, όταν προχώρησε σε κοινά στρατιωτικά γυμνάσια με το «αδελφό κράτος» με τη συμμετοχή μαχητικών αεροσκαφών, πολεμικών ελικοπτέρων και μονάδων πυροβολικού, στέλνοντας ένα προειδοποιητικό μήνυμα στο Γερεβάν, ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα να παραμένει στη χώρα ένα μέρος των πολεμικών δυνάμεων της Τουρκίας.
Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν δεν συνδέονται, ωστόσο, μόνον ιστορικά, θρησκευτικά και γλωσσικά, αλλά και με τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, που είναι ζωτικής σημασίας για τα σχέδια του Ερντογάν να μετατρέψει τη χώρα του σε ενεργειακό διάδρομο μεταξύ της Κασπίας και της Ευρώπης. Η Τουρκία συντάσσεται μόνιμα στο πλευρό των αξιώσεων του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η πλειοψηφία του πληθυσμού του οποίου είναι Αρμένιοι. Όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ η Αρμενία κατέλαβε την ορεινή περιοχή μαζί με επτά γειτονικές περιφέρειες. Η Ρωσία μεσολάβησε στην εκεχειρία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν το 1994 και έκτοτε το Ναγκόρνο-Καραμπάχ παραμένει υπό αρμενικό έλεγχο, αν και διεθνώς αναγνωρίζεται ως τμήμα της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν και οι δύο χώρες δεν έχουν καταφέρει να προχωρήσουν σε μια μόνιμη ειρηνευτική συμφωνία παρά τις μεσολαβητικές προσπάθειες της Ρωσίας, των ΗΠΑ και της Γαλλίας.
Τώρα ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγεφ, προσπαθεί να λύσει το θέμα με στρατιωτικά μέσα με την ανοικτή στήριξη του Ταγίπ Ερντογάν, που ρίχνει το φταίξιμο για τις νέες συγκρούσεις αποκλειστικά στην Αρμενία χαρακτηρίζοντάς την «μέγιστη απειλή για την ειρήνη στην περιοχή» και καλώντας τους Αρμένιους να ξεσηκωθούν κατά της ηγεσίας της χώρας τους. «Η Τουρκία άνοιξε εδώ ένα νέο μέτωπο σύρραξης», λέει ο αναλυτής σε θέματα Καυκάσου, Στέφαν Μάιστερ, του Ιδρύματος Heinrich-Böll στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel. Και οι λόγοι, όπως λέει, είναι αρκετοί:
Από τη μία πλευρά ο Ερντογάν τελεί στο εσωτερικό της χώρας του υπό αυξανόμενη πίεση, με την τουρκική οικονομία εδώ και μήνες σε κρίση. Στις δημοσκοπήσεις ο Τούρκος πρόεδρος δεν πιάνει πλέον την πλειοψηφία που χρειάζεται για την επανεκλογή του σε τρία χρόνια κι η εμπλοκή της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν μπορεί να του αποφέρει πόντους στους συντηρητικούς, εθνικιστές ψηφοφόρους. Τουρκία κι Αρμενία αντιμετωπίζουν η μία την άλλη στην καλύτερη περίπτωση με έντονη καχυποψία που φθάνει στα όρια της εχθρότητας. Η Τουρκία απορρίπτει μετά βδελυγμίας την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Πίσω από την Αρμενία στέκεται η Ρωσία ως προστάτιδα δύναμη και σύμφωνα με αναλυτές πίσω απ’ αυτό πιθανώς κρύβεται άλλος ένας λόγος της τουρκικής εμπλοκής στη σύγκρουση για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τον Ερντογάν να προσπαθεί να εδραιώσει τη χώρα του ως περιφερειακή δύναμη από τη μία, αλλά και να στείλει κι ένα μήνυμα στη Μόσχα που επιδιώκει επίσης τον απόλυτο έλεγχο της περιοχής.
Ο ρόλος του Πούτιν
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ωστόσο, δείχνει να θέλει να φέρει τις δύο χώρες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αποφεύγοντας να ρίξει το φταίξιμο στη μία ή την άλλη πλευρά. Κι είναι σίγουρο, υπογραμμίζουν διεθνή ΜΜΕ, ότι κάθε άλλο παρά ευχαριστημένος είναι με τη ρητορική του ευκαιριακού του συμμάχου Ερντογάν, ούτε ότι θα ανεχθεί μια τουρκική στρατιωτική επέμβαση.
Και σίγουρα, όπως επισημαίνει το Bloomberg, δεν διαφεύγει του Ρώσου προέδρου ότι η Τουρκία του Ερντογάν έχει ήδη απλωθεί σε πολλά μέτωπα με στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και τη Λιβύη και τη γεωπολιτική αντιπαράθεση για τα ενεργειακά στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια επέμβαση στον Καύκασο θα αυξήσει ακόμη περισσότερο τις πιέσεις στην τουρκική οικονομία, με τη λίρα να κατρακυλά τις τελευταίες μέρες σε νέο επίπεδο ρεκόρ λόγω των φόβων που πυροδοτεί μια τέτοια προοπτική.
Ο Πούτιν γνωρίζει ότι έχει τον χρόνο με το μέρος του και ότι σ’ αυτόν θα στραφούν στο τέλος για μια μεσολάβηση, αφού η Ρωσία είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που τη συμφέρει η σταθερότητα στον Καύκασο κι έχει την ισχύ για να την επιβάλει. Και η μόνη ελπίδα του Ερντογάν, παρά την πολεμόχαρη ρητορική του για να σώσει τα προσχήματα, σημειώνει το Bloomberg, «θα είναι να του προσφέρει ο Ρώσος ομόλογός του μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πιθανώς με κάποιες υποχωρήσεις που θα αναγκαστεί να κάνει ο Τούρκος πρόεδρος σε άλλους τομείς όπου τα συμφέροντα της χώρας του συγκρούονται με εκείνα της Ρωσίας».