Η Ουκρανία εξασφάλισε τελικά μια συμφωνία με στόχο την επανεκκίνηση των ζωτικής σημασίας εξαγωγών σιτηρών, οι οποίες έχουν παραλύσει λόγω της εισβολής της Ρωσίας. Όμως το να ξεκινήσουν δε θα είναι εύκολο.
Η χθεσινή συμφωνία
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι από το Κίεβο και τη Μόσχα υπέγραψαν χθες παράλληλες συμφωνίες με την Τουρκία και τα Ηνωμένα Έθνη σε μια συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να βοηθήσουν στην αναβίωση των αποστολών από έναν από τους κορυφαίους εξαγωγείς σιταριού, καλαμποκιού και φυτικών ελαίων στον κόσμο. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα καλό νέο για την τεταμένη παγκόσμια αγορά τροφίμων και την οικονομία της Ουκρανίας που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο.
Ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας, Σεργκέι Σοϊγκού, και ο Γενικός Γρμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, κατά την χθεσινή υπογραφή της συμφωνίας εξαγωγής σιτηρών από την Ουκρανία
Γιατί θα αργήσει να υλοποιηθεί η συμφωνία για την εξαγωγή σιτηρών.
Θα χρειαστεί χρόνος για τις ροές
Ωστόσο, όπως σημειώνει το Bloomberg, ακόμη και τώρα με τη συμφωνία, θα χρειαστεί χρόνος για τους εμπόρους και τους αξιωματούχους να ξεκινήσουν τις ροές. Γιατί; Η Ουκρανία θα πρέπει να βρει τρόπο να ανοίξει μονοπάτι σε ναρκοθετημένες θάλασσες, να βρει αρκετά πλοία για να μεταφέρουν όλο αυτό τον όγκο των σιτηρών αλλά και να επαναδρομολογήσει τρένα και φορτηγά που τώρα χρησιμοποιούνται αλλού. Και η εξασφάλιση ασφάλισης για την κάλυψη των επιχειρήσεων αυτών αποτελεί επίσης πρόκληση.
Η επιτυχία του σχεδίου εξαρτάται επίσης από τις διαβεβαιώσεις ασφαλείας της Μόσχας και από τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν πως θα τηρήσει τη δική του πλευρά της συμφωνίας, σε μια εποχή που το Κρεμλίνο προχωρά στην προσάρτηση κατεχόμενων εδαφών και συνεχίζει να προελαύνει στα ανατολικά της Ουκρανίας.
Πώς σχολιάζουν τη συμφωνία αναλυτές
Αναλυτές και δυτικοί αξιωματούχοι είναι επιφυλακτικοί σχετικά με το πόσο γρήγορα η Ουκρανία μπορεί να επανακτήσει το ρόλο της ως παγκόσμια αγροτική δύναμη. «Όσο λαμβάνουν χώρα ενεργές στρατιωτικές επιχειρήσεις στο έδαφος της Ουκρανίας, η παραμονή στα ύδατα των ουκρανικών λιμανιών θα παραμείνει εξαιρετικά επικίνδυνη» δήλωσε στο Bloomberg ο Αντρέι Κουπτσένκο, επικεφαλής της αναλυτικής υπηρεσίας του τοπικού συμβούλου APK-Inform. Οι εξαγωγές της Ουκρανίας είναι απίθανο να επιστρέψουν στα «βέλτιστα» επίπεδα αυτή τη σεζόν, είπε.
Σε ένδειξη του πόσο τεταμένη είναι η κατάσταση, η Ουκρανία υπέγραψε συμφωνία με την Τουρκία και τον ΟΗΕ, αντί να συνεργαστεί απευθείας με τη Ρωσία – με τη Ρωσία να υπογράφει μια συμφωνία – καθρέφτη με την Τουρκία και τον ΟΗΕ.
Ο προσωπάρχης του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είχε δηλώσει πριν την υπογραφή πως η Ουκρανία δεν θα επιτρέψει τη συνοδεία ρωσικών πλοίων ούτε θα έχει εκπροσώπους της στα λιμάνια της Ουκρανίας. Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού δήλωσε στην κρατική τηλεόραση χθες πως η Ρωσία δε θα επωφεληθεί από το γεγονός ότι τα λιμάνια θα ανοίξουν.
Κολλημένα στα λιμάνια τα πλοία
Δεκάδες πλοία με σιτηρά έχουν κολλήσει στην Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου, αναγκάζοντας τη χώρα να στραφεί σε σιδηροδρομικές μεταφορές καθώς και σε μεταφορές με φορτηγά αλλά και σε ποτάμια λιμάνια – τα οποία μπορούν να διαχειριστούν πολύ μικρότερες ποσότητες. Όταν ανοίξουν ξανά τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, η εξασφάλιση πλοίων αλλά και η εξεύρεση ασφαλιστών πρόθυμων να υποστηρίξουν την μεταφορά των φορτίων εκεί, μπορεί να αποδειχθούν δύσκολα και δαπανηρά.
Οι εξειδικευμένοι ασφαλιστές μπορεί να αναλάβουν φορτία, ιδίως λόγω του ανθρωπιστικού τους χαρακτήρα, δήλωσε ο Νιλ Ρόμπερτς, επικεφαλής του τμήματος ναυτιλίας και αεροπορίας της Lloyd’s Market Association. Όμως θα πρέπει να επιλυθούν οι λεπτομέρειες της εφοδιαστικής, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εργαζόμενοι θα είναι διαθέσιμοι για το χειρισμό και τη φόρτωση των σιτηρών.
Φορτηγά έξω από αποθήκη σιτηρών στην Μελιτόπολη της Ουκρανίας
«Το άνοιγμα των λιμανιών θα ήταν υπέροχο, τουλάχιστον τα 80 ή 90 πλοία που έχουν κολλήσει εκεί, θα μπορούσαν να φύγουν» δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Λούκας Ντορεστέιν, παγκόσμιος επικεφαλής των επιχειρήσεων της Viterra που εμπορεύεται σιτηρά. «Αλλά στην συνέχεια, τα επόμενα βήματα θα είναι αρκετά περίπλοκα».
Η Ουκρανία είχε έως και 25 εκατομμύρια τόνους συσσωρευμένων σιτηρών στα μέσα του έτους και οι αγρότες βρίσκονται τώρα στη μέση της επόμενης συγκομιδής σιταριού. Ενώ κάποιες προμήθειες βρίσκονται στα λιμάνια ή κοντά σε αυτά, οι αγρότες και οι έμποροι θα χρειαστούν ασφαλείς διαδρομές για να συνεχίσουν τις παραδόσεις. Η νότια περιοχή παραμένει επικίνδυνη και οι υποδομές έχουν υποστεί ζημιές, γεγονός που θα μπορούσε να περιορίσει την πρόοδο, δήλωσε ο Κουπτσένκο της APK-Inform.
Ανάγκη εύρεσης φορτηγών και τρένων για την μεταφορά των σιτηρών
Πλέον, πολλά σιδηροδρομικά βαγόνια και φορτηγά είναι κολλημένα σε ουρές εξάγοντας σιτηρά σε γείτονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα πρέπει να επιστρέψουν στις παραδοσιακές διαδρομές με προορισμό τα λιμάνια, είπε. «Η διασφάλιση της ασφάλειας των πληρωμάτων θα είναι ζωτικής σημασίας αν θέλουμε να προχωρήσουμε γρήγορα αυτή τη συμφωνία» δήλωσε ο Γκάρι Πλάτεν, γενικός γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου. «Παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα πλοία θα περιηγηθούν σε βαριά ναρκοθετημένα ύδατα και πώς μπορούμε να επανδρώσουμε αποτελεσματικά τα πλοία στην περιοχή».
Η συνέχιση της ροής των εξαγωγών εξαρτάται επίσης από τις διαβεβαιώσεις ότι δε θα υπάρξουν επιθέσεις σε υποδομές από τη Ρωσία, η οποία έχει κατηγορηθεί για κλοπή ουκρανικών σιτηρών και για πυραυλικές επιθέσεις εναντίον αποθηκευτικών εγκαταστάσεων. Ορισμένοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι το Κρεμλίνο σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την απειλή της έλλειψης τροφίμων και της παγκόσμιας πείνας ως διαπραγματευτικό εργαλείο.
Ποια λιμάνια περιλαμβάνει η συμφωνία
Η συμφωνία αφορά τρία από τα λιμάνια της Ουκρανίας – την Οδησσό, το Τσερνομόρσκ και το Πιβντένι – δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες κατά την τελετή υπογραφής. Αντιπροσώπευαν λίγο περισσότερο από το ήμισυ των θαλάσσιων εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας κατά την περίοδο 2020-21.
Υπάρχουν και άλλα που είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των προπολεμικών ποσοτήτων. Ένα από αυτά είναι το Μικολάιβ κοντά στη Χερσώνα, όπου σήμερα διεξάγοντας σφοδρές μάχες, ενώ το ίδιο το Τσορνομόρσκ είναι αποκλεισμένο από σκόπιμα βυθισμένα πλοία.
«Μιλάμε για ουκρανικό σιτάρι σε ουκρανικά λιμάνια υπό ουκρανικό έλεγχο», λέει ο Πολ Τουρέτ, διευθυντής του Ανώτατου Ινστιτούτου Ναυτιλιακής Οικονομίας (Isemar), ο οποίος επισημαίνει ότι δεν γίνεται καμία αναφορά στη Μαριούπολη, η οποία βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο.
«Γι’ αυτό δεν εξετάζουμε το θαλάσσιο εμπόριο, αλλά μια διεθνή λύση για την αντιμετώπιση της επισιτιστικής κρίσης με την απελευθέρωση της χωρητικότητας», δήλωσε σύμφωνα με το AFP .
Με ποια πλοία;
Σύμφωνα με τον Τουρέ, τα πλοία που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να είναι κυρίως τουρκικά ή ελληνικά πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου, με την Ελλάδα να διαθέτει τον μεγαλύτερο στόλο. Μπορούν συνήθως να μεταφέρουν από 20.000 έως 70.000 τόνους σιτηρών το καθένα.
Σύμφωνα με τη βιομηχανία, τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μεγάλων ευρωπαϊκών πλοιοκτητών θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την παραλαβή προϊόντων που έχουν ήδη μεταποιηθεί στην Ουκρανία, όπως αλεύρι ή ζυμαρικά.
Τα πλοία θα πρέπει να επιθεωρηθούν στην Κωνσταντινούπολη πριν από τη μετάβασή τους στην Ουκρανία από εκπροσώπους των τεσσάρων μερών, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα μεταφέρουν όπλα.
Οι ναρκοθετημένες θάλασσες – Πόσο σύντομα μπορεί να ανοίξει διάδρομος
Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός έχει εκτιμήσει ότι η πλήρης απομάκρυνση των θαλάσσιων ναρκών κοντά στα λιμάνια θα έπαιρνε μήνες. Ωστόσο, η εκκαθάριση ενός μονοπατιού που θα επιτρέπει στα πλοία να διέρχονται θα μπορούσε να γίνει πολύ πιο γρήγορα, ενδεχομένως σε περίπου 10 ημέρες, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Μικόλα Γκορμπατσόφ, επικεφαλής της Ουκρανικής Ένωσης Σιτηρών. «Είμαι αρκετά θετικός» δήλωσε. «Είναι δυνατόν να βρεθεί ο δρόμος».
Η ενίσχυση των εξαγωγών θα ανακούφιζε τις χώρες εισαγωγής που εξαρτώντας από τις ουκρανικές καλλιέργειες, ιδίως με τις ιστορικά υψηλές τιμές των σιτηρών. Μια συμφωνία θα έδινε επίσης μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους ντόπιους αγρότες, οι οποίοι θα έρθουν αντιμέτωποι με σημαντικές αποφάσεις το φθινόπωρο σχετικά με το πόση έκταση – αν υπάρχει – θα φυτέψουν με χειμερινά σιτηρά όπως το σιτάρι, τα οποία βρίσκονται σε ιδιαίτερα περιορισμένη παγκόσμια προσφορά, δήλωσε στο Bloomberg ο αναλυτής Μάικλ Μαγκντόβιτς.
«Είμαστε αισιόδοξοι ότι μπορεί να υπάρξει κάποιου είδους συμφωνία για να φύγουν τα σιτηρά από εκεί» δήλωσε ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, σε ενημέρωση. «Αλλά δεν είμαστε και τόσο αισιόδοξοι όσον αφορά την επιτυχία που θα μπορέσουν τελικά να επιτύχουν».