Στις αρχές Μαρτίου, μια κεφαλή πυραύλου διασποράς που είχε ήδη εκραγεί, προσγειώθηκε δίπλα στο σπίτι του Γιούρι Ντοροσένκο, στην ανατολική Ουκρανία. Οι μικρές φονικές βόμβες που περιείχε, είχαν ήδη πέσει σαν βροχή πάνω από το χωριό του.
«Βομβάρδιζαν και έσκασε στον δρόμο», περιγράφει ο ίδιος στους Times της Νέας Υόρκης.
Αυτού του είδους τα όπλα, απαγορευμένα από το διεθνές δίκαιο, έχουν χρησιμοποιηθεί επανειλημμένως από τον ρωσικό στρατό, στις μέρες που μεσολάβησαν από την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταδικάσει σε πολλές περιπτώσεις τη χρήση τους. Δυτικοί ηγέτες έχουν συνδέσει τη χρήση τους με τις καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου από τη Μόσχα.
Χρήση πυρομαχικών διασποράς από Ουκρανούς
Όμως η συγκεκριμένη ρουκέτα διασποράς που προσγειώθηκε δίπλα στο σπίτι του Ντοροσένκο, δεν προερχόταν από τις ρωσικές δυνάμεις. Βάσει στοιχείων που εξετάστηκαν από τους Times της Νέας Υόρκης σε αυτοψία τους στην περιοχή, είναι πολύ πιθανό να εκτοξεύθηκαν από τους ουκρανούς στρατιώτες που επιχειρούσαν να ανακαταλάβουν την περιοχή.
Κανείς δεν σκοτώθηκε από αυτό τον βομβαρδισμό της Χουσαρίβκα, ενός μικρού αγροτικού χωριού που περιτριγυρίζεται από καλλιέργειες σιτηρών και αγωγούς φυσικού αερίου, αν και τουλάχιστον δυο άτομα έχασαν τη ζωή τους στους βομβαρδισμούς από τις ουκρανικές δυνάμεις που διήρκεσαν σχεδόν ένα μήνα, με στόχο το ρωσικό στρατό.
Με τον πόλεμο να προσεγγίζει την όγδοη εβδομάδα του, και οι δυο πλευρές στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στο πυροβολικό και τους πυραύλους, στην προσπάθειά τους να επικρατήσουν. Όμως η απόφαση των Ουκρανών να πλήξουν ένα δικό τους χωριό με βόμβα διασποράς, που θα μπορούσε να επιφέρει σοβαρές παράπλευρες απώλειες, υπογραμμίζει τον στρατηγικό σχεδιασμό τους. Σύμφωνα με τους Times, φαίνονται αποφασισμένοι να κάνουν τα πάντα για να ανακαταλάβουν την επικράτειά τους, όποιο και αν είναι το κόστος.
Τι είναι τα πυρομαχικά διασποράς
Τα πυρομαχικά διασποράς, μια τάξη όπλων που περιλαμβάνει πυραύλους, βόμβες, ρουκέτες, όλμους και βλήματα πυροβολικού, ανοίγουν όσο ακόμη βρίσκονται στον αέρα και σκορπίζουν μικρότερες βόμβες πάνω από μια εκτεταμένη περιοχή. Ο κίνδυνος για τους αμάχους παραμένει υψηλός μέχρι να εντοπιστούν όλες οι βόμβες που δεν έχουν εκραγεί και να απομακρυνθούν από τους ειδικούς.
Η Σύμβαση για τα Όπλα Διασποράς, που τέθηκε σε ισχύ το 2010, απαγορεύει τη χρήση τους εξαιτίας της καταστροφής που μπορεί να προκαλέσει σε αθώους πολίτες. Ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν επισημάνει ότι το 20% ή και μεγαλύτερο μέρος των μικρότερων βομβών δεν εκρήγνυνται κατά την πρόσκρουση, όμως απειλούν να εκραγούν αργότερα, αν κάποιος επιχειρήσει να τις συλλέξει ή να τις εξουδετερώσει.
Περισσότερες από 100 χώρες έχουν συνυπογράψει τη σύμβαση, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται η Ουκρανία, η Ρωσία και οι ΗΠΑ.
«Δεν είναι παράξενο, είναι όμως σίγουρα δυσάρεστο να μαθαίνουμε ότι έχουν προκύψει ενδείξεις ότι η Ουκρανία ίσως χρησιμοποίησε πυρομαχικά διασποράς στη διάρκεια της τρέχουσας σύγκρουσης», αναφέρει στους Times η Μέρι Γουέρχαμ, διευθύντρια υποστήριξης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο τμήμα του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που ασχολείται με τα όπλα. «Τα πυρομαχικά διασποράς είναι απαράδεκτα όπλα που σκοτώνουν και ακρωτηριάζουν αμάχους σε ολόκληρη την Ουκρανία».
Σύμβουλος των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, αλλά και το Υπουργείο Άμυνας της χώρας αρνήθηκαν να σχολιάσουν την υπόθεση στην αμερικανική εφημερίδα.
Η ιστορία της Χουσαρίβκα
Ρώσοι στρατιώτες είχαν καταλάβει τη Χουσαρίβκα από τις ουκρανικές μονάδες τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου, καταλαμβάνοντας κτίρια στα προάστια του χωριού, αλλά και στο κέντρο του. Η ρουκέτα πυροβολικού, διαμέτρου 220 χιλιοστών, που προσγειώθηκε κοντά στο σπίτι του Ντοροσένκο, αφού εκτοξεύτηκε από απόσταση πολλών χιλιομέτρων, έπληξε το χωριό είτε στις 6 είτε στις 7 Μαρτίου, σύμφωνα με τον ίδιο.
Μέχρι τότε, το χωριό είχε τεθεί υπό τον πλήρη έλεγχο των Ρώσων.
Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην ιδιοκτησία του Ντοροσένκο και στην ευρύτερη γειτονιά του την Πέμπτη, δημοσιογράφοι των Times εντόπισαν μεγάλα τμήματα της ρουκέτας που απελευθέρωσε τις βόμβες, επιβεβαιώνοντας τον τύπο του όπλου που είχε πλήξει το χωριό. Η ρουκέτα προσγειώθηκε κοντά στο αυτοσχέδιο κέντρο ελέγχου των Ρώσων, σύμφωνα με κατοίκους, πράγμα που σημαίνει ότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι εκείνοι ήταν ο στόχος της επίθεσης.
Σε όλη τη διάρκεια της κατοχής του χωριού, οι ουκρανικές δυνάμεις βομβάρδιζαν ανηλεώς τους Ρώσους που βρίσκονταν εκεί, ενώ τουλάχιστον δύο πυρομαχικά διασποράς αυτού του είδους κατέληξαν σε ένα χωράφι κοντά στο σπίτι του Ντοροσένκο, μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από το κέντρο ελέγχου των Ρώσων.
Οι ρουκέτες έπεσαν γύρω από μια μικρή γειτονιά περίπου δέκα σπιτιών που περιτριγυρίζονται από μικρούς κήπους.
Καθώς οι ρουκέτες προσέγγιζαν το χωράφι, οι κεφαλές τους – καθεμιά εκ των οποίων πιθανότατα έφερε περίπου 30 μικρότερες βόμβες – αποχωρίζονταν από το κυρίως σώμα του όπλου, ανοίγοντας και απελευθερώνοντας το φονικό φορτίο τους στη γειτονιά.
Αυτά τα μικρότερα πυρομαχικά περιέχουν το καθένα περίπου 300 γρ. ΤΝΤ, δηλαδή σχεδόν διπλάσια ποσότητα από μια μέση χειροβομβίδα.
Η επίθεση στο χωράφι της Χουσαρίβκα φαίνεται να είναι η πρώτη φορά που πυρομαχικά διασποράς χρησιμοποιήθηκαν από Ουκρανούς στη διάρκεια του πολέμου. Το 2015, οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν χρησιμοποιήσει πυρομαχικά διασποράς κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου απέναντι στους αυτονομιστές που δρούσαν με την υποστήριξη των Ρώσων στα ανατολικά της χώρας.
Όταν ενημερώθηκε για το ενδεχόμενο οι βόμβες διασποράς που έπληξαν το χωριό του να προέρχονται από τις ουκρανικές δυνάμεις, ο 58χρονος Ντοροσένκο, ανεπίσημος αρχηγός του χωριού, δεν φάνηκε να ενδιαφέρεται και πολύ.
«Δεν ξέρω», δήλωσε στους Times. «Το κυριότερο είναι ότι μετά από αυτές τις βόμβες έζησαν όλοι».
Ρωσικοί και ουκρανικοί βομβαρδισμοί
Ο κίνδυνος από τα μικρά πυρομαχικά που ενδέχεται να μην έχουν ακόμη εκραγεί δεν επέτρεψε στους δημοσιογράφους των Times να εξετάσουν από κοντά όλα τα πυρομαχικά που προσγειώθηκαν στο χωριό. Επιβεβαίωσαν από μικρή απόσταση ότι δυο από τα τρία υπολείμματα ρουκετών ήταν πυρομαχικά διασποράς Uragan, που αφήνουν πίσω τους τη μύτη της ρουκέτας και έναν μακρύ μεταλλικό σκελετό που συγκρατεί τις μικρότερες βόμβες κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Στις 8 Απριλίου, οι Times είχα επιβεβαιώσει ότι παρεμφερής ρουκέτα, γεμάτη με αντιαρματικές νάρκες, είχε εκτοξευτεί από ρώσους στρατιώτες σε χτύπημα κατά της πόλης Μπεζρούκι, ενός προαστίου του Χαρκόβου, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ουκρανίας.
Πολλά έχουν γραφτεί για τους ρωσικούς βομβαρδισμούς ουκρανικών πόλεων – τα συχνά μπαράζ χτυπημάτων αφήνουν πίσω τους εκατοντάδες τραυματίες και δεκάδες νεκρούς και αναγκάζουν τους αμάχους να μένουν κλεισμένοι σε υπόγεια ή καταφύγια. Ο κίνδυνος για τους αμάχους, επισημαίνουν οι Times, είναι ο ίδιος και όταν τα πυρομαχικά προέρχονται από Ουκρανούς, καθώς οι δυνάμεις της χώρας δίνουν απελπισμένες μάχες για να ανακαταλάβουν τα τμήματα της Ουκρανίας που έχουν περάσει υπό ρωσικό έλεγχο.
Η 62χρονη Λουμπόφ Ντβορέτσκα έχασε τον άντρα της, Ολεξάντρ, κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού της Χουσαρίβκα από ουκρανικές δυνάμεις στα τέλη Μαρτίου, λίγες ημέρες πριν την αποχώρηση των Ρώσων από την περιοχή.
«Θεέ μου, όλα βροντάνε»
«Άλλοι πυροβολούν από εδώ, άλλοι από εκεί», περιγράφει στους Timss. «Θεέ μου, όλα βροντάνε. Και στις 10 Μαρτίου είπαν ότι η μισή Χουσαρίβκα έφυγε για την Τσεπέλιβκα. Μαζέψτε τα και φύγετε γιατί τα πράγματα θα χειροτερέψουν. Και μετά έφυγα».
Η Ντβορέτσκα εγκατέλειψε το χωριό, όμως ο άντρας της έμεινε για να φροντίσει τα ζώα τους. Αργότερα, οι γείτονες της είπαν ότι ο Ολεξάντρ τραυματίστηκε από όλμο στις 22 Μαρτίου και πιθανότατα πέθανε την επόμενη μέρα.
«Τον βρήκαν νεκρό στο σπίτι στις 23 και στις 24 μετά βίας μπόρεσαν να με πάρουν τηλέφωνο και να μου το πουν», θυμάται. «Ακριβώς όπως ήταν, με τα ίδια ρούχα, τον έθαψαν απάνθρωπα, σα να ήταν ζώο».
Ένας άλλος άνδρας, ο Βολοντίμιρ Στροκόφ, σκοτώθηκε στη διάρκεια των βομβαρδισμών στις 22 Μαρτίου, σύμφωνα με κατοίκους.
Πριν τον πόλεμο, το χωριό μετρούσε 1000 κατοίκους. Τώρα έχουν απομείνει περίπου 400, με τους υπόλοιπους να έχουν αποχωρήσει κακήν κακώς, παίρνοντας μαζί τους ό,τι μπορούσαν. Ουκρανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν το χωριό περίπου στις 26 Μαρτίου. Τώρα, η Χουσαρίβκα, περίπου τρία μίλια μακριά από τη γραμμή οριοθέτησης του Ιζιούμ, δέχεται καθημερινά επιθέσεις τόσο από το ρωσικό πυροβολικό όσο και από την αεροπορία, σύμφωνα με τους κατοίκους.
Κλαίγοντας, η Ντβορέτσκα δείχνει το σημείο όπου οι γείτονες έθαψαν τον σύζυγό της, σε έναν χωμάτινο τάφο στην αυλή τους, με μόνο σημάδι έναν αυτοσχέδιο ξύλινο σταυρό.
«Ποτέ δεν περίμενα ότι θα γινόταν έτσι», ουρλιάζει. «Ποτέ δεν είχα βάλει στο μυαλό μου ότι θα έμενα μόνη μου στα γεράματά μου. Μόνη μου».