Μιλώντας στην Πολωνία το Σάββατο για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, απομακρύνθηκε από την προετοιμασμένη ομιλία του. Άρθρωσε μόλις εννέα λέξεις που δεν προβλέπονταν στο αρχικό κείμενο, όμως, σύμφωνα με το CNN, δεν αποκλείεται αυτές να σταθούν αρκετές για μια ανεπιθύμητη κλιμάκωση του πολέμου – και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δυσχεράνουν τις αναπόφευκτες διαπραγματεύσεις Ουάσινγκτον-Ρωσίας.
Τι είπε ο Μπάιντεν
Στη διάρκεια της ομιλίας του, ο αμερικανός πρόεδρος ούτε λίγο ούτε πολύ δήλωσε ότι ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντίμιρ Πούτιν, «δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία», μετά την αγριότητα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Αμέσως μόλις επέστρεψε στην Ουάσινγκτον, το βράδυ του Σαββάτου, ο Μπάιντεν έσπευσε να ξεκαθαρίσει στους δημοσιογράφους ότι δεν απαιτεί την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία. Πρόκειται για μια θέση που έχουν επαναλάβει πολλές φορές οι αμερικανικές αρχές από την έναρξη της κρίσης.
Μια γκάφα, πολλά ερωτήματα
Ωστόσο, το γεγονός ότι ο Μπάιντεν έσπευσε να «μαζέψει» το λεκτικό ατόπημα, δεν αναιρεί τις παγκόσμιες δονήσεις που προκάλεσαν οι λέξεις του. Σε ανάλυσή του, το CNN σημειώνει ότι έχουν προκύψει πολλαπλά ερωτήματα για την επίδρασή τους στην έκβαση του πολέμου, διακρίνοντας ως πλέον κρίσιμα τα παρακάτω:
- Οδήγησαν τα σχόλια του προέδρου σε μια επικίνδυνη κλιμάκωση της ήδη υψηλής έντασης στη χειρότερη αναμέτρηση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας εδώ και δεκαετίες;
- Οδήγησαν τα σχόλια του Μπάιντεν σε μείωση της εμπιστοσύνης προς την ικανότητά του να ηγηθεί του ΝΑΤΟ και να το ενώσει απέναντι στη Μόσχα; Και πώς θα εκμεταλλευτεί ο Πούτιν την ταραχή που προκάλεσαν οι δηλώσεις στις πρωτεύουσες της Ευρώπης;
- Θα μπορούσε η αντίληψη ότι ο Μπάιντεν επιθυμεί να «ρίξει» τον Πούτιν να κάνει τον τελευταίο ακόμη πιο καχύποπτο απέναντι στις διαπραγματεύσεις ή και να κλιμακώσει περαιτέρω τις επιθέσεις απέναντι σε αμάχους;
- Υπάρχει περίπτωση η αναβάθμιση της ρητορικής του Μπάιντεν να έχει ουσιαστικά αποκλείσει οποιοδήποτε ενδεχόμενο άμεσης διπλωματίας ή συναντήσεων μεταξύ των μεγαλύτερων πυρηνικών δυνάμεων του πλανήτη; Και θα μπορούσε κάτι τέτοιο να θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια ειρήνη, στο βαθμό που θα αδυνατούν να επικοινωνήσουν σε μια μελλοντική κρίση που θα απειλήσει την ανθρωπότητα;
- Ή αντιθέτως η αντίδραση του Μπάιντεν, την οποία κυβερνητικές πηγές αποδίδουν στην επαφή του με ουκρανούς πρόσφυγες, θα υιοθετηθεί σταδιακά, καθώς η αγριότητα του πολέμου θα συνεχίζεται, ως η ηθική στάση που θα αλλάξει τον τρόπο που ο πλανήτης αντιμετωπίζει τον ρώσο ηγέτη; Το CNN παρατηρεί σε αυτό το σημείο ότι και οι εκκλήσεις του Ρόναλντ Ρέιγκαν προς τον Γκορμπατσόφ να «ρίξει τον τοίχο» του Βερολίνου, αρχικά είχε προκαλέσει αντιδράσεις ακόμη και από την ίδια την κυβέρνησή του που τις είχε θεωρήσει προκλητικές.
- Τέλος, από τη στιγμή που η Μόσχα ήδη αντιμετωπίζει τις βαριές κυρώσεις της Δύσης ως οικονομικό πόλεμο και δεδομένης της βαθιά συνωμοσιολογικής αντίληψης του Πούτιν για τη Δύση και τον ρόλο της στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, πόσο χειρότερα μπορούν να γίνουν τα πράγματα από μια φράση του προέδρου;
Ο Λευκός Οίκος επιχειρεί να σώσει την κατάσταση
Από την πρώτη στιγμή, η Ουάσινγκτον επιχείρησε να διορθώσει το σφάλμα του Μπάιντεν. Εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι όταν ο αμερικανός πρόεδρος είπε «για όνομα του Θεού, αυτός ο άνδρας δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία», στην πραγματικότητα ήθελε να πει ότι… «δεν μπορεί να επιτραπεί στον Πούτιν να ασκεί εξουσία στους γείτονές του ή στην ευρύτερη περιοχή» και ότι ο Μπάιντεν δεν ζητούσε αλλαγή καθεστώτος.
Ακόμη πιο κατηγορηματικά, ο υπουργός εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, υποστήριξε ότι «δεν έχουμε στρατηγική αλλαγής καθεστώτος στη Ρωσία – ή οπουδήποτε αλλού. Σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, είναι υπόθεση του λαού της χώρας. Είναι υπόθεση του ρωσικού λαού».
Ωστόσο, υπογραμμίζει το CNN, οι συγκεκριμένες εξηγήσεις δεν είναι ιδιαιτέρως πειστικές δεδομένου και του πλαισίου εντός του οποίου εκστομίστηκε η περιβόητη φράση. Ταυτόχρονα, όμως, οι διευκρινίσεις είναι αναγκαίες, καθώς αν η Μόσχα πειστεί ότι η Ουάσινγκτον επιχειρεί αλλαγή καθεστώτος, η σύγκρουση μπορεί να μετατραπεί σε άμεση αναμέτρηση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Ο Μπάιντεν έχει προσπαθήσει σκληρά για την αποτροπή αυτού του σεναρίου, μεταξύ άλλων διαφωνώντας με το πολωνικό σχέδιο αποστολής μαχητικών αεροσκαφών στην Ουκρανία, προκειμένου να μη δημιουργηθεί η εντύπωση αμεσότερης εμπλοκής του ΝΑΤΟ στον πόλεμο. Η κατάσταση είναι ήδη οριακή, μετά και την αποστολή τεράστιων ποσοτήτων αντιαρματικών και αντιαεροπορικών ρουκετών από δυτικά κράτη προς τον ουκρανικό στρατό, οι οποίες χρησιμοποιούνται στον πόλεμο προκαλώντας βαριές απώλειες στη Ρωσία.
Δώρο για την προπαγάνδα του Πούτιν
Ανεξάρτητα από το τι ήθελε να πει ο Μπάιντεν και ποιοι λόγοι τον ώθησαν σε αυτή τη δήλωση, είναι βέβαιο πως η ρωσική κυβέρνηση θα την αξιοποιήσει για τους δικούς της σκοπούς – γεγονός που έκανε το CNN να μιλήσει για «δώρο για την προπαγάνδα του Πούτιν».
Παρουσιάζοντας τη δήλωση ως απόδειξη των δόλιων σκοπών της Δύσης, το Κρεμλίνο ίσως καταφέρει να στρέψει την οργή των πολιτών για την οικονομική πίεση που προκάλεσαν οι κυρώσεις προς τις ΗΠΑ, αντί για την κυβέρνηση. Εξάλλου, ήδη πριν το περιστατικό στην Πολωνία, ο Μπάιντεν έχει ξεκαθαρίσει ότι θεωρεί τον Πούτιν εγκληματία πολέμου, εξαιτίας των ανηλεών επιθέσεων προς ουκρανικές πόλεις και αμάχους, ενώ το Σάββατο δεν δίστασε να τον χαρακτηρίσει «χασάπη». Σε άλλη περίπτωση, τον έχει αποκαλέσει «αλήτη» και «δολοφονικό δικτάτορα». Και στο… προβλεπόμενο μέρος της ομιλίας του Σαββάτου, ο Μπάιντεν έκανε λόγο για έναν μακροχρόνιο αγώνα, με την αναφορά να παραπέμπει σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Η αντίδραση των Ρεπουμπλικάνων
Η δήλωση του Μπάιντεν έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένων και των επερχόμενων ενδιάμεσων αμερικανικών εκλογών, οι οποίες, όπως είναι φυσικό, θα επηρεαστούν σημαντικά από τις εξελίξεις του πολέμου.
Οι Ρεπουμπλικάνοι στάθηκαν στα σχόλια του Μπάιντεν, χρησιμοποιώντας τα ως απόδειξη για τους κακούς χειρισμούς του προέδρου στη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης. Εξάλλου, μερίδα των Συντηρητικών υποστηρίζει από καιρό ότι ο Μπάιντεν είναι ακατάλληλος για το ρόλο του προέδρου, υπερβολικά γερασμένος και δεν έχει πλήρως τον έλεγχο, επομένως θα μπορούσε να παρασύρει τις ΗΠΑ σε πόλεμο.
Μιλώντας στο CNN, ο κορυφαίος Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής στην επιτροπή Διεθνών Σχέσεων, Τζιμ Ρις, εμφανίστηκε πιο μετριοπαθής, καυτηριάζοντας μεν τη γκάφα του Μπάιντεν, αλλά και υπερασπιζόμενος τη γενικότερη στάση της αμερικανικής κυβέρνησης.
Συγκεκριμένα, δήλωσε ότι το σχόλιο του Μπάιντεν «ήταν μια τρομερή γκάφα. Εύχομαι να μην είχε βγει εκτός σεναρίου». Ταυτόχρονα όμως ξεκαθάρισε ότι «η κυβέρνηση έχει κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει την κλιμάκωση», σημειώνοντας ότι «δεν μπορείς να κλιμακώσεις και πολύ παραπάνω από το να ζητήσεις αλλαγή καθεστώτος».
Από την πλευρά του, ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής από το Οχάιο, Ρομπ Πόρτμαν, δήλωσε NBC: «Πρώτα από όλα, νομίζω ότι όλοι πιστεύουμε ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερος χωρίς τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Όμως δεύτερον, δεν είναι αυτή η επίσημη αμερικανική πολιτική. Και λέγοντας ουσιαστικά ότι έχουμε στρατηγική αλλαγής καθεστώτος, δίνουμε τροφή στους ρώσους προπαγανδιστές και στον Βλαντίμιρ Πούτιν».
Δηλώσεις που οδηγούν σε αδιέξοδο
Ενοχλημένος από τα σχόλια του Μπάιντεν εμφανίστηκε και ο γάλλος ομόλογός του, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος δήλωσε αναφορικά με τον χαρακτηρισμό «χασάπης» στο κανάλι France 3: «Δεν θα χρησιμοποιούσα τέτοια γλώσσα, γιατί βρίσκομαι ακόμη σε συζητήσεις με τον Βλαντίμιρ Πούτιν».
Κάθε μελλοντική συμφωνία εκεχειρίας είναι πλέον απίθανο να προκύψει από την αμερικανική διπλωματία, παρατηρεί το CNN.
Ωστόσο, συνεχίζει το αμερικανικό μέσο, η τελική συμφωνία, η οποία θα έχει ως στόχο και την αποτροπή μιας κλιμάκωσης μεταξύ των δυο μεγαλύτερων πυρηνικών δυνάμεων στο μέλλον, εξαρτάται από τις άμεσες διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ρωσίας, πράγμα που καθίσταται αισθητά πιο δύσκολο από τη στιγμή που ο αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε τον ρώσο ηγέτη εγκληματία πολέμου.