Το 2021, μια σειρά κρίσεων ανέδειξε την τρωτότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παράνομη μετανάστευση.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ απάντησαν στην προσφυγική κρίση με περιφραγμένα καμπς και επαναπροωθήσεις στα εξωτερικά σύνορά τους, χωρίς να έχουν κάποια κοινή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου.
Δεδομένου αυτής της πολιτικής, οι ειδικοί εκτιμούν πως θα εστιάσουν σε αυτά το 2022.
Αυστηρότερη πολιτική
Συρματοπλέγματα και φράχτες έκαναν την εμφάνισή τους φέτος, κυρίως στα σύνορα χωρών της ανατολικής Ευρώπης, αναφέρει το AlJazeera.
Κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στη Λέσβο και τη Σάμο, η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον, έκανε γνωστό ότι 198 εκατ. ευρώ θα δοθούν στην Ελλάδα για να βελτιωθεί η κατάσταση στα καμπς σε πέντε νησιά του ανατολικού Αιγαίου σε ένα ακόμα ένα, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Τουρκία.
«Αυτές οι εγκαταστάσεις δεν θα κλείσουν. Θα εξανθρωπιστούν και θα γίνουν κατάλληλα για οικογένειες και ευπαθείς ομάδες» ανέφερε η Γιόχανσον αφού επισκέφτηκε τον καταυλισμό στο Μαυροβούνι της Λέσβου, τον Καρά Τεπέ.
Τον Σεπτέμβριο, η κλειστή ελεγχόμενη δομή της Σάμου, άρχισε να υποδέχεται πρόσφυγες. Αρκετές οργανώσεις ανέφεραν πως η κατασκευή του θυμίζει «στρατόπεδο συγκέντρωσης».
Οι πρόσφυγες που κατοικούν σε αυτό αναγκάζονται να περνούν από ηλεκτρονικές μπάρες, ενώ σε εκείνους που τους έχει απορριφθεί το αίτημά τους για άσυλο δεν μπορούν να βγουν από το καμπ, όπως έγινε και αυτόν τον μήνα.
Η δομή δεν καλύπτει κάποιες από τις βασικές ανάγκες, όπως καταφύγιο, θέρμανση, ηλεκτρισμό και καθαρό νερό, σύμφωνα με το AlJazeera.
Παρόμοια καμπς σε Λέρο και Κω εγκαινιάστηκαν στα τέλη Νοεμβρίου, ωστόσο δύο ακόμα, τα μεγαλύτερα, αναμένεται να χτιστούν το προσεχώς έτος.
Όλες οι δομές έχουν χωρητικότητα 13.000 άτομα, σχεδόν το διπλάσιο από ότι τα προηγούμενα.
Επαναπροωθήσεις
Αυτό το σύστημα περιορισμού των προσφύγων συνοδεύτηκε από επαναπροωθήσεις στα σύνορα.
Η Aegean Boat Report έχει συγκεντρώσεις περισσότερες από 14.000 καταγγελίες ανθρώπων, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των οποίων έχουν απωθηθεί πίσω στην Τουρκία από τις ελληνικές Αρχές – μια πρακτική που αρκετοί νομικοί εμπειρογνώμονες κρίνουν πως έρχεται σε αντίθεση με τη Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες, σύμφωνα με την οποία οι αιτούντες άσυλο δεν μπορούν να επιστραφούν σε περιοχές στις οποίες μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο.
Το επιχείρημα της Ελλάδας είναι ότι το ανώτατο δικαστήριο της έκρινε την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα για τους περισσότερους πρόσφυγες το 2017. Αυτό επιβεβαιώθηκε με απόφαση του υπουργού Μετανάστευσης Νότη Μηταράκη τον Ιούνιο, η οποία κήρυξε την Τουρκία ασφαλή για Αφγανούς, Σύρους, Σομαλούς, Πακιστανούς και Μπαγκλαντές.
Η Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης Ασύλου έχουν στο εξής συνεντεύξεις με αυτούς τους υπηκόους μόνο για το γιατί η Τουρκία μπορεί να μην είναι μια ασφαλής χώρα για αυτούς.
Διάφορες οργανώσεις έχουν επικρίνει την απόφαση, ενώ σε ανακοίνωσή της τον Ιούλιο η RSA ανέφερε πως «έχει ήδη οδηγήσει σε άρνηση προστασίας στους αιτούντες άσυλο μέσα σε λίγες μόλις ημέρες από την άφιξή τους, μετά από συνεντεύξεις ασύλου λίγων μόλις λεπτών, χωρίς καμία αξιολόγηση των τρωτών σημείων τους και χωρίς πρόσβαση σε πληροφορίες και νομική εκπροσώπηση».
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Βήμα» τον Φεβρουάριο, ο Μηταράκης είπε ότι οι ισχυρισμοί για επαναπροωθήσεις ήταν «μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής fake news που προωθείται από την Τουρκία μέσω ορισμένων ΜΚΟ και δικτύων διακίνησης».
Η πρακτική των επαναπροωθήσεων έχει πλήξει τη φήμη του ευρωπαϊκού μπλοκ ως ο μεγαλύτερος αποδέκτης αιτήσεων ασύλου στον κόσμο. Τον Ιούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε μια έκθεση λέγοντας ότι ο Frontex, ο συλλογικός οργανισμός συνόρων και ακτοφυλακής της ΕΕ, υπήρξε μάρτυρας των απωθήσεων που δεν απέτρεψε. Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχαν καλέσει τον επικεφαλής της Frontex, Fabrice Leggeri, να παραιτηθεί τον Δεκέμβριο του 2020, αλλά η Ελλάδα τον Μάιο πρόσφερε στον Leggeri πολιτική υποστήριξη κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Αθήνα.
Οι τραγωδίες
Καθώς οι μεταναστευτικές διαδρομές από την Τουρκία προς τα κοντινά ελληνικά νησιά απωθούνται σθεναρά από την τουρκική και την ελληνική ακτοφυλακή, οι λαθρέμποροι στην Τουρκία έχουν αναπτύξει μια διαδρομή μεγάλης εμβέλειας προς την Ιταλία. Στις 23-25 Δεκεμβρίου τρία ξεχωριστά ιστιοφόρα γεμάτα πρόσφυγες ανατράπηκαν υπό σχετικά ήπιο καιρό σε τρία διαφορετικά μέρη του Αιγαίου, με αποτέλεσμα τουλάχιστον 31 νεκρούς και δεκάδες ανθρώπους αγνοούμενους. Ήταν ο χειρότερος αριθμός θανάτων στο Αιγαίο από τον Οκτώβριο του 2015.
Πιο νότια, τα ναυάγια στα ανοιχτά της Λιβύης τον Απρίλιο, τον Ιούλιο και τον Νοέμβριο προκάλεσαν εκατοντάδες θανάτους. Η αποκαλούμενη οδός της Κεντρικής Μεσογείου κατέστη ουσιαστικά αδιάβατη από το 2018, όταν η κυβέρνηση της Ιταλίας έδωσε χρήματα στη λιβυκή ακτοφυλακή και περιπολικά πλοία για να παρακολουθεί τα ύδατα, ενώ ο ακροδεξιός υπουργός Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι κήρυξε απαγορευμένα τα λιμάνια της χώρας του για πλοία διάσωσης. Οι αρχές της Λιβύης συμφώνησαν να πάρουν πίσω πλοία γεμάτα πρόσφυγες που πέρασαν μέσω του διχτυού τους στα ύδατα που περιπολούσε η ιταλική ακτοφυλακή.
Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες υπολογίζει ότι 1.645 άνθρωποι έχουν πνιγεί στη Μεσόγειο μέχρι στιγμής φέτος.
Τραγωδίες επεκτάθηκαν και στα ύδατα της Βόρειας Ευρώπης, με 27 πρόσφυγες να πνίγονται στη Μάγχη τον Νοέμβριο.