Ο πρόεδρος της Χιλής, ο Σεμπαστιάν Πινιέρα, κήρυξε χθες Τρίτη κατάσταση εξαίρεσης –συνοδευόμενη από την ανάπτυξη μονάδων των ένοπλων δυνάμεων– σε δύο περιφέρειες στο νότιο τμήμα της χώρας, που έχουν μετατραπεί σε θέατρο ταραχών στο πλαίσιο της διένεξης με τους αυτόχθονες Μαπούτσε, οι οποίοι αξιώνουν να τους επιστραφούν εδάφη που θεωρούν πατρογονικά.
«Ανακοινώνουμε πως αποφασίσαμε να κηρυχθεί κατάσταση εξαίρεσης» σε τέσσερις επαρχίες, στις περιφέρειες Μπιομπίο και Αραουκανία, περίπου 600 χιλιόμετρα νότια της πρωτεύουσας Σαντιάγο, είπε ο αρχηγός του κράτους.
Η κατάσταση εξαίρεσης, που αναστέλλει διατάξεις του Συντάγματος, σκοπό έχει «να καταπολεμηθούν η τρομοκρατία, η διακίνηση ναρκωτικών και το οργανωμένο έγκλημα, επ’ ουδενί στρέφεται εναντίον οποιασδήποτε ομάδας του πληθυσμού ή εναντίον ειρηνικών πολιτών», διαβεβαίωσε.
Οι ένοπλες δυνάμεις θα συμβάλουν να αποκατασταθεί η τάξη, που υφίσταται «πολύ σοβαρή» διατάραξη, επέμεινε.
Οι στρατιωτικοί θα παρέχουν επιμελητειακή υποστήριξη στην αστυνομία, ενώ θα συμμετέχουν επίσης σε περιπολίες.
Η ανακοίνωση αυτή έγινε με την ευκαιρία σύντομου προεδρικού διαγγέλματος, την ημέρα που η Λατινική Αμερική –όπου μαίνονται πολεμικές για τους ιθαγενείς λαούς– τίμησε την επέτειο της έλευσης του Χριστόφορου Κολόμβου το 1492.
Η κατάσταση εξαίρεσης, αρχικά για δεκαπέντε ημέρες, αφορά τις επαρχίες Μπιομπίο, Αραούκο (περιφέρεια Μπιομπίο), Μαγιέκο και Καουτίν (Αραουκανία).
Για την παράταση του μέτρου πέραν του ενός μήνα απαιτείται έγκριση του κοινοβουλίου.
«Κρίση»
Σύμφωνα με τον συντηρητικό πρόεδρο, είναι «διαβόητες» οι «σοβαρές και επαναλαμβανόμενες πράξεις βίας ομάδων ενόπλων που συνδέονται με τη διακίνηση ναρκωτικών, την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα» στις τέσσερις επαρχίες, όπου έχουν σκοτωθεί «αθώοι» και αστυνομικοί.
Οι αυτόχθονες Μαπούτσε, που κατά διάφορες εκτιμήσεις αριθμούν από 700.000 ως 1,7 εκατ. μέλη – από τα 19 εκατ. των κατοίκων της Χιλής – και ζουν κυρίως στον νότο, απαιτούν επί δεκαετίες από το κράτος να τους επιστραφούν γαίες που θεωρούν πατρογονικά τους εδάφη και έχουν εκχωρηθεί σε γαιοκτήμονες, υλοτόμους και άλλους.
Ενώ για το ζήτημα αυτό καταγράφεται πλήρες αδιέξοδο, η διένεξη έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια σε κλιμάκωση της βίας, ιδίως κύματα εμπρησμών από ομάδες ριζοσπαστικοποιημένων ιθαγενών με στόχο ιδιωτικές περιουσίες, αυτοκίνητα και κατοικίες, καθώς και ένοπλων ληστειών, μεταξύ άλλων.
Την Κυριακή, ξέσπασαν επεισόδια στο Σαντιάγο ανάμεσα σε διαδηλωτές και τις δυνάμεις επιβολής της τάξης κατά τη διάρκεια «πορείας υπέρ της αντίστασης των Μαπούτσε και της αυτονομίας των λαών», με αποτέλεσμα να σκοτωθεί 43χρονη δικηγόρος και να τραυματιστούν άλλοι 17 άνθρωποι.
Στον νότο υπογραμμίζεται η παρουσία δικτύων διακίνησης ναρκωτικών, η δράση ομάδων αυτοάμυνας, ενώ έχουν καταγγελθεί επανειλημμένα δολοπλοκίες της αστυνομίας για την παγίδευση αυτοχθόνων.
«Η κυβέρνηση μοιάζει ανίκανη να εφαρμόσει αποτελεσματική και ισόνομη πολιτική» για να επιλύσει τη σύγκρουση και η στρατιωτικοποίηση της αντιμετώπισης της κρίσης ενδέχεται να φέρει «κλιμάκωση της βίας», προειδοποίησε μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο η πολιτολόγος Λουσία Ντάμερτ του Πανεπιστημίου του Σαντιάγο.
Ο κυβερνήτης στην Αραουκανία, ο Λουσιάνο Ρίβας, μέλος του κυβερνώντος κόμματος, είπε πως υποστηρίζει το μέτρο που ανακοίνωσε ο αρχηγός του κράτους, επικαλούμενος την «πολύ βαθιά κρίση δημόσιας ασφάλειας» στην περιφέρειά του.
Οι διεκδικήσεις των Μαπούτσε, πολλοί από τους οποίους ζουν στην απόλυτη φτώχεια, άρχισαν να απασχολούν τον δημόσιο διάλογο μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας (1973-1990). Επανήλθαν και εντάθηκαν όταν εκδηλώθηκε το κίνημα κοινωνικής διεκδίκησης στη Χιλή στα τέλη του 2019.
Η Συντακτική Συνέλευση, η οποία συγκροτήθηκε σε σώμα τον Ιούνιο, έχει πρόεδρο μια πανεπιστημιακό που ανήκει στη φυλή των Μαπούτσε και τα 17 από τα μέλη της είναι αντιπρόσωποι των δέκα αυτοχθόνων λαών της Χιλής. Όμως ηγέτες της φυλής των Μαπούτσε αμφισβητούν έντονα το εάν και κατά πόσον το νέο Σύνταγμα θα ανταποκρίνεται στα αιτήματά τους για την επιστροφή γαιών και την αυτοδιάθεση.
Τον 16ο αιώνα, οι Μαπούτσε πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση στην εδαφική επέκταση των Ισπανών. Το 1870, τους υπέταξε ο στρατός της Χιλής, που είχε αρχίσει να εγκαθιστά εποίκους στα εδάφη τους. Η Μπιομπίο και η Αραουκανία είναι εύφορες περιοχές με έκταση 55.000 και πλέον τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου ζουν κάπου 2,7 εκατομμύρια άνθρωποι.