Αυτές οι ημέρες σηματοδοτούν μια επέτειο, που όλοι θα ευχόμασταν να μην υπήρχε. Πρόκειται για την ευρωπαϊκή επέτειο των δύο χρόνων της πανδημίας του SARS-CoV-2 (στις 24 Ιανουαρίου του 2020 η Γαλλία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επιβεβαίωσε κρούσματα της COVID-19) : δύο χρόνια γεμάτα πένθος, πόνο, φόβο, άγχος, απομόνωση, κατάλυση της ζωής όπως την ξέραμε σε όλα τα επίπεδα.
Αλλά και δύο χρόνια έμπλεα επιστημονικής προόδου και επιτευγμάτων, αλτρουισμού και αυτοθυσίας, δύο χρόνια που μας έμαθαν, με τον πιο σκληρό τρόπο είναι η αλήθεια, ότι οι πανδημίες αποτελούν άκρως υπαρκτούς κινδύνους που μετατρέπονται σε απτή πραγματικότητα και απαιτούν ετοιμότητα, συνεργασία και αλληλεγγύη.
Είναι άραγε αυτή η δεύτερη πανδημική επέτειος η τελευταία που θα αναγκαστούμε να «γιορτάσουμε»; Είναι η ταχέως μεταδιδόμενη παραλλαγή Ομικρον του SARS-CoV-2 που εξαπλώνεται στην Ευρώπη με τρομερή ταχύτητα ο δρόμος προς το τέλος της πανδημίας; Και πόσα ακόμη… μεταλλαγμένα εμπόδια έχουμε ως τον τερματισμό; Αυτά και πολλά άλλα φλέγοντα πανδημικά ζητήματα έθεσε το ΒΗΜΑ-Science σε ένα από τα πρόσωπα-«κλειδιά» σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε ό,τι αφορά τη δίχρονη ως σήμερα πανδημία του SARS-CoV-2, τον περιφερειακό διευθυντή Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), δρα Χανς Χένρι Κλούγκε.
Ο 54χρονος βέλγος γιατρός και ειδικός δημόσιας υγείας ανέφερε πως είναι πρόωρο να πούμε ότι η ενδημικότητα του ιού θα αποτελέσει πραγματικότητα μέσα στο 2022, τονίζοντας παράλληλα ότι για να φθάσουμε στο σημείο μιας πιο… κανονικής συνύπαρξης με τον SARS-CoV-2 δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμήσουμε το νέο πανδημικό πρόσωπό του, την παραλλαγή Ομικρον, θεωρώντας την «αθώα». Και προσέθεσε ότι εμείς με τις πράξεις μας θα παίξουμε καθοριστικό ρόλο στο πόσο γρήγορα θα φθάσουμε στη γραμμή τερματισμού της πανδημικής κρίσης.
Η σαρωτική Όμικρον
Για ένα κύμα της Ομικρον που αυτή τη στιγμή «σαρώνει» την Ευρώπη από τα δυτικά προς τα ανατολικά έκανε λόγο ο δρ Κλούγκε: «Τα στοιχεία δείχνουν ότι το κύμα της Ομικρον έχει ήδη φθάσει – νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν – στην κορύφωσή του σε ορισμένες χώρες, ιδίως στη Δυτική Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή η παραλλαγή εξαπλώνεται προς την Ανατολική Ευρώπη, με πολύ μεγάλη κορύφωση των κρουσμάτων στα Βαλκάνια. Η Ομικρον εκτοπίζει τη Δέλτα με πρωτόγνωρη ταχύτητα και το κύμα της έρχεται να προστεθεί στο ήδη μεγάλο κύμα της Δέλτα, το οποίο προσπαθούσαν οι χώρες να διαχειριστούν ως τα τέλη του 2021». Σύμφωνα με τον επικεφαλής του ΠΟΥ στην Ευρώπη, η πορεία της Ομικρον στην κάθε χώρα θα αποτελέσει… προσωπική υπόθεση. «Η κορύφωση της Ομικρον θα εξαρτηθεί από πολλές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που θα επιβληθούν ανάλογα με τη μετάδοση στην εκάστοτε χώρα και βέβαια το επίπεδο εμβολιασμού. Η κορύφωση θα είναι διαφορετική σε κάθε ευρωπαϊκό κράτος με βάση την επιδημιολογική κατάσταση που επικρατεί».
Παρά τις διαφορές, η ομολογουμένως «σαρωτική» Ομικρον θα είναι εκείνη που θα οδηγήσει (άλλους νωρίτερα και άλλους αργότερα) στο πανδημικό τέλος, όπως ακούμε ολοένα και συχνότερα; «Αν και έχουμε διανύσει μακρό δρόμο από τον Ιανουάριο του 2020 οπότε επιβεβαιώθηκε το πρώτο κρούσμα COVID-19 στην Ευρώπη, είναι πολύ νωρίς να θεωρήσουμε ότι ο SARS-CoV-2 περνά σε φάση ενδημικότητας – μπορεί να καταστεί ενδημικός εν ευθέτω χρόνω, ωστόσο το να πούμε ότι αυτό θα συμβεί το 2022 είναι πρόωρο. Ο ιός παραμένει απρόβλεπτος, πολύ μεταδοτικός και απειλητικός για τη ζωή και δεν έχει φθάσει ακόμη η ώρα για να συζητήσουμε το πώς θα συνυπάρχουμε «αρμονικά» μαζί του. Κάτι τέτοιο θα περάσει λάθος μήνυμα στον πληθυσμό, κάνοντάς τον να χαλαρώσει τις άμυνές του στην πιο ακατάλληλη χρονική στιγμή. Τελικά όλος ο πληθυσμός στην Ευρώπη θα αποκτήσει κάποια μορφή ανοσίας στον ιό είτε μέσω εμβολιασμού είτε μέσω νόσησης. Οι επιλογές είναι οι ίδιες για τον καθένα: να εμβολιαστεί ή να νοσήσει, γνωρίζοντας όμως ότι ο πλήρης εμβολιασμός μπορεί να τον σώσει από νοσηλεία και θάνατο. Ο ιός εξελίσσεται διαρκώς και γρήγορα θέτοντάς μας συνεχώς καινούργιες προκλήσεις. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το αν και πότε θα καταστεί ενδημικός θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από εμάς. Η αύξηση των εμβολιασμών σε μια δίκαιη βάση τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως θα αποτελέσει το κλειδί προς την ενδημικότητα».
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το κύμα της Ομικρον έχει ήδη φθάσει – νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν – στην κορύφωσή του σε ορισμένες χώρες, ιδίως στη Δυτική Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή η παραλλαγή εξαπλώνεται προς την Ανατολική Ευρώπη, με πολύ μεγάλη κορύφωση των κρουσμάτων στα Βαλκάνια.
Εξελισσόμενη απειλή
Την ταχεία και διαρκή εξέλιξη του ιού τη ζούμε πράγματι στο πετσί μας: ας θυμηθούμε πότε παλεύαμε με τη μέχρι πρότινος αδιαμφισβήτητη «βασίλισσα» Δέλτα και μέσα σε πόσο λίγο χρονικό διάστημα η βασίλισσα «εκθρονίστηκε» από την Ομικρον τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ακούμε βέβαια ολοένα και συχνότερα ότι αυτή η κυριαρχία της Ομικρον μπορεί να είναι προς όφελός μας αφού αποτελεί μια πιο «αθώα» παραλλαγή του ιού. Είναι έτσι τα πράγματα; ρωτήσαμε τον δρα Κλούγκε. «Είναι επικίνδυνο να νομίζουμε ότι η Ομικρον προκαλεί ήπια νόσηση οπότε δεν θα πείραζε να μολυνθούμε από αυτή. Πρόκειται για μια πολύ μεταδοτική παραλλαγή, που εξαπλώνεται και σε εμβολιασμένους πληθυσμούς καθώς και σε αυτούς που έχουν αποκτήσει ανοσία μέσω νόσησης, και η οποία εξαιτίας του τεράστιου αριθμού κρουσμάτων που προκαλεί, οδηγεί σε αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία, ιδίως μεταξύ των μη εμβολιασμένων ατόμων. Δεν είναι καθόλου αθώα μια παραλλαγή που ήδη ασκεί τρομερή πίεση στα συστήματα υγείας και στις βασικές υπηρεσίες».
Και βέβαια ένα ζήτημα που μας απασχολεί όλους είναι το «μετά την Ομικρον τι;». Να περιμένουμε άλλες, νέες παραλλαγές του SARS-CoV-2, πιθανώς πιο επικίνδυνες; – ήδη ενώ η Ομικρον 1 κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας, γίνεται πολλή συζήτηση για έναν δεύτερο κλάδο της, την Ομικρον 2 που εξαπλώνεται κυρίως σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης.
Οπως απάντησε ο επικεφαλής του ΠΟΥ στην Ευρώπη, «με δεδομένο ότι όλοι οι ιοί εξελίσσονται και μεταλλάσσονται είναι άκρως πιθανό να δούμε μια άλλη νέα παραλλαγή του SARS-CoV-2 η οποία θα αναδυθεί σε κάποιο μέρος του κόσμου και γρήγορα θα εξαπλωθεί σε άλλες χώρες όπως συνέβη με τη Δέλτα και την Ομικρον. Απέναντι σε αυτό το υπαρκτό ενδεχόμενο ο εμβολιασμός παραμένει ένας από τους καλύτερους τρόπους πρόληψης της σοβαρής νόσησης και του θανάτου, ωστόσο χρειάζεται να εφαρμόζουμε και όλα τα άλλα μέτρα τα οποία γνωρίζουμε ότι είναι αποτελεσματικά απέναντι στον ιό: χρήση μάσκας, σωστός αερισμός των εσωτερικών χώρων, τήρηση αποστάσεων και συχνό πλύσιμο των χεριών παραμένουν υψίστης σημασίας».
Σε ό,τι αφορά τη νέα αναδυόμενη πανδημική «σταρ» Ομικρον 2, ο δρ Κλούγκε σημείωσε ότι «αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τον κλάδο ΒΑ.2 της Ομικρον. Τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι δεν οδηγεί σε αύξηση των νοσηλειών και των θανάτων». Να επισημάνουμε ότι η Ομικρον η οποία αναφέρεται ως Β.1.1.529 έχει τρία βασικά υποστελέχη: το ΒΑ.1, το ΒΑ.2 και το ΒΑ.3. Εως τις 23 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ποσοστό μεγαλύτερο του 99% των δειγμάτων στα οποία έγινε γενετική αλληλούχηση του ιού αφορούσαν το υποστέλεχος ΒΑ.1. «Αυτή τη στιγμή ωστόσο παρατηρείται αύξηση του ΒΑ.2 στη Δανία και σε κάποιες άλλες χώρες, γεγονός που μαρτυρεί ότι ίσως το ΒΑ.2 εκτοπίσει το ΒΑ.1».
Εμβολιασμός και φάρμακα
Οποιο και αν είναι το νέο «πρόσωπο» του ιού που θα εμφανιστεί, η απάντηση στην απειλή είναι πρωτίστως ο εμβολιασμός, δεν σταμάτησε να επαναλαμβάνει ο διευθυντής Ευρώπης του ΠΟΥ. «Τα εμβόλια ήταν και είναι αποτελεσματικά. Εχουν ήδη σώσει σχεδόν μισό εκατομμύριο ζωές στην Ευρώπη και συνεχίζουν να αποτελούν την καλύτερη στρατηγική για πρόληψη της σοβαρής νόσησης και του θανάτου, ακόμη και απέναντι στην Ομικρον. Μάλιστα είναι εξίσου σημαντικό για όσα άτομα έχουν νοσήσει να εμβολιαστούν καθώς η φυσική ανοσία που αποκτάται μέσω της νόσησης δεν μπορεί να προσφέρει πρόληψη από νέα μόλυνση με την Ομικρον».
Εμβολιασμός ναι, αλλά με πόσες δόσεις τελικώς για προστασία – μας περιμένει τέταρτο τσίμπημα προσεχώς; Και πόσες δόσεις θα χρειαστούν τα παιδιά – μήπως το βασικό σχήμα των δύο δόσεων δεν θα είναι και σε αυτά επαρκές, όπως συνέβη με τους ενηλίκους; «Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, ο ΠΟΥ δεν έχει μέχρι στιγμής συστήσει επιπλέον ενισχυτικές δόσεις εμβολίου πέραν της τρίτης δόσης που χορηγείται σε πολλές χώρες» τόνισε ο δρ Κλούγκε και συμπλήρωσε πως σχετικά με τα παιδιά «δεν είναι γνωστό αν θα χρειαστούν ενισχυτικές δόσεις. Χρειάζεται πρώτα να κατανοήσουμε πώς φθίνει η προστασία που τους παρέχουν οι δύο δόσεις με την πάροδο του χρόνου αλλά και ανάλογα με την εξελικτική πορεία του ιού».
Η άμυνά μας ενάντια στον ιό υψώνεται ολοένα και πιο ισχυρή – εκτός από τα αποτελεσματικά εμβόλια που μας χαρίζουν το τείχος της πρόληψης από σοβαρή νόσο και θάνατο έρχεται τώρα μια δεύτερη κατασταλτική αμυντική γραμμή, αυτή των νέων από του στόματος αντι-ιικών φαρμάκων. «Τα νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα θα είναι ζωτικής σημασίας στο να μας βοηθήσουν να περάσουμε από την πανδημική στην ενδημική φάση του ιού, μειώνοντας σημαντικά τη θνητότητα από την COVID-19 καθώς οι κοινωνίες θα μαθαίνουν πώς να συμβιώνουν με τον SARS-CoV-2, ο οποίος κάποια στιγμή θα συνεχίζει να κυκλοφορεί στην κοινότητα αλλά σε χαμηλά επίπεδα. Τα από του στόματος αντι-ιικά φάρμακα μπορούν πραγματικά να αλλάξουν το «πανδημικό παιχνίδι» αν χρησιμοποιούνται μαζί με τον εμβολιασμό και τα υπόλοιπα προληπτικά μέτρα που ξέρουμε ότι είναι αποτελεσματικά ενάντια στον ιό. Δεν πρέπει όμως να βασιζόμαστε αποκλειστικά σε αυτά τα φάρμακα – αποτελούν την ύστατη λύση για να αποτρέψουμε τη σοβαρή νόσο και τον θάνατο. Ως γνωστόν, η πρόληψη είναι καλύτερη από την καταστολή και στόχος μας πρέπει πάντα να είναι το να αποφύγουμε να μολυνθούμε εξαρχής με τον ιό».
Παραμένουμε σε επιφυλακή
Ως τελευταίο ερώτημα θέσαμε στην «κεφαλή» του ΠΟΥ στην Ευρώπη το πρώτιστο για όλους μας μετά από δύο (ατελείωτα) έτη πανδημίας: πότε θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε σε μια ζωή με κανονικότητα, μια ζωή χωρίς μάσκες αλλά με (πολλές) αγκαλιές; «Πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί ως προς το να κάνουμε προβλέψεις. Δεν έχουμε εξέλθει ακόμη από τη στενωπό, ιδίως όταν τόσο πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου παραμένουν ανεμβολίαστοι. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι γνωρίζουμε πλέον και μπορούμε να κάνουμε πολύ περισσότερα ώστε να είμαστε ασφαλείς εμείς και οι γύρω μας».
Ο δρ Κλούγκε επέστησε μάλιστα την προσοχή στις χώρες που ήδη αλλάζουν τη στρατηγική αντιμετώπισης του ιού θεωρώντας ότι η COVID-19 θα μετατραπεί σε μια λοίμωξη πιο εύκολα διαχειρίσιμη στο κοντινό μέλλον. «Πρόκειται για ένα πιθανό σενάριο το οποίο υποστηρίζεται από αναδυόμενα στοιχεία, ωστόσο βρισκόμαστε μακριά από τα να πληρούνται οι προϋποθέσεις ενδημικότητας του ιού στην Ευρώπη – σύμφωνα με αυτές χρειάζεται να υπάρχει σταθερή μετάδοση σε έναν δεδομένο πληθυσμό. Αυτό λοιπόν που θα τόνιζα είναι ότι η επιτήρηση πρέπει να διατηρηθεί αμείωτη μετά το κύμα της Ομικρον, οι εμβολιασμοί να συνεχίσουν να ενισχύονται όπως και η πρόσβαση σε αντι-ιικά φάρμακα. Επίσης τα ευάλωτα άτομα πρέπει να εξακολουθήσουν να κάνουν χρήση μάσκας και να τηρούν αποστάσεις. Η ετοιμότητα και η ευελιξία πρέπει να εξακολουθήσουν να αποτελούν τον γνώμονά μας και απέναντι σε νέα πιθανά κύματα της πανδημίας».
Κλείνοντας ο δρ Κλούγκε θέλησε να στείλει το εξής μήνυμα με αποδέκτες όλους μας: «Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι αυτή η πανδημία, όπως όλες οι άλλες πανδημίες στην ανθρώπινη ιστορία, κάποτε θα τελειώσει. Ο SARS-CoV-2 θα καταστεί ενδημικός, αλλά αυτή η στιγμή δεν έχει φθάσει ακόμη». Προς γνώση και (κυρίως) συμμόρφωση από τα πλέον αρμόδια ευρωπαϊκά χείλη…
Η Όμικρον και η πενθήμερη απομόνωση
Η παραλλαγή Ομικρον έχει φέρει στη χώρα μας – και σε άλλες χώρες – καινούργια δεδομένα σε ό,τι αφορά την περίοδο της αυτο-απομόνωσης μετά τη θετική διάγνωση: τα άτομα που έχουν προσβληθεί από SARS-CoV-2 παραμένουν πλέον σε απομόνωση επί 5 ημέρες αντί για 10 που ίσχυε μέχρι πρότινος. Η σύσταση αυτή που έγινε αρχικώς από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) και υιοθετήθηκε από αρκετά κράτη βασίστηκε σε μελέτες που έδειχναν ότι η περίοδος επώασης της Ομικρον είναι μικρότερη από τις προηγούμενες παραλλαγές του ιού, με τα άτομα που νοσούν να είναι μεταδοτικά δύο ημέρες πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων και τρεις ημέρες μετά την εμφάνισή τους. Ωστόσο έχουν υπάρξει αντιδράσεις επιστημόνων καθώς και αναφορές για άτομα που ακόμη και δέκα και πλέον ημέρες μετά τη διάγνωσή τους συνεχίζουν να είναι θετικά στον ιό. Είναι τελικώς η πενθήμερη καραντίνα αρκετή ή ρίχνει «λάδι» στη… φωτιά της εξάπλωσης της Ομικρον; ρωτήσαμε τον δρα Κλούγκε.
«Οι χώρες πρέπει να ζυγίσουν τους κινδύνους και τα οφέλη σε ό,τι αφορά τη μείωση των ημερών καραντίνας και απομόνωσης. Ως επιστημονικός οργανισμός ο ΠΟΥ δεν έχει καταγράψει κάποια αλλαγή στα δεδομένα – ο SARS-CoV-2 παραμένει εξίσου μεταδοτικός με πριν. Ωστόσο όταν υφίσταται ζωτικής σημασίας πίεση σε βασικές υπηρεσίες εξαιτίας απουσιών λόγω COVID-19, θα μπορούσε να τεθεί επί τάπητος η μείωση της περιόδου αυτοαπομόνωσης, αποτελώντας όμως το ύστατο μέτρο. Το χειρότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να στείλουμε κάποιον υγειονομικό νωρίτερα στην εργασία του ενώ είναι ακόμη μεταδοτικός. Εναν υγειονομικό που παρέχει φροντίδα σε ευάλωτους ασθενείς, οι οποίοι πιθανόν δεν έχουν εμβολιαστεί ή κινδυνεύουν να πεθάνουν από την COVID-19».
Πηγή: In.gr