Ένας έγχρωμος άνδρας ακτιβιστής, συνήγορος των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών, πέφτει νεκρός. Λίγο καιρό μετά δύο άλλοι έγχρωμοι πέφτουν θύματα ρατσισμού και καταδικάζονται για μια δολοφονία που δεν διέπραξαν…
Σε μια εποχή που ο ρατσισμός και οι διακρίσεις κυριαρχούσαν στο σύστημα δικαιοσύνης στις ΗΠΑ και όχι μόνο, αυτοί οι άνδρες, μαύροι και μουσουλμάνοι οι ίδιοι, έπεσαν θύματα του ίδιου ρατσισμού, αποτελώντας τα «εύκολα» θύματα που συνελήφθησαν, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν με ελλιπή στοιχεία και αμφίβολης προέλευσης τεκμήρια. Σήμερα τους δόθηκε η ευκαιρία να αποκαταστήσουν το όνομα τους.
Πρόκειται για τους δύο άνδρες που καταδικάστηκαν το 1966 για τη δολοφονία του μουσουλμάνου ιερέα και ακτιβιστή Μάλκολμ Χ.
Προχθές το γραφείο του εισαγγελέα του Μανχάταν ανακοίνωσε πως πρόκειται να αθωωθούν.
Ο εισαγγελέας, Σι Βανς, ανακοίνωσε ότι οι αμερικανοί πολίτες είχαν παραπλανηθεί ως προς το σκηνικό και τους ενόχους της δολοφονίας που συντάραξε τις ΗΠΑ. Ο Βανς και οι δικηγόροι των ανδρών, επιβεβαίωσαν στο NBC News ότι «θα κινηθούν για να ακυρώσουν τις άδικες καταδίκες δύο ατόμων για τη δολοφονία του Μάλκολμ Χ».
Ενώ οι New York Times χαρακτήρισαν την περίπτωση ως, «ένα από τα πιο δραματικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας μας».
Ετσι, ακυρώνονται οι καταδίκες δύο ανδρών που κρίθηκαν αδίκως ένοχοι για δολοφονία ξαναγράφοντας την ιστορία σε μια από τις πιο διαβόητες δολοφονίες της εποχής στις ΗΠΑ.
Για δεκαετίες οι ιστορικοί και ερασιτέχνες ερευνητές αμφισβητούσαν την καταδίκη εις βάρος των δύο ανδρών που πέρασαν πάνω από είκοσι χρόνια στη φυλακή. Η αθώωση των δύο αποτελεί αξιοσημείωτη αναγνώριση των γεγονότων που σφράγισαν μια υπόθεση θεμελιώδους σημασίας για την εποχή, την υπόθεση της δολοφονίας του Μάλκολμ Χ.
Ο Μάλκομ-Χ
Ο Μάλκολμ-Χ είχε γεννηθεί στη Νεμπράσκα το 1925 ως Μάλκομ Λίτλ. Ο πατέρας του, Ερλ Λιτλ, ήταν ένας δραστήριος ακτιβιστής υπέρ των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών και θεωρείται πως σκοτώθηκε από την ρατσιστική οργάνωση «Black Legion» όταν ήταν νέος, ενώ τουλάχιστον ένας από τους θείους του κατακρεουργήθηκε επίσης.
Ο Μάλκολμ Χ φυλακίστηκε το 1952 για διαρρήξεις, συμμετοχή σε κυκλώματα ναρκωτικών και πορνείας.
Στη φυλακή ασπάστηκε το Ισλάμ, έγινε ιερέας και αναδείχθηκε σε ηγετικό στέλεχος του «Έθνους του Ισλάμ», μιας ριζοσπαστικής αντιρατσιστικής οργάνωσης. Εξαιρετικός ρήτορας και χαρισματική προσωπικότητα, μετατράπηκε σε έναν από τους πιο ισχυρούς και με μεγάλη επιρροή ηγέτες των Μαύρων στην Αμερική.
Ο ίδιος μίλησε για την ανάγκη για ενδυνάμωση των Μαύρων και υποστήριξε την υιοθέτηση του Ισλάμ στην κοινότητα των Μαύρων ως εκπρόσωπος του Έθνους του Ισλάμ.
Κατά τη διάρκεια της εποχής του, ήταν μια αμφιλεγόμενη φιγούρα μεταξύ των Λευκών και των Μαύρων Αμερικανών επειδή μίλησε έντονα ενάντια στον ρατσισμό των λευκών και επιχειρηματολογούσε για τη δημιουργία μιας μαύρης αυτόνομης κοινωνίας. Αλλά η ίδια ειλικρινής στάση ενάντια στη βάναυση μεταχείριση των Μαύρων κατά τη διάρκεια εκείνης της εποχής τον έκανε ήρωα για πολλούς, ειδικά για τους Αφροαμερικανούς στο Βορρά.
Για τους θαυμαστές του, υπήρξε ένας θαρραλέος συνήγορος των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών, ένας άνθρωπος που κατηγόρησε τη «λευκή Αμερική» με τους πιο σκληρούς όρους για τα εγκλήματά της ενάντια στους μαύρους Αμερικανούς. Οι επικριτές του τον κατηγόρησαν για ρατσιστικό κήρυγμα, την υποστήριξη του στη μαύρη υπεροχή, τον αντισημιτισμό και τη βία.
Θεωρήθηκε από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες Μαύρων ηγετών στην Αμερική.
Και όμως, όπως και με τον πιο συγκρατημένο ομόλογό του στο Νότο, τον ιερέα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ , οι απόψεις του Μάλκολμ Χ άλλαξαν στη σύντομη ζωή του αφού ο ίδιος εγκατέλειψε το Έθνος του Ισλάμ το 1964, ο Μάλκολμ Χ ταξίδεψε σε όλη την Αφρική και υπέστη μια μεταμόρφωση καθώς συνάντησε μουσουλμάνους όλων των φυλών. Εγκατέλειψε τη βίαια αντι-λευκή ιδεολογία του Έθνους και ασπάστηκε το σουνιτικό Ισλάμ.
Οι διεθνείς του φιλοδοξίες, οι οποίες περιλάμβαναν κατηγορίες στις ΗΠΑ για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά Αφροαμερικανών στα Ηνωμένα Έθνη, προκάλεσαν την οργή της κυβέρνησης, σύμφωνα με το βιβλίο « The Dead Are Arising».
Ο Μάλκολμ έγινε επίσης μια αυξανόμενη απειλή για τον πρώην μέντορά του, τον ηγέτη του Έθνους του Ισλάμ.
Η υπεράσπιση του έχει γιορταστεί ξανά τα τελευταία χρόνια εν μέσω δολοφονιών υψηλού προφίλ μαύρων από λευκούς αστυνομικούς.
Το χρονικό της δολοφονίας
Το 1965, ένα χρόνο μετά την επεισοδιακή αποχώρησή του από το «Έθνος του Ισλάμ», μόλις είχε ξεκινήσει την ομιλία του στην αίθουσα Audubon στο Μανχάταν για την νέα οργάνωση «Αφροαμερικανική Ενότητα», που ετοίμαζε, με εκατοντάδες ανθρώπους να έχουν μαζευτεί να τον ακούσουν. 
Καθώς χαιρετούσε το κοινό του από την εξέδρα, έγινε ταραχή στο πίσω μέρος της αίθουσας.
«Βγάλε τα χέρια σου από την τσέπη μου», φώναξε ένας άντρας. Ο άνδρας χτύπησε ένα σπίρτο και άναψε μια τυλιγμένη κάλτσα, πετώντας την αυτοσχέδια καπνογόνα στο πάτωμα της αίθουσας.
Ο Μάλκολμ Χ έστρεψε την προσοχή του στο σάλο. Δύο άνδρες ασφαλείας που στέκονταν μπροστά στη σκηνή κινήθηκαν προς την αναστάτωση, εγκαταλείποντας τις θέσεις τους. Τα μέλη του κοινού γύρισαν τα κεφάλια τους. Ο Μάλκολμ Χ σήκωσε τα χέρια του και αποχώρησε από την ξύλινη εξέδρα.
«Τώρα, τώρα, αδέρφια το διαλύουν», είπε.
Ένας δολοφόνος που κρατούσε ένα πριονισμένο κυνηγετικό όπλο όρμησε στο βάθρο, στόχευσε στο στήθος του Μάλκολμ και πάτησε τη σκανδάλη. Ο Μάλκολμ Χ έπεσε νεκρός μπροστά στην έγκυο σύζυγο του και τρεις από τις κόρες του.
Εν τω μεταξύ, δύο ακόμη συνεργοί όρμησαν στην άκρη της σκηνής, πυροβολώντας τον Μάλκολμ Χ στον αστράγαλο και στους δύο μηρούς του.
Οι τρεις ένοπλοι στράφηκαν και εισχώρησαν μέσα στο χάος του πλήθους. Οι δύο κατάφεραν να ξεφύγουν από την αίθουσα, αλλά ένας σωματοφύλακας του Μάλκομ Χ πυροβόλησε τον έναν στον μηρό.
Την ίδια ώρα στη σκηνή, ο μυστικός αστυνομικός της Νέας Υόρκης Τζιν Ρόμπερτς, ο οποίος εργαζόταν ως μέλος της ασφάλειας του Μάλκολμ Χ, προσπάθησε ανεπιτυχώς να κρατήσει στη ζωή τον Μάλκολμ Χ.
Ο Μουρζαχίντ Αμπντούλ Χαλίμ, ήταν ο δράστης που συνελήφθη. Η αστυνομία συνέλαβε σε λίγες μέρες δύο μέλη του «Έθνους του Ισλάμ» που δήλωσαν αθώοι αλλά καταδικάστηκαν και αυτοί για τη δολοφονία.
Οι δύο καταδικασθέντες
O ένας από τους δύο ανθρώπους που συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν αδίκως είναι ο Μοχάμαντ Aσίζ, σήμερα είναι 83 ετών και αποφυλακίστηκε το 1985, χωρίς να πάψει ποτέ να αγωνίζεται για την αθώωση του. Ο δεύτερος ήταν ο Καλίλ Ισλάμ βγήκε από τη φυλακή δύο χρόνια αργότερα και πέθανε το 2009, χωρίς να μπορέσει να αποκαταστήσει το όνομα του.
Ο Αζίζ είχε έξι παιδιά και ο Ισλάμ τρία. Όταν κλείστηκαν σε φυλακές υψίστης ασφαλείας και πέρασαν χρόνια στην απομόνωση, οι ζωές τους καταστράφηκαν. Ο πραγματικός δράστης που επίσης αποφυλακίστηκε υπό όρους το 1988, δήλωσε τότε ότι οι δύο δεν είχαν σχέση με τη δολοφονία. Αλλά ο εισαγγελέας αρνήθηκε να ανοίξει ξανά την υπόθεση.
Ακόμη και μετά την αποφυλάκισή τους, χαρακτηρίζονταν πάντα ως οι δολοφόνοι του Μάλκολμ Χ, επηρεάζοντας την ικανότητά τους να ζουν ελεύθερα στην κοινωνία.
Η δίκη του 1966
Στη δίκη του 1966, οι εισαγγελείς κατηγόρησαν τον Ισλάμ, ο οποίος ήταν κάποτε οδηγός του Μάλκολμ Χ, ως τον δολοφόνο που πυροβόλησε με το κυνηγετικό όπλο. Ο Χαλίμ και ο Αζίζ λέγεται ότι ακολούθησαν από κοντά, πυροβολώντας με τα πιστόλια τους. Δέκα αυτόπτες μάρτυρες είπαν ότι είχαν δει τον Ισλάμ, τον Αζίζ ή και τους δύο.
Ωστόσο οι καταθέσεις των μαρτύρων ήταν αντιφατικές και κανένα φυσικό στοιχείο δεν συνέδεε τον Αζίζ ή τον Ισλάμ με τη δολοφονία ή ακόμα και με τον τόπο του εγκλήματος. Και οι δύο άνδρες πρόσφεραν αξιόπιστα άλλοθι, τα οποία υποστηρίχθηκαν από μαρτυρίες συζύγων, φίλων και άλλων.
Και όταν ο Χαλίμ πήρε θέση για δεύτερη φορά κατά τη διάρκεια της δίκης και ομολόγησε, επέμεινε ότι οι δύο συγκατηγορούμενοί του ήταν αθώοι.
Στις 11 Μαρτίου 1966 και οι τρεις κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και, ένα μήνα αργότερα, καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη.
Ακόμη και τότε, τα στοιχεία έδειχναν ήδη μια άλλη θεωρία της υπόθεσης.
Ο κ. Στίβενσον, ο οποίος έχει περάσει μεγάλο μέρος της καριέρας του παλεύοντας ενάντια σε λανθασμένες καταδίκες, είπε ότι η δολοφονία του Μάλκολμ Χ, που ακολούθησε τρία χρόνια αργότερα εκείνη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, τραυμάτισε τους μαύρους στη δεκαετία του 1960, αλλά η εύρεση της αλήθειας αποτελούσε προτεραιότητα για την κυβέρνηση.
Η παραδοχή της αθώωσής τους είπε, «απλώς υπογραμμίζει πόσο επιπόλαια και απερίσκεπτα διερευνήθηκαν και τελικά ολοκληρώθηκαν αυτές οι υποθέσεις».
«Υπονομεύει την ήδη αδύναμη και εύθραυστη εμπιστοσύνη στο κράτος δικαίου για την προστασία των μαύρων φωνών που αμφισβητούσαν τον φανατισμό και τις διακρίσεις», είπε ο κ. Στίβενσον και πρόσθεσε:
«Και αντιπροσώπευε επίσης το συνεχιζόμενο πρόβλημά μας με την αξιοπιστία και τη δικαιοσύνη, και αυτά είναι τα προβλήματα με τα οποία εξακολουθούμε να υπολογίζουμε σήμερα»
Πως οδηγήθηκαν στην επανεξέταση
Στη δίκη που έγινε το 1966, πολλοί μάρτυρες υπεράσπισης κατέθεσαν ότι οι δύο κατηγορούμενοι ήταν σπίτι τους την ώρα της δολοφονίας. Ένας από τους μάρτυρες μάλιστα, είχε τηλεφωνήσει στον ένα κατηγορούμενο στο σπίτι του. Αλλά το δικαστήριο δεν έλαβε υπόψιν τις καταθέσεις τους. Οι δύο καταδικασθέντες, έπεσαν θύματα του ρατσισμού και της αδικίας που ήθελαν να πολεμήσουν.
Εν έτει 2021 αποδεικνύεται ότι η εισαγγελική αρχή είχε αποκρύψει σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη της υπόθεσης από τους ενόρκους. Τα έγγραφα του FBI που ήρθαν στο φως έδειξαν ότι υπήρχαν πληροφορίες που ενέπλεκαν άλλους υπόπτους στην υπόθεση και στοιχεία που αθώωναν τους δύο καταδικασθέντες.
Μάλιστα αποκρύφθηκε το γεγονός ότι υπήρχαν μυστικοί πράκτορες στην αίθουσα την ώρα που έγινε ο φόνος. Από τα αρχεία της Αστυνομίας προκύπτει ότι ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας The New York Daily News, δέχθηκε ένα τηλεφώνημα το πρωί της δολοφονίας, με την προειδοποίηση ότι ο Μάλκολμ-X θα δολοφονηθεί.
Ο Μαύρος ηγέτης δεχόταν συνεχώς απειλές για τη ζωή του και το σπίτι του είχε καταστραφεί λίγο καιρό πριν τη δολοφονία του από εμπρησμό. Αλλά αντίθετα με ό,τι συνήθιζε, η αστυνομία δεν είχε παρουσία στην εκδήλωση.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η υπόθεση αναδύθηκε ξανά όταν τα παραπάνω νέα στοιχεία παρουσιάστηκαν σε μια σειρά 6 επεισοδίων-ντοκιμαντέρ στο Netflix.
Ο εισαγγελέας είδε το ντοκιμαντέρ και ξεκίνησε μια έρευνα μαζί με τους δικηγόρους των δύο ανδρών που κράτησε 22 μήνες. Μέσα από την συγκεκριμένη έρευνα διαπίστωσαν ότι οι εισαγγελείς και δύο από τις κορυφαίες υπηρεσίες επιβολής του νόμου της χώρας —το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών και το Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης— είχαν αποκρύψει βασικά στοιχεία.
Οι δύο άνδρες επέμειναν στην αθωότητά τους μέχρι το τέλος
«Τα γεγονότα που μας έφεραν εδώ δεν έπρεπε ποτέ να έχουν συμβεί. Αυτά τα γεγονότα ήταν και είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που ήταν διεφθαρμένη στον πυρήνα της», είπε ο Αζίζ την Τετάρτη σε δήλωση που δόθηκε στη δημοσιότητα από τους δικηγόρους του.
«Ενώ δεν χρειάζομαι δικαστήριο, εισαγγελείς ή ένα κομμάτι χαρτί για να μου πουν ότι είμαι αθώος, χαίρομαι που η οικογένειά μου, οι φίλοι μου και οι δικηγόροι που με στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια βλέπουν επιτέλους την αλήθεια. Όλοι γνωρίζουμε», συνέχισε ο Αζίζ.
Σε συνέντευξή του, ο εισαγγελέας Βανς, ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους των αρχών επιβολής του νόμου, οι οποίες, όπως είπε, απογοήτευσαν τις οικογένειες των δύο ανδρών. Αυτές οι αποτυχίες, είπε, δεν μπορούν να διορθωθούν, «αλλά αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε το λάθος, τη σοβαρότητα του λάθους».
«Αυτό δείχνει την αλήθεια, ότι η επιβολή του νόμου στην ιστορία έχει συχνά αποτύχει να ανταποκριθεί στις ευθύνες της», είπε ο κ. Βανς.
«Αυτοί οι άνδρες δεν πήραν τη δικαιοσύνη που τους άξιζε».
Στο σπίτι του στο Μπρούκλιν την Πέμπτη, ο τρίτος που καταδικάστηκε κ. Χαλίμ, πλέον 80 ετών, έδωσε μια απλή απάντηση στις ειδήσεις για τους συγκατηγορούμενους του:
«Ο Θεός να τους έχει καλά, αθωώθηκαν», είπε με ήσυχη φωνή, όπως αναφέρουν οι ΝewYorkTimes.
Οι δύο άνδρες που καταδικάσθηκαν για ένα φόνο που δεν διέπραξαν, επιτέλους αθωώνονται. Ωστόσο οι πραγματικοί δολοφόνοι του Μάλκομ-Χ παρέμειναν ατιμώρητοι…