Έλληνες αξιωματούχοι λένε ότι οι σχέσεις με την Τουρκία είναι τόσο τεταμένες πριν από τις εκλογές και στις δύο χώρες τον προσεχή Ιούνιο που είναι πιθανό ένα στρατιωτικό επεισόδιο στο Αιγαίο ή την Ανατολική Μεσόγειο το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει μια ευρύτερη σύγκρουση.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Al Jazeera η υποψία που επικρατεί στην Ελλάδα είναι ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επιδιώξει να δημιουργήσει μια κρίση εθνικής ασφάλειας που θα τονώσει τη δημοτικότητά του, η οποία βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία μετά από 20 χρόνια στην εξουσία.
Τον Αύγουστο, ο Ερντογάν υποστήριξε ότι μπορεί να διατάξει απόβαση σε ελληνικά νησιά: «Μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα… αν εσείς οι Έλληνες πάτε πολύ μακριά, τότε το τίμημα θα είναι βαρύ».
«Μέχρι το 2019, το 2020, το 2021 υποστήριζα ότι δεν υπήρχε περίπτωση πολέμου. Δεν μπορώ πλέον να το πω αυτό», δήλωσε στο Al Jazeera ο ναύαρχος ε.α. Αλέξανδρος Διακόπουλος, σημειώνοντας ότι η τουρκική ρητορική οικοδομείται προς μία επίθεση.
Υπάρχει ένταση αλλά είναι διαχειρίσιμη
Κορυφαίος τούρκος διπλωμάτης στην Αθήνα συμφωνεί ότι υπάρχει ένταση, αλλά λέει ότι είναι διαχειρίσιμη.
«Ως πρεσβεία, έχουμε έναν λογικό διάλογο με τους Έλληνες συναδέλφους μας – μην πιστεύετε αυτά που διαβάζετε στις εφημερίδες!» δήλωσε ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα, Μπουράκ Οζούγκεργκιν, μιλώντας στο Al Jazeera.
«Όλοι προσπαθούμε να μην συμβούν ατυχήματα. Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο το καλοκαίρι του 2020, αλλά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ άσχημα πολύ γρήγορα» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο Άγγελος Συρίγος, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, συμφωνεί.
«Νομίζω ότι η Τουρκία θα επιχειρήσει πολλές παράλληλες κρίσεις», υποστηρίζει ο Συρίγος, διαβλέποντας μία κρίση στο προσφυγικό την οποία θα ακολουθήσει η έλευση ενός ερευνητικού τουρκικού σε περιοχές που η Ελλάδα θεωρεί θαλάσσια δικαιοδοσία της.
Τεταμένες οι σχέσεις από το 2020
Οι σχέσεις όπως επισημαίνει το Al Jazeera – παραμένουν τεταμένες από τότε που οι δύο σύμμαχοι του ΝΑΤΟ σχεδόν ήρθαν σε σύγκρουση πριν από δύο χρόνια. Το ελληνικό και το τουρκικό ναυτικό παρακολουθούσαν το ένα το άλλο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο για ένα ολόκληρο καλοκαίρι, αφού η Τουρκία έστειλε ένα ερευνητικό σκάφος για έρευνες υδρογονανθράκων σε ύδατα που η Ελλάδα δηλώνει ότι έχει δικαιοδοσία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η Τουρκία έχει δηλώσει ότι δεν θα αποθαρρυνθεί από το να κάνει έρευνες σε αυτήν την περιοχή και επιδιώκει να συνεχίσει τις σεισμικές έρευνες με γεωτρήσεις.
«Κοιτάζοντας τη στρατηγική της Τουρκίας το 2019-21, προσπαθούσαν να μας κάνουν να χρησιμοποιήσουμε εμείς βία πρώτα. Τώρα η Τουρκία συνειδητοποιεί ότι αυτό δεν θα συμβεί… έτσι εξετάζουν να ασκηθεί χρήση βίας από την τουρκική πλευρά που θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μέσω της παρουσίασης της Ελλάδας ως της δύναμης που κατέχει τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου», λέει ο Διακόπουλος.
Η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί τις ελληνικές βραχονησίδες το 1996, σημειώνει το άρθρο, αλλά πέρυσι, άρχισε να αμφισβητεί ανοιχτά την ελληνική κυριαρχία στα κατοικημένα νησιά στο ανατολικό Αιγαίο.
Δηλώσεις
Τον Ιούνιο, ο Ερντογάν απαίτησε από την Ελλάδα να σταματήσει να εξοπλίζει τα νησιά του Αιγαίου που υπόκεινται σε «αποστρατικοποιημένο καθεστώς» αναφέρει το δημοσίευμα και να τηρήσουν τις διεθνείς συμφωνίες. Τον Αύγουστο, υποστήριξε ότι θα μπορούσε να διατάξει μια απόβαση.
«Τα νησιά που έχετε καταλάβει δεν μας δεσμεύουν, θα κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο όταν έρθει η ώρα», είπε ο Ερντογάν τον περασμένο Αύγουστο, υπενθυμίζει το Al Jazeera.
Ο αρχηγός του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, εταίρος του Ερντογάν στον κυβερνητικό συνασπισμό, πόζαρε δίπλα σε έναν χάρτη που δείχνει όλα τα νησιά της Ελλάδας στο ανατολικό Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένων των Δωδεκανήσων και της Κρήτης, ως τουρκικό έδαφος, σημειώνει το άρθρο.
«Τα νησιά, τα οποία [η Ελλάδα] κατέχει παράνομα και άδικα, είναι δικαίωμά μας», είπε ο Μπαχτσελί τον περασμένο μήνα. «[Οι Έλληνες] δεν πρέπει να δοκιμάσουν την υπομονή μας. Αν θέλουν να οδηγηθούν για άλλη μια φορά στη θάλασσα, ας μας το πουν και θα τους πετάξουμε όλους, αν θέλει ο Θεός».
Πόλεμος 1919-22
Ο Μπαχτσελί – όπως διευκρινίζει το άρθρο – αναφερόταν στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-22, στον οποίο οι τουρκικές δυνάμεις νίκησαν την ελληνική εκστρατεία .
Η Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 έδωσε στην Ελλάδα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και έβαλε όρια στις στρατιωτικές υποδομές εκεί, σημειώνει ο αρθρογράφος και προσθέτει ότι η Τουρκία λέει ότι η Ελλάδα έχει ξεπεράσει αυτά τα όρια και ως εκ τούτου πρέπει να παραχωρήσει τα νησιά.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση λένε ότι η κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά είναι αδιαμφισβήτητη.
Το άρθρο σημειώνει ότι η διμερής σχέση υπέστη πλήγμα μετά την ομιλία Μητσοτάκη στο Κογκρέσο των ΗΠΑ στην οποία ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι η Τουρκία θα χρησιμοποιούσε τα αναβαθμισμένα μαχητικά αεροσκάφη F-16 που ζήτησε για να παραβιάσουν τον ελληνικό εναέριο χώρο. Η Ελλάδα έχει καταγράψει περισσότερες από 7.000 παραβάσεις φέτος.
«Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται το ΝΑΤΟ σε μια εποχή που η εστίασή μας είναι να βοηθήσουμε την Ουκρανία να νικήσει την επιθετικότητα της Ρωσίας, είναι μια άλλη πηγή αστάθειας στη Νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ. Και σας ζητώ να το λάβετε υπόψη σας όταν λαμβάνετε αποφάσεις αμυντικών προμηθειών σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο», είπε ο Μητσοτάκης, κάνοντας τον Ερντογάν να πει ότι δεν θα συναντηθεί ποτέ ξανά με τον Μητσοτάκη .
Χωρικά ύδατα
Το Al Jazeera αναφέρεται επίσης στη συνάντηση των υπουργών Άμυνας Ελλάδας και Τουρκίας, για 40 λεπτά στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στις 13 Οκτωβρίου, σε καλό κλίμα ωστόσο όπως επισημαίνει αυτά τα κανάλια επικοινωνίας είναι σχεδιασμένα για την εκτόνωση των εντάσεων και όχι για την επίλυση των βαθιών διαφορών που χωρίζουν την Ελλάδα και την Τουρκία.
Υπάρχουν δύο βασικά ζητήματα. Το πρώτο είναι τα χωρικά ύδατα, τονίζει το άρθρο. Και επισημαίνει ότι σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ (UNCLOS), «κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το πλάτος των χωρικών του θαλασσών μέχρι ένα όριο που δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια [22 χιλιόμετρα], μετρούμενο από τις γραμμές βάσης που καθορίζονται σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση».
Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει άμεση κυριαρχία στο 72% του Αιγαίου.
Η Τουρκία δεν διαφωνεί με τα δικαιώματα των νησιών σε χωρικά ύδατα, αλλά αντιτίθεται στην απόσταση των 12 ναυτικών μιλίων (22 χιλιόμετρα) και έχει απειλήσει την Ελλάδα με στρατιωτική δράση εάν ασκήσει τα δικαιώματά της βάσει της UNCLOS.
Τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία διεκδικούν επί του παρόντος 6 ναυτικά μίλια (11 χιλιόμετρα) χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, αλλά 12 ναυτικά μίλια (22 χιλιόμετρα) από τις άλλες ακτές τους.
Υδρογονάνθρακες
Ένα δεύτερο ζήτημα αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων πέρα από τα χωρικά ύδατα – μια περιοχή γνωστή ως αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ).
Οι κανόνες της UNCLOS – όπως σημειώνει το δημοσίευμα – απονέμουν στην Ελλάδα 500.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (193.000 τετραγωνικά μίλια) ΑΟΖ στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει την UNCLOS και διαφωνεί με την πρόβλεψή της για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ για τα νησιά. Το 2019, η Τουρκία υπέγραψε μια συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη κόβοντας ένα διάδρομο.
Η ΕΕ κατήγγειλε αυτή τη συμφωνία ως «παράνομη», αλλά νωρίτερα αυτό το μήνα η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία «εξερεύνησης και γεώτρησης» με την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Τρίπολη εντός του διαδρόμου, σηματοδοτώντας ότι θα στείλει πλοία έρευνας εκεί, προσθέτει το άρθρο.
Η Ελλάδα έχει προτείνει προσφυγή για την ΑΟΖ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά αρνείται να συζητήσει τα δικαιώματά της για τα χωρικά ύδατα υπό την απειλή πολέμου.
«Στο Αιγαίο, εάν τα όρια των χωρικών υδάτων επεκταθούν από την Ελλάδα, τότε πραγματικά δεν έχουμε πολλά ανοιχτά ύδατα για να συζητήσουμε – κάτι που κάνει την προσφυγή στα δικαστήρια ουσιαστικά χωρίς νόημα. Η Τουρκία είναι έτοιμη να προσφύγει στα δικαστήρια, αλλά για όλα τα σχετικά ζητήματα», είπε ο Οζουγκέργκιν στο Al Jazeera.
«Δεν νομίζω ότι μπορούμε να πείσουμε ο ένας τον άλλον για τη θέση μας διμερώς», είπε. «Πρέπει να πάμε στα δικαστήρια».
Κίνδυνος για την Ελλάδα
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «η Ελλάδα χρειάζεται μια στρατηγική για την επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια». «Πρέπει να είναι μια κλιμακωτή στρατηγική, που θα επιτρέπει στην Ελλάδα να εφαρμόσει το Δίκαιο της Θάλασσας αντί απλώς να το επικαλείται».
Το δημοσίευμα υπενθυμίζει το 2020 η Ελλάδα προχώρησε στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο, «στο απόγειο της τελευταίας της κρίσης με την Τουρκία». Τότε – σημειώνεται – ότι ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είπε ότι τα χωρικά ύδατα ανοιχτά της Κρήτης θα είναι τα επόμενα που θα επεκταθούν.
Μια άλλη κρίση θα μπορούσε να είναι αυτό που περιμένει η Ελλάδα για να κάνει αυτή την κίνηση.