Μια νέα σελίδα ανοίγει στο μέτωπο της οδικής ασφάλειας στην Ευρώπη, καθώς από σήμερα, όλα τα νέα αναγνωρισμένα αυτοκίνητα θα πρέπει να είναι εξοπλισμένα με μια σειρά ηλεκτρονικών συσκευών και υποβοήθησης οδήγησης που στοχεύουν ειδικά στη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων. Αυτή η οδηγία, αφορά προς το παρόν μόνο τα νέα μοντέλα, δηλαδή αυτών που παρουσιάζουν από σήμερα οι κατασκευαστές αυτοκινήτων. Τα μοντέλα που έχουν ήδη εγκριθεί, δηλαδή αυτά που υπάρχουν επί του παρόντος στους επίσημους τιμοκαταλόγους, από την άλλη πλευρά, εξαιρούνται νόμιμα από την υποχρέωση αυτή έως τις 6 Ιουλίου 2024. Από την ημερομηνία αυτή, όλα τα μοντέλα που πωλούνται σε αντιπροσωπείες θα πρέπει να διαθέτουν τον νέο εξοπλισμό ασφαλείας. Επιπλέον, πρέπει να ειπωθεί ότι πολλά μοντέλα που πωλούνται αυτήν τη στιγμή, ιδίως όσον αφορά τις premium μάρκες ή των μεσαίων-υψηλών και υψηλότερων κατηγοριών, είναι ήδη εξοπλισμένα με ορισμένα από αυτά τα συστήματά.
Έκρηξη των συστημάτων ADAS
Πολλά έχουν ειπωθεί τους τελευταίους μήνες για το μαύρο κουτί που είναι ενσωματωμένο στα αυτοκίνητα, τον λεγόμενο καταγραφέα δεδομένων συμβάντων ή, όπως ορίζεται τεχνικά, EDR. Όμως ο κατάλογος των συσκευών που αναφέρονται στον Κανονισμό 2019/2144 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2019, γνωστός πιο απλά ως Κανονισμός Ασφάλειας Οχημάτων, είναι αρκετά μεγάλος. Αρχίζοντας από τον έξυπνο προσαρμογέα ταχύτητας, δηλαδή τον ISA (Intelligent speed assistant), μέχρι την προειδοποίηση για απροσεξία και κόπωσης του οδηγού, ή από την ειδοποίηση έκτακτου φρεναρίσματος πανικού, μέχρι τον έλεγχο για το λεγόμενο alcoolock, τη συσκευή δηλαδή που ανιχνεύει το επίπεδο αλκοόλ του οδηγού. Επιπλέον, παρέχονται προηγμένα συστήματα ικανά να ανιχνεύουν την παρουσία πεζών και ποδηλατών που βρίσκονται κοντά στο μπροστινό μέρος του οχήματος ή στο πλάι του πεζοδρομίου, αλλά μόνο για βαρέα οχήματα, τόσο για τη μεταφορά πραγμάτων όσο και για τη μεταφορά ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, οι ημερομηνίες υιοθεσίας μετατίθενται αργότερα. Ας δούμε αναλυτικά.
Ενσωματωμένο μαύρο κουτί
Το μαύρο κουτί που παρέχεται είναι μια συσκευή παρόμοια με αυτές που είναι εγκατεστημένες αυτήν τη στιγμή σε λειτουργία aftermarket, δηλαδή με ελεύθερη απόφαση του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου, από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Στην πράξη, πρόκειται για συσκευές ικανές να καταγράφουν και να αποθηκεύουν μια σειρά δεδομένων για ένα χρονικό διάστημα μεταξύ των στιγμών που προηγούνται αμέσως και εκείνων που ακολούθησαν ένα ατύχημα. Τα δεδομένα που πρέπει να καταχωρήσει το σύστημα είναι η ταχύτητα, το φρενάρισμα, η θέση και η κλίση του οχήματος ως προς το δρόμο, καθώς και η κατάσταση και η συχνότητα ενεργοποίησης όλων των συστημάτων ενεργητικής ασφάλειας και πρόληψης ατυχημάτων που υπάρχουν στο όχημα. Προφανώς, αυτή η συσκευή δεν μπορεί να απενεργοποιηθεί από τον χρήστη και τα καταγεγραμμένα δεδομένα προστατεύονται από χειραγώγηση και κατάχρηση. Εν ολίγοις, το περιεχόμενο του μαύρου κουτιού δεν μπορεί να συσχετιστεί ούτε με το αυτοκίνητο ούτε με το όχημα, αλλά οι αστυνομικές δυνάμεις, σε περίπτωση ατυχήματος, θα μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να αναλύσουν τα δεδομένα και, επομένως, να αποδώσουν ευθύνες.
Ο προσαρμογέας ταχύτητας
Η άλλη καινοτομία που προκαλεί πολλές συζητήσεις είναι το ISA, ή αλλιώς η έξυπνη προσαρμογή ταχύτητας. «Ένα σύστημα», όπως το ορίζει ο κανονισμός, «που βοηθά τον οδηγό να διατηρήσει την πιο κατάλληλη ταχύτητα για το οδικό περιβάλλον». Επίσης, αυτή η συσκευή, πρέπει να ικανοποιεί μια σειρά από «ελάχιστες απαιτήσεις». Ειδικότερα, «πρέπει να είναι δυνατή η ενημέρωση του οδηγού μέσω του χειριστηρίου του γκαζιού ή μέσω άλλου συγκεκριμένου, επαρκούς και αποτελεσματικού σήματος, ότι έχει σημειωθεί υπέρβαση του ισχύοντος ορίου ταχύτητας». «Πρέπει να είναι δυνατή η απενεργοποίηση του συστήματος», αλλά σε αυτήν την περίπτωση «οι πληροφορίες για το όριο ταχύτητας μπορούν ακόμα να παρέχονται στον οδηγό». Σε κάθε περίπτωση, «η έξυπνη προσαρμογή ταχύτητας βρίσκεται σε κανονική λειτουργία με κάθε ενεργοποίηση του διακόπτη εκκίνησης του οχήματος», δηλαδή επανενεργοποιείται αυτόματα μετά από κάθε σβήσιμο του κινητήρα. Και πάλι: «Το σήμα (παρέχεται στον οδηγό, κλπ) βασίζεται σε πληροφορίες σχετικά με το όριο ταχύτητας που λαμβάνεται με την παρατήρηση οδικών πινακίδων και μέσω σημάτων που προέρχονται από την οδική υποδομή ή από δεδομένα ψηφιακής χαρτογραφίας, ή και τα δύο. Οι συσκευές δεν επηρεάζουν την βούληση των οδηγών να υπερβαίνουν την ταχύτητα του οχήματος που προτείνεται από το σύστημα. «Οι στόχοι πρέπει να καθορίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται το ποσοστό σφάλματος σύμφωνα με τις πραγματικές συνθήκες οδήγησης».
Η υπέρβαση του ορίου ταχύτητας πρέπει να ειδοποιείται στον οδηγό, αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους (οπτικά, για παράδειγμα με την προβολή του σήματος στην οθόνη head-up, όπως συμβαίνει ήδη σε πολλά αυτοκίνητα, ή με ένα μηχανικό σήμα στο πεντάλ γκαζιού ή ακουστικά), αλλά ο οδηγός παραμένει ελεύθερος να αγνοήσει αυτήν την προειδοποίηση και ακόμη και να απενεργοποιήσει το σύστημα. Ωστόσο, αυτό θα ενεργοποιείται αυτόματα κάθε φορά που ξεκινά το αυτοκίνητο. Αυτή η δυνατότητα είναι απαραίτητη για του εξής λόγους. Η ανίχνευση του ορίου από το αυτοκίνητο πραγματοποιείται με βάση την παρατήρηση της οδικής σήμανσης από τις κάμερες που είναι εγκατεστημένες στο αμάξωμα ή με βάση το σήμα που παρέχεται στο όχημα από την ίδια την οδική υποδομή, σε περίπτωση που υπάρχει έξυπνος δρόμος κατά την διάρκεια του ταξιδιού ή από τα δεδομένα που περιέχονται σε οποιαδήποτε ψηφιακή χαρτογραφία που υπάρχει στο όχημα. Ωστόσο κάποιες φορές τα σήματα μπορεί να είναι αντιφατικά (ιδίως σε μια χώρα όπως η δική μας …). Σε κάθε περίπτωση ο οδηγός έχει την ευθύνη και σε συγκεκριμένες καταστάσεις μπορεί να τα παρακάμψει στο όνομα της οδικής ασφάλειας. Επιπλέον, η συσκευή ονομάζεται «έξυπνος βοηθός ταχύτητας», όχι αυτόματος περιοριστής ταχύτητας, για αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι, ως προς αυτή την πτυχή, ο κανονισμός διευκρινίζει ότι «η Επιτροπή αξιολογεί την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα των νέων έξυπνων συστημάτων προσαρμογής της ταχύτητας και την ακρίβεια και το ποσοστό σφάλματος αυτών των συστημάτων σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης». Εν ολίγοις, δεν αποκλείεται οι κανόνες που διέπουν το ISA να αλλάξουν στο μέλλον, επίσης σε σχέση με την τεχνολογική εξέλιξη των οχημάτων και των δρόμων ή με πιο αυστηρές πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές.
Απροσεξία, απόσπαση της προσοχής και κούραση
Όσον αφορά το σύστημα προειδοποίησης για την απροσεξία και την κόπωση του οδηγού και την προηγμένη προειδοποίηση για απόσπαση της προσοχής του οδηγού, ο κανονισμός διευκρινίζει ότι «είναι σχεδιασμένα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην καταγράφουν ή να αποθηκεύουν συνεχώς δεδομένα άλλα μόνο εκείνα που είναι απαραίτητα για τους σκοπούς για τους οποίους συλλέχθηκαν ή υποβλήθηκαν σε επεξεργασία με άλλο τρόπο εντός του συστήματος κλειστού κυκλώματος». Ένας κομψός τρόπος για να πούμε ότι το σύστημα δεν χρειάζεται να θυμάται, για παράδειγμα με βάση τα συστήματα αναγνώρισης προσώπου, ποιος οδήγησε παρά το γεγονός ότι ήταν κουρασμένος ή είχε αποσπαστεί η προσοχή πίσω από το τιμόνι σε προηγούμενα ταξίδια. Η συσκευή θα πρέπει απλώς να ανιχνεύει, από καιρό σε καιρό, οποιαδήποτε κατάσταση κόπωσης του ατόμου που οδηγεί τη συγκεκριμένη στιγμή. Ο κανονισμός διευκρινίζει επίσης ότι τα δεδομένα που συλλέγονται «δεν είναι προσβάσιμα ούτε διατίθενται σε τρίτους ανά πάσα στιγμή και διαγράφονται αμέσως μετά την επεξεργασία. Αυτά τα συστήματα (απροσεξία, κόπωση και απόσπαση προσοχής, κλπ) έχουν επίσης σχεδιαστεί ώστε να αποφεύγουν τις επικαλύψεις και να μην στέλνουν ειδοποιήσεις στον οδηγό με ξεχωριστό, ταυτόχρονο ή μπερδεμένο τρόπο, εάν μια ενέργεια ενεργοποιεί περισσότερες από μία.
Αλκοόλ
Η εγκατάσταση της συσκευής που εμποδίζει την εκκίνηση του οχήματος σε περίπτωση που ο οδηγός έχει επίπεδο αλκοόλ στο αίμα υψηλότερο από το επιτρεπόμενο, που ανιχνεύεται με βάση ένα εξελιγμένο σύστημα αισθητήρων και προηγμένο λογισμικό διαχείρισης, δεν είναι, προς το παρόν, υποχρεωτική. Οι κατασκευαστές, ωστόσο, θα πρέπει να εξοπλίσουν τα αυτοκίνητα με μια τυπική διεπαφή που θα επιτρέπει, στη συνέχεια, να δίδονται τα δεδομένα στη διάθεση των αρχών.