Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Μέχρι την 1η Οκτωβρίου, οι Ουκρανοί μπορούσαν, με δυσκολία, να μετακινούνται από και προς τις γραμμές του μετώπου. Από ένα σημείο διέλευσης στη Vasylivka, στην ανατολική όχθη του ποταμού Δνείπερου, κάποιοι ταξίδευαν στη γειτονική μη κατεχόμενη Ζαπορίζια για να επισκεφθούν συγγενείς, να αγοράσουν τρόφιμα ή φάρμακα.
Πολλοί όμως έφυγαν οριστικά, μεταφέροντας ό,τι μπορούσαν μαζί τους, αναζητώντας νέες ζωές σε περιοχές που δεν τελούσαν υπό ρωσική κατοχή. Ορισμένοι ταξίδεψαν στην Ευρώπη.
Όπως αναφέρει το BBC Kατά μέσο όρο, περίπου 1.000 άνθρωποι έφταναν κάθε μέρα σε ένα πρόχειρο κέντρο υποδοχής στο πάρκινγκ ενός πολυκαταστήματος DIY στην άκρη της Ζαπορίζια.
Στις 30 Σεπτεμβρίου, με την ολοκλήρωση των αυτοαποκαλούμενων «δημοψηφισμάτων» της Ρωσίας και την ανακοίνωση της προσάρτησης στη Μόσχα, η τοπική αστυνομία ανέφερε ότι ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 1.616. Αλλά στη συνέχεια η ροή σχεδόν σταμάτησε.
«Η ουρά για να φύγουν από τα κατεχόμενα εδάφη είναι 4.500 άτομα»
Την επόμενη ημέρα, έφτασαν 50 άτομα. Την Κυριακή 2 Οκτωβρίου, ο αριθμός μειώθηκε σε μόλις οκτώ. Οι αναφορές από τη Vasylivka, εν τω μεταξύ, μιλούσαν για τεράστιες ουρές ανθρώπων σε αυτοκίνητα που ήθελαν απεγνωσμένα να φύγουν.
«Η ουρά για να φύγουν από τα κατεχόμενα εδάφη είναι 4.500 άτομα», είπε μιλώντας στο BBC ο δήμαρχος της Μελιτόπολης, Ιβάν Φεντόροφ, από το προσωρινό του γραφείο στη Ζαπορίζια. «Ένας ηλικιωμένος άνδρας πέθανε χθες στην ουρά» συμπλήρωσε αμέσως μετά ο ίδιος.
Οι πολίτες από τη Μελιτόπολη προσπαθούσαν να ακολουθήσουν οποιαδήποτε διαδρομή μπορούσαν, είπε ο Fedorov, μεταξύ άλλων και μέσω της Κριμαίας, αλλά υπήρχαν μεγάλες ουρές και προς τα εκεί. «Όσοι έφυγαν από τα ανατολικά πριν από την 1η Οκτωβρίου κατάφεραν να διασχίσουν το πέρασμα προς τη Ζαπορίζια μέσα σε δύο ημέρες», δήλωσε μια πηγή του Βρετανικού Δικτύου στη Χερσώνα που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία της. «Αλλά ένας φίλος μου που έφυγε την Πέμπτη βρίσκεται ακόμη εκεί. Πρέπει να κοιμηθούν στα αυτοκίνητά τους για τέταρτη συνεχόμενη ημέρα» συνέχισε.
«Φοβόμασταν ότι θα συναντούσαμε έναν Ρώσο στρατιώτη με κακή διάθεση»
Τη Δευτέρα (3/9), το κέντρο υποδοχής στη Ζαπορίζια ήταν σχεδόν έρημο. Ο χώρος στάθμευσης όπου έχουν τοποθετηθεί μπάρες για την αντιμετώπιση των αυτοκινητοπομπών οχημάτων ήταν άδειος.
Δεν υπήρχε σχεδόν κανείς στη μεγάλη λευκή σκηνή όπου είχαν συσσωρευτεί κουβέρτες και ρούχα, έτοιμα να μοιραστούν στους νεοαφιχθέντες. Το συνεργείο του ΒBC συνάντησε τον 19χρονο Maksym Bezhan, που ταξίδευε με τη μητέρα του, τον μικρό αδελφό του και την γάτα του. Αυτοί ήταν και τρεις από τους μόλις 43 ανθρώπους που έφτασαν εκείνη την ημέρα.
Ήταν όλοι τους εξαντλημένοι μετά από ένα ταξίδι τεσσάρων ημερών από το σπίτι τους σε ένα χωριό κοντά στην πόλη-λιμάνι Berdyansk. «Ήταν τρομακτικό να βγούμε έξω» είπε ο νεαρός. «Φοβόμασταν ότι θα συναντούσαμε έναν Ρώσο στρατιώτη με κακή διάθεση- ότι θα μας γύριζαν πίσω και θα μας έστελναν πίσω στα σπίτια μας».
Υπήρχαν και άλλες ανησυχίες. Θα έλεγχαν οι στρατιώτες το τηλέφωνό του; Τον υπολογιστή του;
«Μετά την εισβολή», είπε, «έγινα πολύ φιλοουκρανός». Η οικογένεια πέρασε τις νύχτες στο αυτοκίνητο. «Την Κυριακή έβρεχε», δήλωσε ο Maksym. «Ήταν πολύ άβολο να καθόμαστε στο αυτοκίνητο. Όλα μας τα κόκαλα πονούσαν. Αλλά έκανε πολύ κρύο για να βγούμε έξω».
Μία από τις κύριες καθυστερήσεις μετά την προσάρτηση είναι ένα νέο ρωσικό έντυπο εξόδου
Η οικογένεια είχε πολύ λίγα χρήματα. Η μητέρα του Maksym αγόρασε φαγητό για τον μικρότερο αδελφό του, αλλά αρνήθηκε να φάει η ίδια. «Οι άνθρωποι είναι πολύ κουρασμένοι εκεί», είπε για τις ουρές γύρω από τη Vasylivka. «Μετά βίας επιβιώνουν. Τους τελειώνει η υπομονή και τα χρήματα. Υπάρχει μια ατμόσφαιρα κούρασης και απελπισίας».
Μία από τις κύριες καθυστερήσεις μετά την προσάρτηση είναι ένα νέο ρωσικό έντυπο εξόδου. Όσοι θέλουν να φύγουν είναι υποχρεωμένοι να το συμπληρώσουν ηλεκτρονικά και να περιμένουν απάντηση.
Ζητά πολλές πληροφορίες. Όχι μόνο τα ονόματα και τα στοιχεία διαβατηρίου των αιτούντων, αλλά και τους αριθμούς κινητού τηλεφώνου και IMEI (αριθμός αναγνώρισης τηλεφώνου), τα στοιχεία επικοινωνίας των οικοδεσποτών τους, τον σκοπό του ταξιδιού τους και τα στοιχεία όλων των συγγενών που ζουν στην Ουκρανία.
«Έχετε κάνει ποτέ στρατιωτική/κρατική θητεία στην Ουκρανία από τον Μάιο του 2014 έως τον Απρίλιο του 2022;», ρωτάει. «Εάν όχι, διευκρινίστε τον λόγο». «Ήσασταν μέλος οποιουδήποτε (πολιτικού) κόμματος ΜΚΟ στην επικράτεια της Ουκρανίας;» Πρόκειται ουσιαστικά για μια αίτηση για βίζα, υπογραμμίζοντας την επιμονή της Ρωσίας ότι πρόκειται πλέον για ένα διεθνές σύνορο.
«Σας παρακαλώ βοηθήστε με»
Ο επικεφαλής της ουκρανικής περιφερειακής στρατιωτικής διοίκησης της Ζαπορίζια, Oleksandr Starukh, δήλωσε ότι η Ρωσία προσπαθεί να οικοδομήσει «κρατικά σύνορα»στη Vasylivka. Μέχρι την Παρασκευή (30/9), δεν υπήρχε τέτοια μορφή. Η εμφάνιση αυτή της μορφής προκαλεί φόβο και σύγχυση. Οι ομάδες συνομιλίας στο Telegram που δημιουργήθηκαν για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να φύγουν είναι γεμάτες από ανήσυχες ερωτήσεις.
«Πάω με την κόρη μου μέσω της Vasylivka», γράφει η Sofia. «Ο σύζυγός μου είναι στην Πολωνία. Θα με αφήσουν να περάσω μαζί της, χωρίς την άδειά του;»
«Σας παρακαλώ βοηθήστε με», γράφει ο Andrii. «Ένας 20χρονος θέλει να πάει στο νοσοκομείο. Οι άνθρωποι λένε ότι είναι καλύτερα να μην το λες αυτό. Ποιος έγραψε και τι όταν έκανε αίτηση για άδεια».
«Καθόμαστε κοντά στο Dneprorudny (δυτικά της Vasylivka) εδώ και 4 ημέρες», παραπονιέται ο Viraliy. «Δεν έχουμε λάβει απάντηση ακόμα».
Και υπάρχουν και πιο ιδιαίτερες ανησυχίες. «Μήπως κάποιος είδε μια γκρίζα νεαρή γάτα με πράσινα μάτια να τρέχει τριγύρω;» ρωτά η Olena. «Δραπέτευσε από το αυτοκίνητο».
Μια άλλη γυναίκα, με ανώνυμη ανάρτηση σε ένα κανάλι του Telegram, μίλησε για οικογένειες, μερικές από αυτές με μωρά, που ζουν στα αυτοκίνητά τους, χωρίς τρόφιμα και χωρίς χρήματα. «Επιπλέον», έγραψε, «όχι μακριά από το σημείο όπου είναι σταθμευμένα τα αυτοκίνητα, λαμβάνουν χώρα εχθροπραξίες. Μερικές φορές οι ρουκέτες πετούν πάνω από τους ανθρώπους.
Προς το παρόν, η μετακίνηση κατά μήκος της γραμμής του μετώπου είναι αδύνατη προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Μετά την επίθεση με ρουκέτες στα περίχωρα της Ζαπορίζια την περασμένη Παρασκευή, από την οποία σκοτώθηκαν τουλάχιστον 30 άμαχοι, οι αρχές της Ζαπορίζια απαγόρευσαν για αόριστο χρονικό διάστημα κάθε μετακίνηση προς το ελεγχόμενο από τη Ρωσία έδαφος, επικαλούμενες ανησυχίες για την ασφάλεια.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο BBC