Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Τα παράπονα, η παράνοια και η ιμπεριαλιστική νοοτροπία που οδήγησαν τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία έχουν εισχωρήσει βαθιά στη ρωσική ζωή μετά από ένα χρόνο πολέμου – μια ευρεία, αν και άνιση, κοινωνική αναταραχή που έχει αφήσει τον Ρώσο ηγέτη πιο κυρίαρχο από ποτέ στο εσωτερικό της χώρας.
Όπως αναφέρουν οι New York Times, οι μαθητές των σχολείων συλλέγουν άδεια κουτιά για να φτιάξουν κεριά για τους στρατιώτες στα χαρακώματα, ενώ μαθαίνουν σε ένα νέο εβδομαδιαίο μάθημα ότι ο ρωσικός στρατός πάντα απελευθέρωνε την ανθρωπότητα από «επιτιθέμενους που επιδιώκουν την παγκόσμια κυριαρχία».
Τα μουσεία και τα θέατρα, τα οποία παρέμειναν νησίδες καλλιτεχνικής ελευθερίας κατά τη διάρκεια προηγούμενων καταστολών, είδαν αυτό το ειδικό καθεστώς να εξατμίζεται, τους αντιπολεμικούς καλλιτέχνες και ερμηνευτές τους να διώκονται. Τα νέα εκθέματα που διοργανώνονται από το κράτος έχουν τίτλους όπως «ΝΑΤΟζισμός» – ένα παιχνίδι λέξεων με τον «ναζισμό» που επιδιώκει να παρουσιάσει τη δυτική στρατιωτική συμμαχία ως απειλή εξίσου υπαρξιακή με τους ναζί του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Πολλές από τις ομάδες ακτιβιστών και τις οργανώσεις δικαιωμάτων που ξεπήδησαν τα πρώτα 30 χρόνια της μετασοβιετικής Ρωσίας έχουν βρει ένα απότομο τέλος, ενώ εθνικιστικές ομάδες που κάποτε θεωρούνταν περιθωριακές έχουν βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.
Καθώς πλησιάζει η πρώτη επέτειος της εισβολής την Παρασκευή, ο στρατός της Ρωσίας έχει υποστεί τη μία αποτυχία μετά την άλλη, απέχοντας πολύ από τον στόχο του να πάρει τον έλεγχο της Ουκρανίας. Αλλά στο εσωτερικό της χώρας, αντιμετωπίζοντας ελάχιστη αντίσταση, το έτος πολέμου του κ. Πούτιν του επέτρεψε να να αναμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τη Ρωσία σύμφωνα με τις ιδέες του.
«Ο φιλελευθερισμός στη Ρωσία είναι νεκρός για πάντα, δόξα τω Θεώ», καυχήθηκε ο Konstantin Malofeyev, ένας υπερσυντηρητικός μεγιστάνας επιχειρήσεων, σε τηλεφωνική συνέντευξη το Σάββατο. «Όσο περισσότερο διαρκεί αυτός ο πόλεμος, τόσο περισσότερο η ρωσική κοινωνία καθαρίζει από τον φιλελευθερισμό και το δυτικό δηλητήριο».
Το γεγονός ότι η εισβολή συνεχίζεται εδώ και ένα χρόνο έχει κάνει τον μετασχηματισμό της Ρωσίας να πάει πολύ βαθύτερα, είπε, απ’ ό,τι θα γινόταν αν είχαν πραγματοποιηθεί οι ελπίδες του κ. Πούτιν για μια γρήγορη νίκη.
«Αν το ρωσικό Blitzkrieg είχε πετύχει, τίποτα δεν θα είχε αλλάξει», πρόσθεσε.
Το Κρεμλίνο για χρόνια προσπαθούσε να κρατήσει τον κ. Μαλοφέγιεφ σε απόσταση αναπνοής, ακόμη και όταν χρηματοδοτούσε φιλορώσους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία και ζητούσε να μεταρρυθμιστεί η Ρωσία σε μια αυτοκρατορία «παραδοσιακών αξιών», απαλλαγμένη από τη δυτική επιρροή. Αλλά αυτό άλλαξε μετά την εισβολή, καθώς ο κ. Πούτιν μετέτρεψε τις «παραδοσιακές αξίες» σε μια κραυγή συσπείρωσης (υπογράφοντας έναν νέο νόμο κατά των ομοφυλοφίλων, για παράδειγμα) ενώ αυτοσυστήνεται ως ένας άλλος Πέτρος ο Μέγας που ανακαταλαμβάνει τα χαμένα ρωσικά εδάφη.
Το πιο σημαντικό, είπε ο κ. Malofeyev, είναι ότι οι φιλελεύθεροι της Ρωσίας είτε φιμώθηκαν είτε εγκατέλειψαν τη χώρα, ενώ οι δυτικές εταιρείες έφυγαν οικειοθελώς.
Αυτή η αλλαγή ήταν εμφανής την περασμένη Τετάρτη (15/2) σε μια συγκέντρωση έξω από τον μποτιλιαρισμένο δρόμο Garden Ring στη Μόσχα, όπου μερικοί από τους πιο εξέχοντες ακτιβιστές των δικαιωμάτων που έχουν παραμείνει στη Ρωσία συγκεντρώθηκαν διότι το Κέντρο Ζαχάρωφ (μια βιβλιοθήκη ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αποτελούσε φιλελεύθερο κόμβο για δεκαετίες) άνοιγε την τελευταία του έκθεση πριν αναγκαστεί να κλείσει βάσει ενός νέου νόμου.
Ο πρόεδρος του κέντρου, ο Βιάτσεσλαβ Μπαχμίν, κάποτε σοβιετικός αντιφρονούντας, είπε στο συγκεντρωμένο πλήθος ότι «αυτό που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από δύο χρόνια ή ακόμη και πριν από ένα χρόνο συμβαίνει σήμερα».
Πριν από ένα χρόνο, καθώς η Ουάσινγκτον προειδοποιούσε για επικείμενη εισβολή, οι περισσότεροι Ρώσοι απέρριπταν το ενδεχόμενο. Σημειώνεται ότι ο κ. Πούτιν, είχε αυτοχαρακτηριστεί ως ένας φιλειρηνικός πρόεδρος που δεν θα επιτίθετο ποτέ σε άλλη χώρα. Έτσι, μετά την έναρξη της εισβολής – που εξέπληξε ορισμένους από τους στενότερους συνεργάτες του προέδρου – το Κρεμλίνο έσπευσε να προσαρμόσει την προπαγάνδα του για να τη δικαιολογήσει.
Ήταν η Δύση που ξεκίνησε πόλεμο εναντίον της Ρωσίας υποστηρίζοντας τους «ναζί» που πήραν την εξουσία στην Ουκρανία το 2014, έλεγε το ψευδές μήνυμα, και ο στόχος της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» του κ. Πούτιν ήταν να τερματιστεί ο πόλεμος που είχε ξεκινήσει η Δύση.
Σε μια σειρά από ομιλίες που αποσκοπούσαν στην ενίσχυση της εγχώριας υποστήριξης, ο κ. Πούτιν έθεσε την εισβολή ως έναν σχεδόν ιερό πόλεμο για την ίδια την ταυτότητα της Ρωσίας, δηλώνοντας ότι πολεμούσε για να αποτρέψει την επιβολή των φιλελεύθερων προτύπων φύλου και την αποδοχή της ομοφυλοφιλίας από μια επιθετική Δύση.
Η πλήρης ισχύς του κράτους αναπτύχθηκε για τη διάδοση και την επιβολή αυτού του μηνύματος. Τα εθνικά τηλεοπτικά κανάλια, όλα ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο, εγκατέλειψαν τα ψυχαγωγικά προγράμματα υπέρ περισσότερων ειδήσεων και πολιτικών talk shows. Ακόμα η αστυνομία κυνήγησε ανθρώπους για αδικήματα όπως αντιπολεμικές αναρτήσεις στο Facebook. Οι συνθήκες αυτές οδήγησαν χιλιάδες Ρώσους να εγκαταλείψουν τη χώρα.
«Η κοινωνία γενικότερα έχει ξεφύγει από τις ράγες», δήλωσε σε τηλεφωνική συνέντευξη ο Σεργκέι Τσερνίσοφ, ο οποίος διευθύνει ένα ιδιωτικό λύκειο στη μητρόπολη Νοβοσιμπίρσκ της Σιβηρίας. «Έχουν αντιστραφεί οι ιδέες του καλού και του κακού».
Ο Chernyshov, ένας από τους λίγους Ρώσους διευθυντές σχολείων που μίλησε κατά του πολέμου, περιέγραψε την αφήγηση των Ρώσων στρατιωτών που πολεμούν για την υπεράσπιση του έθνους τους αρκετά πιστευτή για ένα μεγάλο μέρος της ρωσικής κοινωνίας – ειδικά από τη στιγμή που το μήνυμα συνδυάστηκε άψογα με ένα από τα πιο συναισθηματικά υποβλητικά κεφάλαια της ρωσικής ιστορίας: τη νίκη του έθνους τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μια πανεθνική εκστρατεία που προτρέπει τα παιδιά να φτιάχνουν κεριά για τους στρατιώτες έγινε τόσο δημοφιλής, είπε, ώστε όποιος την αμφισβητήσει σε μια σχολική ομάδα συνομιλίας μπορεί να χαρακτηριστεί «ναζί και συνεργός της Δύσης».
Την ίδια στιγμή, υποστήριξε, η καθημερινή ζωή έχει αλλάξει ελάχιστα για τους Ρώσους που δεν έχουν κάποιο μέλος της οικογένειάς τους να πολεμά στην Ουκρανία, γεγονός που έχει αποκρύψει ή απαλύνει το κόστος του πολέμου. Δυτικοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι τουλάχιστον 200.000 Ρώσοι έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί στην Ουκρανία, ένας πολύ πιο σοβαρός απολογισμός από ό,τι είχαν προβλέψει οι αναλυτές όταν ξεκίνησε ο πόλεμος. Ωστόσο, η οικονομία έχει υποφέρει πολύ λιγότερο από ό,τι προέβλεπαν οι αναλυτές, με τις δυτικές κυρώσεις να μην έχουν καταφέρει να μειώσουν δραστικά την ποιότητα ζωής του μέσου Ρώσου πολίτη, ακόμη και όταν πολλές δυτικές εταιρείες αποχώρησαν.
«Μια από τις πιο τρομακτικές παρατηρήσεις, νομίζω, είναι ότι, ως επί το πλείστον, τίποτα δεν έχει αλλάξει για τους ανθρώπους», δήλωσε ο κ. Chernyshov, περιγράφοντας τον αστικό ρυθμό των εστιατορίων και των συναυλιών και των φοιτητών του που βγαίνουν ραντεβού. «Αυτή η τραγωδία παραγκωνίζεται στην περιφέρεια».
Στη Μόσχα, η νέα ιδεολογία του κ. Πούτιν για τον πόλεμο εκτίθεται στο Μουσείο Νίκης. Ένα νέο έκθεμα, ο «ΝΑΤΟζισμός», δηλώνει ότι «ο σκοπός της δημιουργίας του ΝΑΤΟ ήταν να επιτευχθεί η παγκόσμια κυριαρχία». Ένα δεύτερο, «Everyday Nazism», περιλαμβάνει αντικείμενα από το Τάγμα Αζόφ της Ουκρανίας, το οποίο έχει ακροδεξιές διασυνδέσεις, ως αποδεικτικά στοιχεία για τον ψευδή ισχυρισμό ότι η Ουκρανία διαπράττει «γενοκτονία» εναντίον των Ρώσων που κατοικούσαν στις ανατολικές επαρχίες της χώρας.
Εκατοντάδες μαθητές το επισκέφθηκαν ένα πρόσφατο απόγευμα και μαθητές του δημοτικού παρέλασαν με πράσινα στρατιωτικά καπέλα, καθώς ο συνοδός τους φώναζε: «Αριστερά, αριστερά, ένα, δύο, τρία!» και τους προσφωνούσε ως «στρατιώτες». Στην κεντρική αίθουσα, το στούντιο του Victory TV – ενός καναλιού που ξεκίνησε το 2020 για να επικεντρωθεί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – γύριζε ένα ζωντανό talk show.
«Αλλά δεν μπορείτε να απαγορεύσετε στους ανθρώπους να σκέφτονται», συνέχισε ο κ. Rachinsky. «Αυτό που κάνουν σήμερα οι αρχές δεν τους εγγυάται μακροζωία».
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στους New York Times