Ο καταστροφικός σεισμός που έπληξε την προηγούμενη εβδομάδα την Τουρκία και άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, εκτροχίασε και τα σχέδια για τη διεξαγωγή εκλογών έως τον Ιούνιο, πυροδοτώντας μια έντονη αντιπαράθεση μεταξύ της κυβέρνησης του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις αντιπολίτευσης για το ενδεχόμενο αναβολής των προεδρικών εκλογών.
Ακόμη και πριν από την καταστροφή -την πλέον θανατηφόρα στη σύγχρονη ιστορία της χώρας- οι δημοσκοπήσεις προϊδέαζαν για μια αμφίρροπη προεδρική και βουλευτική εκλογική μάχη.
Το Reuters αναλύει τις επιπτώσεις του θανατηφόρου σεισμού στην εκλογική διαδικασία και τα πιθανά σενάρια.
Τι άλλαξε ο σεισμός
Ο καταστροφικός σεισμός της περασμένης Δευτέρας άφησε πίσω του τουλάχιστον 32.000 νεκρούς στη νότια Τουρκία, κατέστρεψε δεκάδες χιλιάδες κτήρια και προκάλεσε ένα κύμα φυγής από τις πληγείσες περιοχές, εγείροντας αμφιβολίες για τη δυνατότητα διοργάνωσης εκλογών στο εγγύς μέλλον.
Οι υλικοτεχνικές δυσκολίες είναι σημαντικές καθώς στις περιοχές που επλήγησαν από τον σεισμό κατοικούν περί τα 13 εκατομμύρια άνθρωποι, με εκατοντάδες χιλιάδες εξ αυτών να έχουν μείνει από την περασμένη Δευτέρα χωρίς ή με κατεστραμμένα σπίτια.
Τον προηγούμενο μήνα, ο Ερντογάν, επιδιώκοντας να ανανεώσει την προεδρία του και την παραμονή του AKP στην ηγεσία της χώρας για τρίτη δεκαετία, ανακοίνωσε τη διεξαγωγή των εκλογών τον Μάιο, έναν μήνα νωρίτερα από το προβλεπόμενο.
Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες οι σύμμαχοί του υποδεικνύουν ότι θα επιδιώξει να αναβάλει τις εκλογές.
“Δεν νομίζω ότι είναι ώρα τώρα να μιλάμε για εκλογές”, δήλωσε στο Reuters στέλεχος του κόμματος του Ερντογάν, επικαλούμενο την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην οποία έχει τεθεί η περιοχή μετά τον καταστροφικό σεισμό, προσθέτοντας ότι “θα πρέπει να αναβληθούν”.
Το στέλεχος του AKP, που ζήτησε να διατηρηθεί η ανωνυμία του δεδομένου ότι δεν είναι εξουσιοδοτημένο να μιλήσει για το ζήτημα των εκλογών, δήλωσε ότι ο Νοέμβριος φαίνεται πιο λογική ημερομηνία για τη διεξαγωγή των εκλογών, ωστόσο δεν έχει ληφθεί μέχρι στιγμής κάποια απόφαση.
Έτερος αξιωματούχος δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι το μέγεθος της καταστροφής που προκάλεσε ο σεισμός εγείρει “σοβαρές δυσκολίες” για την έγκαιρη διεξαγωγή των εκλογών.
Μπορούν να αναβληθούν οι εκλογές;
Οποιαδήποτε προσπάθεια αναβολή των εκλογών, πάντως, σύμφωνα με το Reuters, αντιμετωπίσει σημαντικά συνταγματικά κολλήματα: το άρθρο 78 του τουρκικού Συντάγματος αναφέρει ότι το κοινοβούλιο μπορεί να αναβάλει τις εκλογές κατά ένα έτος, αλλά μόνο σε περίπτωση πολέμου.
Ο πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός Μπουλέντ Αρίντς, εκ των ιδρυτών του κόμματος AKP του Ταγίπ Ερντογάν, ζήτησε τη Δευτέρα την αναβολή των εκλογών, επισημαίνοντας ότι οι επιταγές του Συντάγματος δεν αποτελούν “ιερά κείμενα”.
“Οι εκλογές θα πρέπει να αναβληθούν άμεσα, ώστε ο κρατικός μηχανισμός να επικεντρωθεί στην προσπάθεια επούλωσης των πληγών των πολιτών. Δεν είναι ζήτημα επιλογής, αλλά αναγκαιότητα”, δήλωσε ο Αρίντς, με πολιτικούς παρατηρητές να θεωρούν το σχόλιό του ως προσπάθεια αφουγκρασμού της κοινής γνώμης.
Το ζήτημα της αναβολής των εκλογών πρόκειται να συζητηθεί στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου που θα πραγματοποιηθεί σήμερα το απόγευμα, υπό την προεδρία του Ερντογάν.
Η αντίδραση της αντιπολίτευσης
Ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, απέρριψε το ενδεχόμενο αναβολής των εκλογών επισημαίνοντας ότι το Σύνταγμα είναι ξεκάθαρο όσον αφορά το θέμα.
“Κανείς δεν μπορεί να φτιάχνει τους δικού του νομικούς κανόνες επινοώντας δικαιολογίες που δεν προβλέπει το Σύνταγμα και η νομοθεσία. Υπάρχει Σύνταγμα. Εάν λέμε ότι ‘η Τουρκία είναι κράτος δικαίου’, δεν μπορεί να υπάρξει (αναβολή)”, ανέφερε σε συνέντευξή του στο Yetkin Report.
Ο Κιλιντσάρογλου τόνισε ότι αποτελεί προτεραιότητα ο ορισμός νέας ημερομηνίας διεξαγωγής των εκλογών και ότι η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή πρέπει να ξεκινήσει την προετοιμασία.
Ωστόσο, η τουρκική αντιπολίτευση αντιμετωπίζει και αυτή τις δικές της προκλήσεις. Ο εξακομματικός συνασπισμός που επιδιώκει την εκδίωξη του Ερντογάν από την εξουσία δεν έχει ανακοινώσει ακόμη τον υποψήφιό του για την προεδρία της Τουρκίας, καθώς οι κομματικοί εταίροι διαφωνούν επί του προσώπου που θα αντιμετωπίσει τον Ερντογάν.
Στέλεχος του Καλού Κόμματος, της Μεράλ Ακσενέρ, που συμμετέχει στον εξακομματικό συνασπισμό, δήλωσε ότι το θέμα του υποψηφίου θα συζητηθεί τις επόμενες εβδομάδες.
Ποιον θα ωφελούσε μια αναβολή των εκλογών
Οι δημοσκοπήσεις πριν από το χτύπημα του Εγκέλαδου έδειχναν ότι η επικείμενη εκλογική αναμέτρηση θα ήταν η δυσκολότερη στη μέχρι τώρα πολιτική καριέρα του Ερντογάν, καθώς η δημοτικότητά του έχει διαβρωθεί από το αυξανόμενο κόστος ζωής στη χώρα και την πτώση της τουρκικής λίρας.
Και ο σεισμός ενέτεινε ακόμη περισσότερο την αβεβαιότητα για τους Τούρκους πολίτες.
Η κυβέρνηση Ερντογάν υφίσταται έντονη κριτική όσον αφορά την αρχική αντίδρασή της μετά τον καταστροφικό σεισμό, αναγκάζοντας μάλιστα τον Ερντογάν να παραδεχθεί ότι δεν ήταν τόσο άμεση όσο θα ήθελε η κυβέρνηση και να κηρύξει τις 10 πληγείσες επαρχίες της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Στέλεχος του AKP εκτιμά ότι η καταστροφή που προκάλεσε ο σεισμός θα στοιχίσει ψήφους στον κυβερνητικό συνασπισμό του Ερντογάν, λόγω της δυσαρέσκειας που έχουν προκαλέσει οι απώλειες ζωών και περιουσιών. “Θα θελήσουν να ρίξουν σε κάποιον τις ευθύνες”, ανέφερε χαρακτηριστικά στο Reuters.
Σημειώνεται ότι οι περιοχές που επλήγησαν από τον σεισμό της περασμένης Δευτέρας υποστηρίζουν παραδοσιακά τον Ερντογάν: είναι ενδεικτικό ότι ο Τούρκος πρόεδρος έλαβε το 55% των φήφων στις εν λόγω περιοχές κατά τις προεδρικές εκλογές του 2018, ενώ το AKP και οι εταίροι του συγκέντρωσαν αντίστοιχο ποσοστό στις βουλευτικές εκλογές.
Άλλωστε, μεγάλες καταστροφές έχουν επηρεάσει και στο παρελθόν τα εκλογικά αποτελέσματα.
Μετά τον ισχυρό σεισμό του 1999, που στοίχισε τη ζωή σε 17.000 ανθρώπους στη βορειοδυτική Τουρκία, η λαϊκή δυσαρέσκεια για την αντίδραση του κρατικού μηχανισμού ήταν ένας από τους λόγους για την καταβαράθρωση της δημοτικότητας του κυβερνητικού σχηματισμού, γεγονός που συνέβαλε στον εκλογικό θρίαμβο του ΑΚΠ το 2002.
Κόντρα για το αν μπορεί να είναι ή όχι υποψήφιος ο Ερντογάν
Πέραν των παραπάνω, στην Τουρκία διεξάγεται για ακόμη σφοδρή αντιπαράθεση μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης σχετικά με το αν μπορεί ο Ερντογάν να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας, δεδομένου ότι διατελεί πρόεδρος από το 2014 και βρίσκεται ήδη στη δεύτερη θητεία του.
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ιμπραήμ Καμπόγλου, εκπρόσωπος της Επιτροπής Συνταγματικού Δικαίου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, έχει πει ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να είναι υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές μόνο εάν αυτές διεξαχθούν πριν την προβλεπόμενη λήξη της τρέχουσας θητείας του τον Ιούνιο.
Το Σύνταγμα της Τουρκίας ορίζει όριο δύο θητειών για τον πρόεδρο της χώρας, αλλά αναφέρει ότι μπορεί να διεκδικήσει εκ νέου τη θητεία του εάν το κοινοβούλιο προκηρύξει πρόωρες εκλογές πριν από τη λήξη της δεύτερης θητείας του.
Για να διεκδικήσει ο Ερντογάν μια νέα θητεία μετά τη λήξη της τρέχουσας, θα πρέπει να αλλάξει το Σύνταγμα, πρόσθεσε ο Καμπόγλου.
“Αλλά μια τέτοια συνταγματική αλλαγή θα αφορούσε απλώς ένα άτομο. Η συζήτηση μιας τέτοιας αλλαγής θα ήταν προβληματική”, τόνισε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου.