Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Η μεγάλης κλίμακας καταστροφή περιουσιών και ο τεράστιος αριθμός θυμάτων από τους ισχυρούς σεισμούς στην Τουρκία νωρίτερα αυτή την εβδομάδα αποκάλυψαν δεκαετίες κακοδιαχείρισης, νεποτισμού και σπατάλης κεφαλαίων και πόρων στη διακυβέρνηση της Τουρκίας υπό το διεφθαρμένο καθεστώς του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Όπως αναφέρει το Nordic Monitor οι δύο ισχυροί σεισμοί, μεγέθους 7,7 και 7,6 βαθμών σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, με επίκεντρα στις περιοχές Pazarcık και Elbistan της νοτιοανατολικής επαρχίας Kahramanmaraş, έπληξαν τη Δευτέρα μια περιοχή περίπου 110.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων με 13,5 εκατομμύρια κατοίκους. Οι ελλείψεις στην ετοιμότητα για τον σεισμό και οι μεγάλες αποτυχίες στην αντιμετώπιση των καταστροφών εντός του κρίσιμου χρονικού πλαισίου των 48 ωρών προκάλεσαν οργή και θυμό προς την κυβέρνηση.
Ο Ερντογάν ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία το 2002, ωθούμενος από δύο καταστροφικούς σεισμούς που σκότωσαν περίπου 18.000 ανθρώπους και τραυμάτισαν περίπου 50.000 στη βορειοδυτική Τουρκία το 1999, με την υπόσχεση να αντιμετωπίσει τη διαφθορά στην κυβέρνηση και να ενισχύσει την ετοιμότητα για σεισμούς στη χώρα, μεγάλο μέρος της οποίας βρίσκεται πάνω στο ενεργό ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας.
Η πλειονότητα των θανάτων το 1999 σημειώθηκε επειδή τα κτίρια κατασκευάστηκαν κατά παράβαση των οικοδομικών κανονισμών, οι εργολάβοι τσιγκουνεύτηκαν την ποιότητα των οικοδομικών υλικών για λόγους κέρδους και οι δημόσιοι επιθεωρητές παρέβλεψαν αυτές τις παραβιάσεις έναντι δωροδοκιών και μίζας. Ο Ερντογάν είχε κάνει εκστρατεία για να σταματήσουν αυτές οι πρακτικές. Κατάφερε να επηρεάσει πολλούς απογοητευμένους ψηφοφόρους, οι οποίοι τιμώρησαν τα κόμματα συνασπισμού που κυβερνούσαν τότε την Τουρκία και έδωσαν την ψήφο τους στο νεοσύστατο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν.
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, ωστόσο, ο Ερντογάν έκανε τα πράγματα μόνο χειρότερα και απέτυχε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την προετοιμασία της Τουρκίας – μιας χώρας που βιώνει εκατοντάδες δονήσεις κάθε χρόνο που καταγράφουν πάνω από 4 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ.
Επιδεινώνοντας περαιτέρω το ζήτημα, η κυβέρνηση, σε πολύ επικριθείσα έργα αστικής ανάπτυξης σε όλη τη χώρα, συχνά αγνόησε τις προειδοποιήσεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και επέτρεψε την κατασκευή κερδοφόρων οικιστικών και εμπορικών έργων σε ανοιχτούς χώρους που είχαν οριστεί ως τόποι συγκέντρωσης των ανθρώπων σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, όπως οι σεισμοί.
Εμπορικά κέντρα και πολυτελείς κατοικίες χτίστηκαν σε πολλές από τις περιοχές που είχαν οριστεί ως σημεία συγκέντρωσης έκτακτης ανάγκης στην Κωνσταντινούπολη μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1999. Μέχρι το 2015 η κυβέρνηση Ερντογάν είχε ανοίξει περισσότερες από τις μισές από τις 480 περιοχές της Κωνσταντινούπολης που είχαν χαρακτηριστεί ως ζώνες συγκέντρωσης για την κατασκευή εμπορικών και οικιστικών συγκροτημάτων. Ακολούθησαν και άλλες πόλεις υπό την καθοδήγησητης κυβέρνησης Ερντογάν.
Σε αντάλλαγμα ο Ερντογάν, η οικογένειά του και οι συνοδοιπόροι του σε πολιτικά και επιχειρηματικά ιδρύματα εισέπραξαν τεράστια ποσά εις βάρος της ασφάλειας των πολιτών. Ο κατασκευαστικός κλάδος και οι κυβερνητικοί ρυθμιστικοί φορείς ήταν σε μεγάλο βαθμό συνένοχοι στην κατασκευή υποβαθμισμένων κατοικιών για δεκαετίες.
Οι κατασκευαστές και οι επενδυτές κατάφεραν να δωροδοκήσουν αξιωματούχους τόσο της κεντρικής κυβέρνησης όσο και των τοπικών δήμων για να τους επιτρέψουν να αγνοήσουν τις προδιαγραφές για την πρόληψη των σεισμών. Για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, προσέθεσαν περισσότερους ορόφους στα πολυώροφα κτίρια από σκυρόδεμα που έχουν γίνει το σήμα κατατεθέν του αστικού τοπίου της Τουρκίας, αυξάνοντας τη δομική ευπάθεια και την πιθανότητα κατάρρευσης σε περίπτωση σεισμού.
Οι ασκήσεις και οι επιθεωρήσεις για σεισμούς, που απαιτούνται περιοδικά από το νόμο, δεν γίνονταν σχεδόν ποτέ. Στην πραγματικότητα, οι πόλεις που επλήγησαν σοβαρά από τους πρόσφατους σεισμούς είχαν πραγματοποιήσει τέτοιες ασκήσεις εβδομάδες πριν από την καταστροφή. Το γεγονός ότι 6.444 κτίρια κατέρρευσαν στους σεισμούς σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία, μαρτυρά το πόσο αναποτελεσματικές ήταν αυτές οι ασκήσεις και οι επιθεωρήσεις.
Η κακή απόδοση της Διεύθυνσης Διαχείρισης Καταστροφών και Έκτακτης Ανάγκης (AFAD), του κορυφαίου κυβερνητικού οργάνου που υποτίθεται ότι προετοιμάζει το έθνος για καταστροφές και κινητοποιεί πόρους για να ανταποκριθεί όταν αυτές συμβαίνουν, αποκάλυψε επίσης σημαντικές ελλείψεις στον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης, τον συντονισμό και την αποτελεσματική χρήση των εθνικών πόρων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Η κυβέρνηση Ερντογάν, διαβόητη για τον νεποτισμό της, γέμισε όλους τους δημόσιους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της AFAD, με κομματικά στελέχη με βάση την κομματική πίστη και την ιδεολογία και όχι την αξία. Για παράδειγμα, ο επικεφαλής της AFAD, ο İsmail Palakoğlu, γενικός διευθυντής του Τμήματος Αντιμετώπισης Καταστροφών, το οποίο είναι υπεύθυνο για την κινητοποίηση ανθρώπων και πόρων όταν χτυπάει ένας σεισμός, δεν έχει καμία απολύτως εμπειρία στη διαχείριση εκτάκτων αναγκών ή στον τομέα της πρώτης ανταπόκρισης. Με σπουδές στη θεολογία, εργαζόταν επί μακρόν για τη θρησκευτική διεύθυνση της Τουρκίας, το Diyanet, και το συνδεδεμένο με αυτό Ίδρυμα Diyanet σε θέσεις που δεν έχουν καμία σχέση με τη διαχείριση καταστροφών. Ο Ερντογάν τον τοποθέτησε με αλεξίπτωτο σε θέση-κλειδί στην AFAD στις 15 Μαρτίου 2018. Είναι αξιοσημείωτη η απουσία του από τις ενημερώσεις Τύπου που πραγματοποιεί η AFAD για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις εξελίξεις μετά τον σεισμό.
Η αποτυχία στον συντονισμό των πρώτων φορέων αντιμετώπισης, οι ανοργάνωτες και συχνά ανεπαρκείς προσπάθειες έρευνας και διάσωσης και η τεράστια έλλειψη προσωρινών καταλυμάτων, τροφίμων, νερού, θέρμανσης και αποχέτευσης έχουν αποκαλύψει το πικρό γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν έχει κάνει τίποτε απολύτως.
Η τελευταία έκθεση που εκπονήθηκε από εμπειρογνώμονες της AFAD ήταν μετά τον σεισμό μεγέθους 5,9 βαθμών στην περιοχή Gölyaka της επαρχίας Düzce στις 23 Νοεμβρίου 2022. Στην έκθεση οι εμπειρογνώμονες της AFAD παραδέχθηκαν αποτυχίες στην αντιμετώπιση του σεισμού, ο οποίος δεν προκάλεσε θανάτους αλλά τραυμάτισε 96 άτομα. Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης περιλαμβάνουν την έλλειψη συντονισμού, την έλλειψη παρακολούθησης των ομάδων και του προσωπικού που είχαν οριστεί στην περιοχή, τον εσφαλμένο καθορισμό των σημείων συγκέντρωσης, την καθυστερημένη παράδοση βοήθειας και προσωπικού και την έλλειψη τεχνικών ομάδων για την εκτίμηση των ζημιών.
Τα προβλήματα που επισημαίνονται στην έκθεση, η οποία συντάχθηκε μόλις δυόμισι μήνες πριν από τους καταστροφικούς σεισμούς, δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ από την κυβέρνηση και αντίθετα κρύφτηκαν κάτω από το χαλί.
Η ατιμωρησία που δόθηκε στους εργολάβους που χρησιμοποίησαν άθλιες κατασκευαστικές τεχνικές και υλικά ήταν επίσης χαρακτηριστικό γνώρισμα της κυβέρνησης Ερντογάν. Οι περισσότεροι από αυτούς που κατηγορήθηκαν για εγκλήματα αμέλειας για την αγνόηση των οικοδομικών κανονισμών και για ανθρωποκτονία από αμέλεια στους σεισμούς του 1999 διέφυγαν της τιμωρίας επί κυβέρνησης Ερντογάν. Τον Φεβρουάριο του 2007 η κυβέρνηση Ερντογάν απλώς επέτρεψε την παραγραφή όλων των εκκρεμών υποθέσεων που είχαν κατατεθεί το 1999, αφήνοντας όλους αυτούς τους διαβόητους εργολάβους να γλιτώσουν.
Όσοι κατηγορήθηκαν για παρόμοια αμέλεια και συναφή ποινικά αδικήματα για παραβίαση των οικοδομικών κανονισμών και για έκθεση της δημόσιας ασφάλειας σε κίνδυνο, προστατεύθηκαν επίσης από την κυβέρνηση. Το 2013 η Γενική Εισαγγελία της Σακαριάς απήγγειλε κατηγορίες σε δεκάδες άτομα, συμπεριλαμβανομένου του τοπικού δημάρχου Ahmet Soğuk, για απάτη, δωροδοκία και πλαστογραφία σε σχέση με άδειες που εκδόθηκαν για υποβαθμισμένα κτίρια.
Η αστυνομική έρευνα είχε αποκαλύψει ότι μια ομάδα ατόμων που αποτελούνταν από επιθεωρητές κτιρίων, εργολάβους, πανεπιστημιακούς και έναν παραγωγό τσιμέντου συνωμότησαν για να παραποιήσουν εκθέσεις για κτίρια που παραβίαζαν τους κώδικες για τα πρότυπα αντισεισμικής προστασίας. Η ομάδα συνέβαλε στην απόκτηση πιστοποιητικών για κτίρια που εγκυμονούσαν σοβαρό κίνδυνο κατάρρευσης σε σεισμό, χρησιμοποιώντας δωροδοκία, εξαναγκασμό και άλλες μεθόδους.
Η υπόθεση ολοκληρώθηκε το 2018 με την αθώωση του δημάρχου και δεκάδων υπόπτων λόγω της παρέμβασης της κυβέρνησης του ΑΚΡ, η οποία προστάτευε τον τοπικό δήμαρχο, μέλος του ίδιου κυβερνώντος κόμματος. Αντίθετα, οι αστυνομικοί που αποκάλυψαν την απάτη και παρέπεμψαν την υπόθεση στην εισαγγελία τιμωρήθηκαν και εκδιώχθηκαν από το Σώμα. Οι αρχηγοί της αστυνομίας Ahmet Yaz και Mehmet Dikbaş, οι οποίοι αποκάλυψαν το δίκτυο όταν εργάζονταν στο τμήμα πληροφοριών του αστυνομικού τμήματος Sakarya, κατηγορήθηκαν αργότερα για παράνομες υποκλοπές, παρόλο που οι υποκλοπές είχαν εγκριθεί από δικαστήριο και είχαν διεξαχθεί σύμφωνα με το νόμο.
Ορισμένα από τα κτίρια που κατέρρευσαν στους σεισμούς της Δευτέρας αποδείχθηκε ότι είχαν κατασκευαστεί από εταιρείες που βρίσκονται πολύ κοντά στο κυβερνών ΑΚΡ, αναφέρουν πολλαπλές αναφορές.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Nordic Monitor