Μετάφραση: Αντώνης Χρυσουλάκης
Η Ομάδα Δράσης Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF), ο παγκόσμιος παρατηρητής της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, σε απόφαση που έλαβε στις 21 Οκτωβρίου, δήλωσε ότι η Τουρκία εξακολουθεί να συγκαταλέγεται μεταξύ των θεσμών που τελούν υπό αυξημένη παρακολούθηση και οι οποίες πρέπει να αντιμετωπίσουν στρατηγικές ελλείψεις για την αντιμετώπιση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Όπως αναφέρει το άρθρο του Nordic Monitor την ίδια στιγμή αναφέρει ότι η Τουρκία σημειώνει πρόοδο, αλλά επισημαίνει την ίδια στιγμή ότι υπάρχουν ακόμη σημαντικά προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν από την κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Τον Οκτώβριο του 2021 η FATF έθεσε την Τουρκία υπό αυξημένη παρακολούθηση, που εξωτερικά αναφέρεται ως «γκρίζος κατάλογος», επειδή διαπίστωσε μια σειρά από στρατηγικές ελλείψεις στην καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
Μετά την ετήσια ολομέλεια των αντιπροσώπων από περισσότερες από 200 θεσμών στην έδρα της FATF στο Παρίσι την περασμένη εβδομάδα, η FATF πρότεινε στην Τουρκία να συνεχίσει να εργάζεται για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της για την αντιμετώπιση των στρατηγικών της ελλείψεων.
Η Τουρκία πρέπει να αυξήσει τις επιτόπιες επιθεωρήσεις των εποπτικών αρχών σε όλους τους τομείς, ανάλογα με τον κίνδυνο, και να ενισχύσει τη χρήση των χρηματοοικονομικών πληροφοριών για τη στήριξη των ερευνών για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Η FATF απαιτεί επίσης από την Τουρκία να προβεί σε πιο σύνθετες έρευνες και διώξεις για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και να καθορίσει σαφείς αρμοδιότητες και μετρήσιμους στόχους απόδοσης για τις αρχές που είναι αρμόδιες για την ανάκτηση εγκληματικών περιουσιακών στοιχείων και τη δίωξη υποθέσεων χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
Σύμφωνα με τη FATF, η Τουρκία πρέπει να διεξάγει περισσότερες οικονομικές έρευνες σε υποθέσεις τρομοκρατίας, δίνοντας προτεραιότητα στις έρευνες και διώξεις για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας που σχετίζονται με ομάδες που έχουν οριστεί από τον ΟΗΕ και να διασφαλίσει ότι οι έρευνες αυτές επεκτείνονται για τον εντοπισμό των δικτύων χρηματοδότησης και υποστήριξης.
. Η έκθεση ενισχυμένης παρακολούθησης υποδεικνύει ότι, παρά την πρόοδο στην αντιμετώπιση των περισσότερων ελλείψεων τεχνικής συμμόρφωσης, η Τουρκία θα παραμείνει σε ενισχυμένη παρακολούθηση και θα υποβάλει έκθεση στη FATF σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά τη βελτίωση της εφαρμογής των μέτρων καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML)/καταπολέμησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (CFT) τον Ιούνιο του 2023: Μπορείτε να δείτε την έκθεση αναλυτικά ΕΔΩ
Ένα από τα πιο προβληματικά ζητήματα της Τουρκίας όσον αφορά τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας είναι ο έλεγχος των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων (ΜΚΟ). Σύμφωνα με την FATF, η Τουρκία θα πρέπει να παρακολουθεί κατάλληλα τις οικονομικές κινήσεις των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που σχετίζονται με την τρομοκρατία.
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν πολλές τουρκικές ΜΚΟ, ιδίως υπό τον έλεγχο τζιχαντιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων. Για παράδειγμα, το Nordic Monitor είχε αναφέρει στο παρελθόν ότι μια τουρκική τζιχαντιστική ομάδα που οργανώθηκε στην Άγκυρα για τη χρηματοδότηση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS) συνέχισε να λειτουργεί για αρκετά χρόνια, παρά το γεγονός ότι οι αρχές γνώριζαν εδώ και καιρό τι έκαναν. Η συγκεκριμένη ομάδα, η οποία ιδρύθηκε ως πλατφόρμα με την ονομασία Dar’ul Erkam Fisebilillah (Ο Οίκος του Arqam για τον σκοπό του Αλλάχ), συγκέντρωνε κεφάλαια για να βοηθήσει και να απελευθερώσει αιχμαλώτους του ISIS που κρατούνταν από κουρδικές ομάδες στη Συρία. Το δίκτυο χρηματοδότησης επεκτάθηκε γρήγορα από την Άγκυρα σε περίπου 20 άλλες τουρκικές επαρχίες, ενώ η ομάδα δημιούργησε ένα κέντρο επιχειρήσεων στην Ιντλίμπ, μια συριακή επαρχία που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και των ένοπλων ομάδων που συνδέονται με αυτήν.
Η FATF ζητά από την Τουρκία να εφαρμόσει πλήρως μια εποπτεία με βάση τον κίνδυνο όλων των μη κερδοσκοπικών οργανισμών, ώστε να αποτραπεί η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, λαμβάνοντας μέτρα . Ωστόσο, η κυβέρνηση Ερντογάν καταχράται συστηματικά τον νόμο για την πρόληψη της χρηματοδότησης της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής (αριθ. 7262). Το MASAK, ο φορέας που συντονίζεται με την FATF, έγινε πολιτικό εργαλείο στα χέρια του κυβερνώντος κόμματος μετά την εκκαθάριση των ανώτερων αρχηγών της αστυνομίας και των κορυφαίων διοικητικών στελεχών του Υπουργείου Εσωτερικών. Το MASAK έχει ασχοληθεί με την παραγωγή εκθέσεων που βοηθούν την κυβέρνηση Ερντογάν να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία νόμιμων επιχειρηματιών, δημοσιογράφων και ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα με το πρόσχημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Πιο πρόσφατα, στις 21 Δεκεμβρίου 2021, κατασχέθηκαν τα περιουσιακά στοιχεία 770 ατόμων, μεταξύ των οποίων δημοσιογράφοι και δημόσιοι υπάλληλοι, με την αιτιολογία της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους ζουν στην εξορία, καθώς είναι αντίπαλοι του Ερντογάν. Η κυβέρνηση της Τουρκίας σκοπεύει να δημιουργήσει την εντύπωση ότι οι αντιφρονούντες εμπλέκονται σε τρομοκρατικές ενέργειες, δημοσιεύοντας τα ονόματά τους μαζί με εκείνα των μελών των τρομοκρατικών ομάδων που έχουν χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ.
Η Τουρκία, η οποία θέλει να βελτιώσει το ρεκόρ της όσον αφορά το ξέπλυμα χρήματος, έρχεται σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις της έναντι της FATF με τις ευκαιρίες που παρέχει σε ρωσικές εταιρείες στις οποίες επιβλήθηκαν κυρώσεις μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο. Δεν είναι μυστικό ότι ο Ερντογάν προφανώς είδε την ευκαιρία να βγάλει κέρδος προσφέροντας στους Ρώσους μια σανίδα σωτηρίας για να ξεπεράσουν τους περιορισμούς και να νικήσουν τις κυρώσεις. Εκτιμάται ότι ένας μεγάλος αριθμός Ρώσων ολιγαρχών έφεραν μέρος των περιουσιακών τους στοιχείων στην Τουρκία μετά την ανακοίνωση της Τουρκίας ότι δεν θα συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας υπό την αιγίδα των ΗΠΑ και της ΕΕ.
Τον Μάρτιο ο πρόεδρος Ερντογάν έκανε μια αμφιλεγόμενη δήλωση σχετικά με τους Ρώσους ολιγάρχες σε φιλοκυβερνητικούς δημοσιογράφους κατά την επιστροφή από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, λέγοντας: «… αν υπάρχουν ορισμένοι κεφαλαιουχικοί όμιλοι που θέλουν να έρθουν στη χώρα μας και να “παρκάρουν” τις εγκαταστάσεις τους μαζί μας, φυσικά και δεν θα τους κρατήσουμε τις πόρτες μας κλειστές. Η πόρτα μας είναι ανοιχτή και γι’ αυτούς».
«Με την κρίση στην Ουκρανία, η χώρα μας έχει γίνει ένα ανερχόμενο αστέρι σε τομείς όπως τα χρηματοοικονομικά και ο τουρισμός. Με τη θέληση του Θεού, θα εκπληρώσουμε την υπόσχεσή μας να καταστήσουμε τη χώρα μας μία από τις 10 κορυφαίες οικονομίες του κόσμου, αξιοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο τις ευκαιρίες», δήλωσε ο Ερντογάν στις 21 Μαρτίου απευθυνόμενος σε πρώην βουλευτές του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).
Με μια τροπολογία της τελευταίας στιγμής τον Αύγουστο, η διαδικασία υποβολής αιτήσεων για τον νόμο περί αμνηστίας του πλούτου της Τουρκίας, η οποία έληξε στις 30 Ιουνίου, παρατάθηκε έως τις 31 Μαρτίου 2023. Ο νόμος καλύπτει την εισαγωγή ξένων περιουσιακών στοιχείων, όπως χρυσού και ξένου συναλλάγματος στην Τουρκία μέσω τράπεζας ή ενδιάμεσου ιδρύματος, καθώς και τη φυσική διακίνηση χαρτονομισμάτων. Οι δικαιούχοι δεν πληρώνουν φόρους για τα περιουσιακά στοιχεία που δηλώνουν. Σε προηγούμενες εκθέσεις της, η FATF είχε προειδοποιήσει την Τουρκία ότι τα ενδιάμεσα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Επίσης, δεν υπάρχει απαίτηση ιθαγένειας για να επωφεληθεί κανείς από τον νόμο περί αμνηστίας του πλούτου. Τα τελωνειακά έγγραφα αρκούν για τα μετρητά που εισάγονται στην Τουρκία. Για το λόγο αυτό, εκτιμάται ότι Ρώσοι και Ιρανοί επιχειρηματίες έφεραν στην Τουρκία σημαντικό ποσό περιουσιακών στοιχείων. Προηγούμενες εκθέσεις της FATF υπογραμμίζουν ότι τα χρήματα αυτά που εισήχθησαν στην Τουρκία χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για αγορές ακινήτων, εταιρειών ή χρυσού.
Σε άρθρο του Bloomberg τον Σεπτέμβριο επισημάνθηκε ότι οι μυστηριώδεις ροές χρημάτων προς την Τουρκία αυξήθηκαν σε νέα υψηλά επίπεδα ρεκόρ, καθώς μόνο για τον Ιούλιο αυξήθηκαν κατά 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό για τους πρώτους επτά μήνες του 2022 σε 24,4 δισεκατομμύρια δολάρια.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Nordic Monitor