Ο πρωτοφανής φετινός μουσώνας έριξε στο Πακιστάν 3,5 φορές περισσότερο νερό από το κανονικό και μετέτρεψε σε απέραντη λίμνη το ένα τρίτο της χώρας, με τις ζημιές να εκτιμώνται σε πάνω από 30 δισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερο από το 10% του ΑΕΠ.
Η εκτεταμένη καταστροφή επαναφέρει τώρα στο προσκήνιο το φλέγον ζήτημα των «απωλειών και ζημιών», το αίτημα των αναπτυσσόμενων χωρών για αποζημιώσεις από τις βιομηχανικές χώρες για τις φυσικές καταστροφές που φέρνει η κλιματική αλλαγή.
Είναι ένα αίτημα που οι πλούσιες χώρες έχουν επανειλημμένα απορρίψει, αν και το Πακιστάν και άλλες χώρες πιέζουν για διαπραγματεύσεις στην COP27, τη νέα σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή που ξεκινά τον επόμενο μήνα στην Αίγυπτο.
Το Πακιστάν ουσιαστικά ενσαρκώνει το θέμα των απωλειών και ζημιών, καθώς οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η παγκόσμια θέρμανση αύξησε την πιθανότητα ακραίων βροχοπτώσεων.
Χιλιάδες Πακιστανοί που εκτοπίστηκαν από τις πλημμύρες ζουν τώρα σε καταυλισμούς, όπως αυτός στο Σεχβάν (Reuters)
Η φτωχή ασιατική χώρα, η οποία ευθύνεται μόλις για το 0,8% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα, παλεύει τώρα να φροντίσει 33 εκατομμύρια ανθρώπους που επηρεάστηκαν από τις πλημμύρες, πέρα από τα 1.400 άτομα που έχασαν τη ζωή τους. Οι αρχές πρέπει να επισκευάσουν ή να ξαναχτίσουν 2 εκατομμύρια κατοικίες, σχεδόν 24.000 σχολεία, σχεδόν 1.500 νοσοκομεία και ιατρεία και 13.000 χιλιόμετρα δρόμων.
«Τριάντα τρία εκατομμύρια Πακιστανοί πληρώνουν με τη ζωή και το βιός τους την εκβιομηχάνιση άλλων χωρών» δήλωσε ο πακιστανός υπουργός εξωτερικών Μπίλβαλ Μούτο-Ζαρντάρι στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα.
«Όχι» στο αίτημα για ταμείο αποζημιώσεων
Η υπουργός Κλιματικής Αλλαγής Σέρι Ρέχμαν προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, λέγοντας πως τα πλούσια κράτη οφείλουν αποζημιώσεις στις χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή.
Τα ανεπτυγμένα κράτη αρνούνται κατηγορηματικά, φοβούμενα ότι θα ανοίξει η πόρτα για αιτήματα μεγάλων αποζημιώσεων από όλο τον κόσμο. Συμφώνησαν μεν να προσφέρουν οικονομική βοήθεια προκειμένου να μπορέσουν οι φτωχές χώρες να μειώσουν τις εκπομπές τους και να προσαρμόσουν τις υποδομές τους, μέχρι σήμερα όμως το ποσό δεν έχει φτάσει τα 100 δισ. δολάρια το χρόνο όπως θα έπρεπε.
Στην COP26 που πραγματοποιήθηκε πέρυσι στη Γλασκώβη, ΗΠΑ και ΕΕ απέρριψαν εκ νέου το αίτημα για ταμείο αποζημιώσεων.
«Τα μεγαλύτερα κράτη ανησυχούν πάρα πολύ για τη νομική ευθύνη; Για πόσο καιρό όμως μπορούν να αναβάλλουν τη συζήτηση; Ίσως φτάσει η ώρα που θα επιθυμούν συμβιβασμό, αφού το ζήτημα δεν πρόκειται απλά να εξαφανιστεί» δήλωσε στο Associated Press η Μαρκαρίτε Βεβερίνκε-Σινγκ, επίκουρη καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν στην Ολλανδία.
Τα νερά των μουσώνων παρέσυραν δρόμους, γέφυρες και κάθε είδους υποδομές (Reuters)
Νομική βάση
Η Βεβερίνκε-Σινγκ είναι νομική σύμβουλος του μικροσκοπικού νησιωτικού κράτους του Βανουάτου στον Ειρηνικό, το οποίο έχει ζητήσει γνωμοδότηση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Νομική βάση υπάρχει, επιμένει, αφού η διεθνής νομοθεσία προβλέπει ότι οι χώρες έχουν υποχρέωση να μην βλάπτουν το περιβάλλον άλλων κρατών. Και οι παραβάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αποζημιώσεις.
Το Πακιστάν έχει δύο επιλογές, είπε η Βεβερίνκε-Σινγκ. Μια λύση θα ήταν να στραφεί κατά άλλων χωρών μέσω διεθνών θεσμών όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο όμως δεν αναγνωρίζουν οι δύο μεγαλύτεροι ρυπαντές άνθρακα, οι ΗΠΑ και η Κίνα. Η άλλη επιλογή θα ήταν να σύρει στα εγχώρια δικαστήρια ξένες κυβερνήσεις ή βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων.
Το παράδειγμα έχουν εξάλλου δώσει οι επιτυχείς προσφυγές κατά της καπνοβιομηχανίας για τις επιπτώσεις του καπνίσματος, επισήμανε η νομικός.
Εκατομμύρια μαθητές στο Πακιστάν έμειναν χωρίς σχολεία (Reuters)
Οι ευθύνες του Πακιστάν
Όμως, παρά τις δηλώσεις της υπουργού Κλιματικής Αλλαγής, ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών του Πακιστάν έχουν δηλώσει πως δεν σκοπεύουν να διεκδικήσουν αποζημίωση, αν και θεωρούν ηθική υποχρέωση των πλούσιων χωρών να διευθετήσουν το ζήτημα των απωλειών και ζημιών.
Ο λόγος ίσως είναι ότι το Ισλαμαπάντ ελπίζει να συγκεντρώσει μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια σε συνέδριο δωρητών που θα πραγματοποιήσει φέτος για το Πακιστάν ο ΟΗΕ.
Εξάλλου, η διεκδίκηση αποζημιώσεων περιπλέκεται από το ερώτημα του κατά πόσο οι ίδιες οι πολιτικές του Πακιστάν επιδείνωσαν τις επιπτώσεις των μουσώνων.
Το 2017 το Πακιστάν ενέκρινε εθνικό σχέδιο αντιπλημμυρικής προστασίας, το οποίο όμως ουδέποτε εφαρμόστηκε. Η Παγκόσμια Τράπεζα προσέφερε πίστωση 200 εκατ. δολαρίων για έργα αντιπλημμυρικής προστασίας στην επαρχία Μπαλουχιστάν, τελικά όμως την ανέστειλε λόγω της αποτυχίας του Πακιστάν να φέρει το έργο εις πέρας.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η άναρχη δόμηση σε πλημμυρικές ζώνες και τα μεγάλα φράγματα στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού,
Όποιος όμως και να φταίει, δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα ζήσουν τώρα με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.