Δεν είναι μόνο τα μαλλιά και η μυϊκή μάζα που χάνονται καθώς ο άνδρας γερνά –μαζί αρχίζει να χάνεται και το ανδρικό χρωμόσωμα Υ, κυρίως από τα κύτταρα του αίματος. Μελέτη σε πειραματόζωα που δημοσιεύεται στο κορυφαίο περιοδικό Science δείχνει τώρα να επιβεβαιώνει τις υποψίες ότι η απώλεια συνδέεται με σοβαρά προβλήματα όπως η καρδιακή ανεπάρκεια.
Προηγούμενες μελέτες είχαν συνδέσει τη σταδιακή εξαφάνιση του Υ με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου, καρκίνου και νευροεκφυλιστικών διαταραχών όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ. Μέχρι σήμερα, όμως, οι ενδείξεις παραμένουν ανεπαρείς.
Παρά την αρρενωπή φήμη του, το Υ είναι μακράν το μικρότερο από τα 43 ανθρώπινα χρωμοσώματα: φέρει μόλις 71 γονίδια, λιγότερο από το ένα δέκατο σε σχέση με τα γονίδια του γυναικείου χρωμοσώματος Χ.
To μικρό μέγεθος ίσως είναι ένας λόγος που το Υ ενίοτε εξαφανίζεται όταν το κύτταρο διαιρείται, αναφέρει ο δικτυακός τόπος του Science σε ξεχωριστό άρθρο. Αιματολογικές εξετάσεις έχουν δείξει ότι το χρωμόσωμα απουσιάζει από ορισμένα λευκά αιμοσφαίρια στο 40% των ανδρών 70 ετών και το 57% των ανδρών 93 ετών.
Εκτός από την προχωρημένη ηλικία, ένας άλλος παράγοντας που πιστεύει ότι ενθαρρύνει την απώλεια του Υ είναι το κάπνισμα.
Το ανδρικό χρωμόσωμα Υ, στα δεξιά, μοιάζει με νάνο δίπλα στο Χ
Σε κάθε περίπτωση, η εξαφάνιση του Υ έχει συνδεθεί όχι μόνο με συγκεκριμένα νοσήματα αλλά και με το μικρότερο προσδόκιμο ζωής των ανδρών, λέει ο Κένεθ Ουόλς του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, επικεφαλής της νέας μελέτης.
Ο Ουός και οι συνεργάτες του πειραματίστηκαν αρχικά με 38 ποντίκια που υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση κυττάρων μυελού των οστών από τα οποία είχε πρώτα αφαιρεθεί το χρωμόσωμα Υ. Μόνο το 19 έως 51 τοις εκατό των λευκών αιμοσφαιρίων βρέθηκαν να διατηρούν το ανδρικό χρωμόσωμα.
Στα δύο χρόνια που διήρκεσε η παρακολούθηση των πειραματοζώων πέθανε το 60% των πειραματοζώων με έλλειψη του χρωμοσώματος Υ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην ομάδα ελέγχου ήταν μόλις 40%.
Όπως διαπιστώθηκε, τα ποντίκια χωρίς το Υ είχαν εξασθενημένες καρδιές, οι οποίες σε διάστημα 15 μηνών έχασαν περίπου το 20% της ικανότητας να αντλούν αίμα. Παρουσίαζαν επίσης ίνωση, μια κατάσταση στην οποία ο καρδιακός μυς συσσωρεύει συνδετικό ιστό και γίνεται πιο άκαμπτος.
Το Υ δεν είχε εξαλειφθεί στα ίδια τα καρδιακά κύτταρα, ωστόσο οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η καρδιά δεχόταν εισβολή από μακροφάγα λευκά αιμοσφαίρια από τα οποία απουσίαζε το χρωμόσωμα. Τα μακροφάγα φαίνεται πως ενεργοποιούν άλλα κύτταρα που προκαλούν ίνωση.
Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώθηκαν με την ανάλυση γενετικών και δεδομένων για 15.000 άνδρες στη βρετανική βάση δεδομένων UK Biobank. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι άνδρες που έχουν χάσει το από τουλάχιστον το 40% των λευκών αιμοσφαιρίων αντιμετωπίζουν 31% υψηλότερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρδιαγγειακά προβλήματα. Η καρδιακή ανεπάρκεια ήταν μια από τις καρδιοπάθειες στις οποίες αποδίδεται ο αυξημένος κίνδυνος.
Οι ενδείξεις που προσφέρει η μελέτη «είναι οι καλύτερες μέχρι σήμερα» σχολίασε ο Τζον Πέρι, γενετιστής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ που δεν συμμετείχε στην έρευνα, έχει όμως ασχοληθεί με το θέμα.
Επόμενο βήμα της ερευνητικής ομάδας είναι να προσδιορίσει τα γονίδια του Υ στα οποία οφείλεται η καρδιοπροστατευτική δράση του χρωμοσώματος.
Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα γονίδια του Υ εκφράζονται μόνο σε κύτταρα του αναπαραγωγικού συστήματος, και ελάχιστα είναι ενεργά στα λευκά αιμοσφαίρια, η αναζήτηση των ένοχων γονιδίων ίσως δεν είναι δύσκολη υπόθεση.