Mε στόχο την αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου, το υπουργείο Παιδείας προετοιμάζει εδώ και σχεδόν δύο χρόνια ένα «giga νομοσχέδιο», που αλλάζει τα πάντα σχεδόν στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των ΑΕΙ στη χώρα.
Το νομοσχέδιο θα παρουσιαστεί από την αρμόδια υπουργό, Νίκη Κεραμέως, στο επόμενο Υπουργικό Συμβούλιο, περί τα μέσα Απριλίου, ώστε να τεθεί στη συνέχεια σε δημόσια διαβούλευση και να κατατεθεί τον Μάιο στη Βουλή προς ψήφιση.
Οι περισσότερες αλλαγές έχουν ήδη συμφωνηθεί σε μια σειρά από συναντήσεις που έχουν γίνει μεταξύ της κ. Κεραμέως και του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, εκτός από τον τρόπο εκλογής των πρυτανικών Αρχών, με την οριστική απόφαση για το νέο μοντέλο διοίκησης των ΑΕΙ να μην έχει ληφθεί ακόμη.
Το νομοσχέδιο «πατάει» πάνω στις προηγούμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες, οι οποίες, αφού άλλαξαν πρώτα το πλαίσιο ασφάλειας στα ΑΕΙ, έδωσαν στη συνέχεια προτεραιότητα στην εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση των πανεπιστημίων και στη βελτίωση της θέσης των ελληνικών πανεπιστημίων στις ευρωπαϊκές και διεθνείς κατατάξεις.
Δρομολογείται, πλέον, πιο εντατικά η σύνδεση των ιδρυμάτων με την αγορά εργασίας, μια παρέμβαση η οποία αποσκοπεί στην αντιστροφή του φαινομένου φυγής νέων στο εξωτερικό και στη βελτίωση των προοπτικών επαγγελματικής τους αποκατάστασης στην εγχώρια αγορά εργασίας. Με το νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανώτατη εκπαίδευση ενισχύονται η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα, με την εισαγωγή κινήτρων και διευκολύνσεων για τα μέλη ΔΕΠ και τους ερευνητές. Αλλαγές εισάγονται στα προγράμματα σπουδών, με έμφαση στη διεπιστημονικότητα και την αναβάθμιση του θεσμού της πρακτικής άσκησης.
Στόχος που θέτει η κυβέρνηση είναι πιο αυτόνομα πανεπιστήμια, με πιο συλλογική και εξωστρεφή διοίκηση, με ενισχυμένη διαφάνεια και αξιοκρατία. Ορισμένες τομές του νομοσχεδίου είναι η δυνατότητα επιλογής μαθημάτων από φοιτητές και από άλλα πανεπιστημιακά τμήματα και η διευκόλυνση συμπράξεων με τον ιδιωτικό τομέα. Ακόμα, περιλαμβάνονται πολιτικές για την ενίσχυση της καινοτομίας και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας των ΑΕΙ και διευκολύνσεις για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της έρευνας.
Eσωτερική κινητικότητα μέσα από το «ελληνικό Erasmus»
Το νομοσχέδιο, σύμφωνα με πληροφορίες, εισάγει ένα «ελληνικό Erasmus», δίνοντας τη δυνατότητα εσωτερικής κινητικότητας φοιτητών μεταξύ ομοειδών ή μη προγραμμάτων σπουδών ελληνικών πανεπιστημίων.
Ενας φοιτητής της Νομικής Αθηνών, για παράδειγμα, θα μπορεί να παρακολουθεί τις παραδόσεις για ένα ακαδημαϊκό εξάμηνο στη Νομική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κάθε φοιτητής αποκτά επίσης το δικαίωμα να διαλέγει μαθήματα από προγράμματα σπουδών άλλων Τμημάτων της ίδιας ή άλλης σχολής. Για την καλύτερη σύνδεση των φοιτητών με την αγορά εργασίας, που είναι ένα από τα μεγάλα ζητούμενα, δύο είναι τα βασικά θεσμικά εργαλεία που προβλέπονται.
Το πρώτο αφορά την επέκταση και την αναβάθμιση του θεσμού της πρακτικής άσκησης φοιτητών, η οποία θα προσμετράται πλέον κανονικά, αντί μαθήματος. Το δεύτερο είναι η θεσμοθέτηση βιομηχανικών διδακτορικών -με κίνητρα και από το Ταμείο Ανάκαμψης- και η δυνατότητα εκπόνησης διδακτορικών διατριβών στο πλαίσιο συνεργασίας πανεπιστημίων με φορείς της βιοµηχανίας.
Για παράδειγµα, όπως τονίζουν αρµόδιες πηγές, αν, π.χ., µια εταιρεία παράγει ανεµογεννήτριες και αναζητά έναν νέο τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων της, θα µπορεί να κάνει µια προκήρυξη για έναν υποψήφιο διδάκτορα, ο οποίος θα πραγµατοποιήσει έρευνα πάνω σε αυτό το αντικείµενο.
Capture
Αυτονομία στη λειτουργία των πανεπιστημίων
Ως προς τη λειτουργία των πανεπιστηµίων, το νοµοσχέδιο κινείται στον άξονα της αυτονοµίας και της αποκέντρωσης και, παράλληλα, της µείωσης της γραφειοκρατίας και του συγκεντρωτισµού.
Αφαιρούνται, δηλαδή, εξουσίες από κεντρικές υπηρεσίες και από το υπουργείο Παιδείας και µεταφέρονται στα ίδια τα πανεπιστήµια, που µπορούν να κρίνουν καλύτερα τις ίδιες τους τις ανάγκες και, άρα, να λάβουν πιο σωστές αποφάσεις, όπως επισηµαίνουν οι ίδιες πηγές. Τρία χαρακτηριστικά παραδείγµατα είναι τα ακόλουθα: ∆υνατότητα παράτασης του ακαδηµαϊκού εξαµήνου µε απόφαση του αρµόδιου οργάνου του πανεπιστηµίου, ίδρυση προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών µε απόφαση Συγκλήτου χωρίς έγκριση του υπουργείου Παιδείας, ελεύθερος καθορισµός πηγών χρηµατοδότησης και ύψους διδάκτρων στα µεταπτυχιακά.
Παράλληλα µε την ενισχυµένη αυτονοµία, µε το νοµοσχέδιο θεσµοθετείται η συστηµατική αξιολόγηση των προγραµµάτων. Ολα τα προγράµµατα αξιολογούνται από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) πριν από την έναρξη λειτουργίας τους και πιστοποιούνται περιοδικά σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Φίλτρα αξιοκρατίας στο ∆ιδακτικό Ερευνητικό Προσωπικό
Ριζικές είναι οι αλλαγές στον τρόπο που κάποιος µπορεί να γίνει µέλος ∆ιδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού και στη συνέχεια να εξελιχθεί µέχρι τη βαθµίδα του τακτικού καθηγητή.
Πεποίθηση του υπουργείου Παιδείας είναι πως ο τρόπος µε τον οποίο εκλέγονται και εξελίσσονται σήµερα µέλη ∆ΕΠ αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες παθογένειες του ελληνικού πανεπιστηµίου, καθώς το υφιστάµενο σύστηµα χαρακτηρίζεται πολλές φορές από φαινόµενα αυθαιρεσίας, οικογενειοκρατίας, νεποτισµού και αναξιοκρατίας, υπονοµεύοντας σηµαντικά την ποιότητα των καθηγητών του πανεπιστηµίου και, άρα, την ποιότητα του παραγόµενου εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου, καθώς και την αξία του ίδιου του ιδρύµατος.
Το νοµοσχέδιο εισάγει µια σειρά από φίλτρα και δικλίδες ασφάλειες που έχουν ως στόχο την ενίσχυση της αξιοκρατίας, της αντικειµενικότητας, της διαφάνειας και του αδιάβλητου του τρόπου εκλογής και εξέλιξης µελών ∆ΕΠ.
Συγκεκριµένα, η Συνέλευση του Τµήµατος καταρτίζει µητρώο γνωστικών αντικειµένων ανά Τµήµα µε τετραετή ισχύ, σύµφωνα µε τις ανάγκες του Τµήµατος και τις εξελίξεις της επιστήµης. Στη συνέχεια, κάνει ετήσιο προγραµµατισµό προσλήψεων για κάθε επόµενο ακαδηµαϊκό έτος, µε παράλληλο καθορισµό των γνωστικών αντικειµένων προς προκήρυξη, και καταρτίζει µητρώο εσωτερικών και εξωτερικών εκλεκτόρων ανά γνωστικό αντικείµενο. Φτάνοντας στο κρίσιµο σηµείο της συγκρότησης εκλεκτορικών σωµάτων, γίνεται υποχρεωτική η διεξαγωγή ηλεκτρονικής κλήρωσης (µέσω του συστήµατος «ΖΕΥΣ») εσωτερικ ών και εξωτερικών µελών και αυξάνεται η εκπροσώπηση εξωτερικών µελών, ενώ αναβαθµίζεται ο θεσµός του ελέγχου νοµιµότητας από ειδικό ανεξάρτητο όργανο.
Eνα άλλο µεγάλο κεφάλαιο του νοµοσχεδίου είναι η σύνδεση των ΑΕΙ µε την κοινωνία. Στόχος είναι, δηλαδή, να εξυπηρετεί το πανεπιστήµιο και κοινωνικές ανάγκες και να συνδιαλέγεται µε τον παραγωγικό ιστό και το αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας.
Μια από τις πολιτικές που φέρνει το νοµοσχέδιο είναι η δυνατότητα δηµιουργίας θερµοκοιτίδων νεοφυών επιχειρήσεων (startup incubators) στα ΑΕΙ και µια άλλη, επίσης στο ίδιο πλαίσιο, η παροχή υπηρεσιών από τα πανεπιστηµιακά εργαστήρια: Για παράδειγµα, τα µέλη ενός Πανεπιστηµιακού Εργαστηρίου Ψυχολογίας µπορούν να παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες Συµβουλευτικής Ψυχολογίας σε ευάλωτες οµάδες.
Τέλος, οι νέες δυνατότητες των πανεπιστηµίων αναµένεται να αποφέρουν περαιτέρω έσοδα στα ίδια τα Ιδρύµατα (συµπληρωµατικά µε την κρατική επιχορήγηση), τα οποία θα µπορούν να διοχετευτούν σε επανεπένδυση στην έρευνα, αναβάθµιση εξοπλισµού, εκπαιδευτικό υλικό, λειτουργικά κόστη κ.λπ.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά το Σάββατο 19/3